آشنايي با فرابورس و تفاوت‌هاي آن با بورس
(بخش اول)
ورود شركت‌ها به بازار سرمايه همواره نشان‌دهنده رشد شركت و معرفي آنها در سطح كشور مي‌باشد. شركت‌هايي كه سهامشان در بازارهاي مالي مورد داد و ستد قرار مي‌گيرد از درجه اعتبار بالاتري برخوردار هستند.
.
بنابراين ورود به بازار اوراق بهادار ازجمله اهداف شركت‌ها محسوب مي‌شود. اما اين واقعيت كه دستيابي سريع و آسان به بازار اوراق بهادار براي تعداد عمده‌اي از شركتهاي سهامي فعال در كشور ميسر نبوده و اين شركت‌ها از مزاياي بازار سرمايه محروم بوده‌اند قبل از ايجاد فرابورس مشهود بوده است.
.
بنابراين فرابورس ايران با ساختار و جايگاه قانوني مشابه بورس ولي با شرايط پذيرش و معامله ساده تر ايجاد گرديد تا حوزه شمول بازار سرمايه كشور را گسترش دهد. مهم‌ترين وظيفه فرابورس ايران، ساماندهي و هدايت بخشي از بازار سرمايه مي‌باشد كه شرايط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته يا تمايل به ورود سريع‌تر به بازار را دارند، لذا رويه‌هاي پذيرش شركت‌ها و تنوع شرايط پذيرش به گونه ايست كه شركت‌ها با احراز حداقل شرايط و در سريع ترين زمان ممكن، امكان ورود به بازار را داشته و از كليه مزاياي شركتهاي پذيرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده كنند. نام اين بازار در ايران از معادل انگليسي آن over the counter گرفته شده است. به همين دليل به اين بازار اختصارا otc نيز گفته مي‌شود. قابل ذكر است كه سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعاليت‌هاي مالي و عملياتي شركتهاي بورس، فرابورس و بورس كالا نظارت كامل دارد.
.
تفاوت‌هاي فرابورس با بورس
شركت فرابورس ايران همچون دو بورس فعال كشور – بورس اوراق و بورس كالا- با مجوز شوراي عالي بورس ايجاد شده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، با اين تفاوت كه ورود به بازارهاي فرابورس از شرايط و الزامات كمتري برخوردار بوده و شامل بازارهاي متنوعي مي‌باشد كه اين تفاوت‌ها را به اختصار در زير تشريح مي‌كنيم.
.
الف- تفاوت در بازارها:
الف-۱- براساس دستورالعمل پذيرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ايران، فرابورس داراي پنج بازار (اول، دوم، سوم (عرضه)، ابزارهاي نوين مالي و پايه) است. پذيرش شركتهاي سهامي عام در بازار اول و بازار دوم و پذيرش ساير اوراق بهادار صرفا در بازار ابزارهاي نوين مالي صورت مي‌پذيرد.
بازار سوم جهت عرضه يكجا و پذيره‌نويسي اوراق بهادار و بازار پايه جهت درج و نقل و انتقال سهام شركت‌هايي است كه بر اساس الزام بند ب ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امكان پذيرش در يكي از بازارهاي بورس يا فرابورس را ندارند.
.
الف-۲- شركت بورس تهران داراي ۲ بازار به شرح زير مي‌باشد:
۱- بازار اول
۲- بازار دوم
.
ب- تفاوت در فرآيند پذيرش:
با توجه به تقسيم‌بندي‌هاي انجام شده فوق، مقايسه‌اي بين شرايط پذيرش سهام در بازارهاي بورس و فرابورس براي آشنايي بيشتر ارائه مي‌كنيم: (جدول بالا) بر اساس بند ب ماده ۱ قانون توسعه ابزارها و نهادهاي مالي جديد سهام شناور آزاد بخشي از سهام شركت است كه دارندگان آن همواره آماده عرضه و فروش آن سهام مي‌باشند و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام در مديريت شركت مشاركت نمايند.
مزاياي پذيرش شركت‌ها در فرابورس
بر اساس مقررات، كليه مزاياي موجود براي شركتهاي پذيرفته شده در بورس، براي اوراق بهادار و سهام شركتهاي پذيرفته شده در فرابورس نيز تعريف شده‌اند. اين موارد از جمله موارد زير مي‌باشند:
.
• تامين مالي آسان و ارزان
كاركرد اصلي بازارهاي اوراق بهادار، تجهيز، جمع‌آوري و هدايت پس‌اندازهاي كوچك مردم براي اجراي طرح‌هاي بزرگ اقتصادي است تا شركت‌ها با شرايطي آسان‌تر بتواند از مزاياي تامين منابع ارزان قيمت از طريق بازار سرمايه، استفاده كنند. علاوه بر فروش سهام و افزايش سرمايه، راهكارهايي از قبيل انتشاراوراق مشاركت، انتشارگواهي سپرده سرمايه‌گذاري عام و خاص و… براي شركتهاي پذيرفته شده در فرابورس پيش‌بيني شده است.
.
• افزايش نقد شوندگي سهام
تا پيش از فعاليت فرابورس فقط سهام شركت‌هايي كه در بورس اوراق بهادار تهران پذيرفته شده بود، امكان معامله در محيطي شفاف و رقابتي را داشتند و شركت‌هايي كه نمي‌‌توانستند شرايط پذيرش در بورس را احراز كنند از دسترسي به چنين امكاني محروم بودند. اما با ايجاد فرابورس، شركت‌ها با شرايط ساده تر مي‌توانند در اين نهاد پذيرش شوند و از مزيت‌هاي بازار منسجم و شفاف
بهره‌مند شوند.
.
