صندوقهاي سرمايهگذاري قابل معامله موسوم به ETFها با دارا بودن قابليت افزايش يا كاهش واحدهاي سرمايهگذاري، امكان معامله در بازار ثانويه را دارا هستند.
بهاين ترتيب سازمان بورس قرار است محصولي به بازار سرمايه عرضه كند كه رقيب شركتهاي سرمايهگذاري و صندوقهاي موجود تلقي ميشود. اما در شرايطي كه شركتهاي سرمايهگذاري حدود ٧٥ درصد خالص ارزش روز داراييهاي خود معامله ميشوند آيا معرفي صندوقهاي قابل معامله باعث ايجاد شرايط آربيتراژي نخواهد شد ؟ و آيا وضعيت نه چندان تثبيت شده صندوقهاي سرمايهگذاري موجود اعم از سهام يا با درآمد ثابت تحت تاثير قرار نخواهد گرفت؟بر اين اساس كانون نهادهاي مالي تلاش كرد تا در سيزدهمين نشست كاري خود با مشاركت فعالان و مقامات بازار سرمايه ضمن معرفي صندوقهاي سرمايهگذاري قابل معامله در بورس، به ابهامات و پرسشهاي موجود در اين خصوص از سوي مسوولان سازمان بورس پاسخ دهد.
پنج تقاضا برای راهاندازی صندوق قابل معامله در بورس
معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در این نشست گفت: پس از اینکه چندسالی تجربه صندوقهای سرمایهگذاری در کشور را پشت سر گذاشتیم، لازم بود در زمینه راهاندازی صندوقهای قابل معامله در بورس اقدام کنیم.
محسني افزود: تجربه راهاندازی صندوقهای سرمایهگذاری در بورس تجربه موفقی بوده و هم اکنون بیش از ۱۰۰ صندوق سرمایهگذاری در کشور داریم که ارزش اوراق بهادار این صندوقها بیش از ۲۷ هزار میلیارد ریال است و بیش از ۷۵ هزار نفر از سرمایهگذاران کشور در این صندوقها سرمایهگذاری کردهاند.
وي ارزش اوراق بهادار صندوقها نسبت به اوراق بهادار در بورس را نزديك به ۲/۰ درصد و ارزش معاملات این صندوقها را بیش از ۳/۲ درصد معاملات بورس تهران ذكر كرد.وی با اشاره به رشد صندوقها در سالهای اخیر و انواع صندوقهای سرمایهگذاری در اوراق بهادار ازنظر ترکیب دارایی مختلف اضافه كرد: در حال حاضر صندوقهای مختلط در سهام، در اوراق بهادار، با در آمد ثابت، صندوق شاخصی و صندوقهای نیکوکاری و صندوقهای انتفاعی در بازار سرمایه ما فعال هستند.محسنی افزود: ازنظر ضمانت نیز صندوقها متفاوت هستند که میتوانند صندوقهای با ضمانت نقدشوندگی، ضمانت حداقل سود یا ضمانت اصل یا با برخورداری از هر سه ویژگی باشند.
عضو هیات مدیره سازمان بورس گفت: در دنیا عمده صندوقهای سرمایهگذاری از نوع صندوقهای قابل معامله یا از نوع صندوقهای شاخصی و غیرفعال هستند، اما در ایران بعضا به دلیل توقف نمادها امکان تعریف صندوقهای شاخصی وجود ندارد. بنابران به دنبال راهي بوديم كه صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) را با توجه به الگوهاي موجود به صورت فعال وارد بازار كنيم تا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک شایانی کند.
به گفته معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس؛ صندوقهای قابل معامله مزایای متفاوتی نسبت به دیگر صندوقها دارند که البته این مزایا موجب کاهش رغبت به صندوقهای سرمایهگذاری مشترک نخواهد شد.
وی متذکر شد: در صندوقهای قابل معامله یک رکن بازارگردان اضافه و ضامن نقدشوندگی حذف شده است که به این ترتیب، صدور و ابطال فقط برای بازارگردان امکانپذیر است و اشخاص سرمایهگذار اگر میخواهند از صندوق خارج شوند، باید واحدها را در بازار بفروشند که به این ترتیب، برای فروش واحدها مشتری وجود داشته باشد، اما اگر مشتری برای خرید در بازار نباشد بازارگردان باید به قیمت مظنه خرید خود و تا سقف معاملات روزانهای که متعهد شده است اقدام كند؛ بنابراین دیگر صدور و ابطال برای سرمایهگذاری صورت نمی پذیرد.به گفته محسنی، صندوقهای قابل معامله در بورس OPEN-END هستند و بازارگردان وظیفه صدور و ابطال را برعهده دارد و با ارسال درخواست به مدیر صندوق این مهم را به انجام میرساند، به این ترتیب، شخصیت بازارگردان مستقل از مدیر است و صدور و ابطال به تقاضای بازارگردان صورت میپذیرد.
وی در بیان وظیفه بازارگردان در تعادل NAV گفت: قیمت در بازار براساس عرضه و تقاضا تعيين ميشود،لذا انتظار بر این است که با عملیات بازارگردانی قیمت یونیتها به سمت NAV برگردد و تفاوت چنداني با NAV بازار نداشته باشد.معاون سازمان بورس تصریح كرد: بازارگردان بايد هر روز مظنه قیمت خرید و فروش را در بازار اعلام کند، اما تفاوت بین مظنه خرید و فروش و دامنه آن باید کوچک باشد اما اگر اشخاصی حاضر به معامله با مظنه بازار معامله باشند بازارگردان موظف به معامله است، اما موظف به تعيين قیمت خاصی نيست.
محسنی خاطرنشان کرد: تا به حال پنج تقاضا برای صدور مجوز صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله در بورس به این سازمان ارسال شده است که یکی از آنها موافقت اصولی خود را دریافت و چهار درخواست دیگر نیز در حال بررسی است.به گفته وي؛ قرار است اولين صندوق قابل معامله در فرابورس عرضه شود بنابراين در حال حاضر نرمافزار آن در نرمافزارهاي شركت سپردهگذاري مركزي در حال تست است.محسني با بيان امكان اجرايي شدن معاملات اين نوع از صندوقها در فرابورس حداكثر تا دو هفته آينده، اضافه كرد: البته اميدواريم كه اين نوع از صندوقها جايگزين صندوقهاي سرمايهگذاري مشترك نشوند.
اشكالات صندوقهاي قابل معامله در فرابورس
همچنين در ادامه اين نشست حسين عبدهتبريزي از ETFها به عنوان يك ابزار سرمايهگذاري غيرمستقيم در بازار سرمايه نام برد تا به اين واسطه ديگر سرمايهگذاران غيرحرفهاي مجبور به خريد تكسهم در بازار نباشند.
وي با بيان اينكه صندوقهاي قابل معامله در بورس ميتوانند باعث جلب ديگر سرمايهگذاران به اين بازار شوند، اضافه كرد: اين نوع از صندوقها در هر كشوري براساس خاصيت بازار سرمايه آن شكل ميگيرند.
عبدهتبريزي با تاكيد بر متفاوت بودن شكل صندوقهاي قابل معامله در بازار سرمايه، نوع اين صندوقها را با درآمد ثابت عنوان كرد كه با شكل وجه غالب در دنيا متفاوت است.دبيركل پيشين بورس ادامه داد: شكل بازارگردان هم به خاطر وضعيت بومي و ويژگيهاي بازار سرمايه كشور براي اين نوع از صندوقها تعريف شده است.
وي با بيان اينكه در واقع سازمان بورس با طراحي اين نوع از صندوقها تلاش دارد تا حقوق سهامداران را حفظ كند، به وجود چند مشكل در اين نوع از صندوقها اشاره كرد.
وي از وجود تفاوت قيمت بازار اين صندوقها با قيمت داراييهاي آنها به عنوان يكي از اشكالات موجود در معاملات اين صندوقها در بازار نام برد و گفت: معامله ETFها منجر به كم شدن آربيتراژ ميشود، اما در كشور ما با توجه به عدم آگاهي از تركيب صندوق، احتمال انجام آربيتراژ از سوي بازارگردان وجود دارد.