• بهره‌مندي از معافيت مالياتي شركتهاي پذيرفته شده در فرابورس
بر اساس قانون توسعه ابزارها و نهادهاي مالي جديد، شركتهاي پذيرش شده در فرابورس ايران مشمول مزاياي مالياتي قابل توجهي خواهند شد.به اين صورت كه بر اساس ماده ۱۴۳ قانون ماليات‌هاي مستقيم، ۵ درصد از ماليات بر درآمد شركت‌هايي كه سهام آنها براي معامله در بازار خارج از بورس داخلي (فرابورس) يا خارجي پذيرفته مي‌شود از سال پذيرش تا سالي كه از فهرست شركتهاي پذيرش شده در اين بورسها يا بازارها حذف نشده اند با تاييد سازمان بورس بخشوده مي‌شود. شركت‌هايي كه سهام آنها براي معامله در بازارهاي خارج از بورس داخلي يا خارجي پذيرفته شود در صورتي كه در پايان دوره مالي به تاييد سازمان بورس حداقل ۲۰ درصد سهام شناور آزاد داشته باشند معادل ۲ برابر معافيت‌هاي فوق از بخشودگي مالياتي برخوردار مي‌شوند.
.
در ماده ۱۴۳ مكرر اضافه شده است از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شركت‌ها اعم از ايراني و خارجي در بورسها يا بازارهاي خارج از بورس داراي مجوز، ماليات مقطوعي به ميزان نيم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد و از اين بابت وجه ديگري به عنوان ماليات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و ماليات بر ارزش افزوده خريد و فروش مطالبه نخواهد شد.
.
• نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان- سريع و كم‌هزينه
هم اكنون براي نقل و انتقال سهم شركتهاي خارج از بورس فرآيند اداري پيچيده و وقت‌گيري وجود دارد و اجراي كليه مراحل مستلزم صرف وقت و تشريفات اداري پيچيده است اما با شروع فعاليت فرابورس و پذيرش شركت‌ها در اين بازار نقل و انتقال آنها به سهولت انجام مي‌گيرد.
.
• شفافيت و اعتبار قيمت سهام به واسطه مبادله در فرابورس
با توجه به نظارت و شفافيت مكانيسم عرضه و تقاضا، قيمت سهام شركت‌ها در فرابورس مبين شرايط روشني براي وضعيت مالي شركت است و در همه معاملاتي كه شركت يا سهامداران آن انجام مي‌دهند، مي‌تواند مبناي عمل قرار گيرد.همچنين مي‌تواند مبناي وثيقه‌گذاري و اعتباردهي شركت‌ها باشد.
.
• اطلاع رساني هماهنگ و عادلانه به سرمايه‌گذاران بالفعل و بالقوه
پس از پذيرش سهام شركت‌ها در فرابورس، مكانيسم قانوني و مراجع رسمي براي اعلام اطلاعات شركت ايجاد مي‌شود و از نتايج ارائه اطلاعات، شفافيت بيشتر عملكرد مديران شركت‌ها خواهد بود. همچنين با ارائه گزارش‌هاي مالي دوره‌اي تحت نظر حسابرسان معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار، سهامداران و ساير سرمايه گذاران به اطلاعات حسابرسي شده دسترسي پيدا مي‌كنند.
.
• بهره‌گيري از امكان وثيقه‌گذاري سهام و اخذ ساده تر تسهيلات بانكي
پس از پذيرش سهام شركت‌ها در فرابورس، امكان وثيقه‌گذاري سهام و اخذ تسهيلات بر روي سهام شركتهاي پذيرفته شده در اين بازار امكان پذير مي‌باشد. چون با پذيرش سهام شركت درفرابورس، يك مرجع رسمي بر انجام معاملات شركت نظارت دارد و قيمت سهام در شرايط عادلانه عرضه و تقاضا تعيين مي‌شود، لذا سيستم بانكي با شرايط ساده‌تري اقدام به وثيقه گرفتن سهام شركت مي‌كند. زيرا در صورت وثيقه شدن سهام، امكان انجام معامله روي آن وجود ندارد و ارزش‌گذاري سهام وثيقه شده از سوي يك مرجع رسمي به نام فرابورس صورت گرفته است.
.
• معرفي شركت و محصولات به طيف وسيعي از اقشار جامعه و افزايش اعتبار شركت
با توجه به اينكه فرابورس و بازار سرمايه مخاطبان گسترده‌اي دارد، ورود شركت به بازار سرمايه موجب آشنايي قشر وسيعي از مصرف كنندگان با خريداران كالا و خدمات شركت مي‌شود وبي شك مخاطبان شركت را افزايش خواهد داد.
.
• صدور اوراق مشاركت و گواهي سپرده در فرابورس پذيره‌نويسي وانتشار اوراق مشاركت و گواهي سپرده سرمايه‌گذاري عام و خاص و همينطور انجام معامله دست دوم اين اوراق انجام مي‌شود.
.
• پيش‌بيني فرآيند ساده خروج از فرابورس
در صورتي كه به هر دليل سهامداران عمده شركتي تصميم بگيرند، شركت خود را از فرابورس خارج كنند، در دستورالعمل پذيرش ساز و كاري به اين منظور در نظر گرفته شده است كه با گذراندن فرآيند مشخصي امكان خروج ازاين بازار وحتي تبديل شركت به شركت سهامي خاص به سادگي امكان پذير خواهد بود.
.
در نوشتارهاي بعدي سعي خواهم كرد كه در ارتباط با موارد زير صحبت كنم:
تشريح بازارهاي فرابورس، مراحل انجام معامله
– نحوه معامله- دستور خريد و فروش و معاملات اينترنتي در فرا بورس
مرتضي چشان – كارشناس سازمان بورس و اوراق بهادار و مدرس دانشگاه
mortezacheshan@yahoo.com
.
منبع : دنیای اقتصاد
.