وي همچنين با طرح پرسشي مبني بر وجود مدير در اين نوع از صندوقها، امكانپذير بودن معاوضه سهام سرمايهگذاران نهادي با يونيتهاي اين نوع از صندوقها را مورد سوال قرار داد.به گفته عبدهتبريزي؛ در واقع با ورود سرمايهگذاران نهادي به اين صندوقها است كه ميتواند منجر به بزرگ شدن صندوقهاي قابل معامله در بورس شود.عبدهتبريزي همچنين از چگونگي توقف نمادها و محاسبه سود تقسيمي شركتها در اين نوع از صندوقها و دسترسي كارمند سازمان بورس يا بازارگردان از تركيب صندوق به عنوان ابهاماتي نام برد كه ميتواند شفافيت اطلاعاتي اين صندوقها را مخدوش سازد.مديرعامل شركت فرابورس ايران در اين جلسه اضافه كرد: در صورت رضايتبخش بودن نتيجه معاملات صندوقهاي قابل معامله در فرابورس، اين صندوقها به بورس تهران نيز راه خواهند يافت.امير هاموني خاطرنشان کرد: امیدواریم با تاسیس این صندوقها ضریب نفوذ بازار سرمایه ایران در میان مردم نیز افزایش پیدا کند و آرزوی دیرینه ما مبني بر برخورداري هر ایرانی از یک کد سهامداراي محقق شود.
وي ادامه داد: در واقع بايد ۷ ميليون كد سهامداري موجود به ۷۶ ميليون كد سهامداري افزايش يابد.هامونی در خصوص مزیت این قبیل صندوقها اظهار كرد: با ورود صندوقهای سرمایه گذاری قابل معامله در بورس با یک تیر دو نشان میزنیم. اول آنكه ضریب نفوذ بازار را گسترش میدهیم و در عین ورود گسترده مردم به صورت مدیریت شده و حرفهای، با بازار سرمایه مرتبط خواهند شد و دوم، این صندوقها به تامین مالی و نقدینگی فراوان و ارتباط بازار پول و سرمایه را کمک خواهند كرد و برای غیرمتخصصها نيز ورودی خوبی خواهد بود.مدیرعامل فرابورس با اشاره به بحث بازارگردان و نحوه فعالیت در این صندوقها بیان كرد: بازارگردانی این صندوقها در فرابورس که با توجه به دستورالعمل و مقررات معاملات گنجانده شد به دو روش بازارگردانی مبتنی بر حراج و بازارگردانی مبتنی بر مذاکره خواهد بود.
وی افزود: مقررات بازارگردانی مبتنی بر حراج توسط سازمان بورس تصویب شده است اما مقررات بازارگردان مبتنی بر مذاکره توسط هیأت مدیره فرابورس اعمال شده و این امکان را به بازارگردان میدهد تا با استفاده از مقررات، مبتنی بر مذاکره اعمال کند.
فرصت آربيتراژ براي بازارگردان وجود ندارد
مدير نظارت بر بورسها و بازارهاي سازمان بورس نيز با اشاره به انجام بررسيهاي صورت گرفته از سوي نهاد ناظر بر بازار سرمايه درخصوص صندوقهاي قابل معامله در بورس اظهار كرد: با توجه به وجود پيشبينيهاي اوليه ورود ابزارهاي مالي در مقررات فرابورس، ابتدا اين نوع از صندوقها وارد اين بازار ميشوند كه اميدواريم مقررات اين نوع از ابزارهاي مالي نيز در بورس تهران تهيه شود تا شاهد ورود آنها به بورس تهران نيز باشيم.
محمودرضا خواجهنصيري ادامه داد: امروز در بورس تهران و فرابورس زيرساختهاي لازم براي راهاندازي ابزارهاي مالي جديد وجود دارد كه با توجه به انعطافپذيري زيادي كه در بازار هست به راحتي ميتوانيم ابزارها را بومي كنيم.وي با بيان محدود بودن توان سازمان بورس در طراحي ابزارهاي مالي خواستار حضور جديتر نهادهاي تخصصي در كنار سازمان بورس در طراحي اين نوع از ابزارها شد تا به اين واسطه هرچه سريعتر شاهد راهاندازي ابزارهاي جديد باشيم.خواجهنصيري در مورد كارمزدهاي معاملات صندوقهاي قابل معامله در بورس، به كارمزدهاي معاملاتي صندوقها در انواع سهام، مختلط و با درآمد ثابت اشاره و اضافه كرد: در صندوقهاي سهام كارمزد مانند معاملات سهام است و تنها تفاوت موجود در عدم اخذ ماليات ۵/۰ درصدي در صندوقهاي قابل معامله است. در صندوقهاي مختلط اين كارمزد نصف كارمزد سهام خواهد بود در واقع حق نظارت سهام، كارمزد بورس و كارگزار تنها ۵۰ درصد رقمي است كه براي سهام محاسبه ميشود.وي با بيان اينكه در صندوقهاي با درآمد ثابت نيز اين هزينه ۲۰ درصد كارمزد سهام است، ادامه داد: در اين نوع از صندوقهاي قابل معامله در بورس نيز هزينه مديريت با هزينههاي كارمزد تامين ميشود.
در واقع در اكثر بورسهايي كه مبناي محاسبههاي ما قرار داشتند مبناي محاسبه كارمزدهاي ETFها كارمزد سهام بود.خواجهنصيري در مورد دامنه نوسان صندوقهاي قابل معامله در بورس گفت: در صندوقهاي قابل معامله دامنه نوسان ديده نشده است در واقع آنها بدون دامنه نوسان مورد معامله قرار ميگيرند.وي تصريح كرد: در ETFها دامنه نوسان لحاظ نشد تا به اين واسطه با تعديل قيمتها، فشار عرضه و فروش براي واحدهاي آن وجود نداشته باشد. بنابراين نميتوانيم فرض كنيم كه وجه غالب عمليات بازار و مدير صندوق بازارگردان است.وي در مورد توقف ETFها نيز ابراز كرد: توقف نماد ميتواند به دليل اقدامات شركتي صورت گيرد يعني اگر ETF از نوع تقسيم سود باشد نماد آن ميتواند مورد توقف واقع شود اما در زمان افشاي اطلاعات چون ETFها براساس NAV معامله ميشوند لذا توقفي در نماد آنها بر اين اساس صورت نخواهد گرفت.
مدير نظارت بر بورسها و بازارهاي سازمان بورس، توقف نماد ETFها را در پي دستكاري بازار و متكي بر اطلاعات نهاني محتمل دانست.
خواجهنصيري با بيان اينكه ميخواهيم قيمت بازار را در NAV تعديل كنيم، اضافه كرد: در واقع تعديل NAV به كمك مدير صندوق ميآيد به طوري كه با تعديل NAV، به قيمت بازار كاهش ميآيد و به اين گونه با عدم وجود فرصت آربيتراژ و عملا خلأ نقدينگي و خريد از بازارگردان نيز وجود نخواهد داشت.خواجهنصيري در برابر اين سوال كه آيا امكان خريدهاي گروهي براي صندوقهاي قابل معامله وجود دارد، گفت: با توجه به آنكه قرار است هر ۳۰ ثانيه يك بار محاسبه NAV صورت گيرد لذا امكان خريد گروهي براي اين نوع از صندوقها وجود ندارد.
صرفه اقتصادي بازارگرداني
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار نيز در گفتوگو با دنياي اقتصاد در مورد محدودیت موجود در بازارگردانی صندوقهای قابل معامله و ورود شرکتهای تامین سرمایه در این عرصه، به قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد که در آن تنها بازارگردان را کارگزار – معامله گر تعریف کرده است.
وی به عدم وجود کارگزار – معاملهگر به عنوان یک رکن فعال در بازار سرمایه اشاره کرد که بر این اساس در شرایط فعلی کارگزاران نیز از سرمایههای پایینی برخوردارند، این در حالی است که برای شرکتهای تامین سرمایه که از منابع مالی بالایی برخوردارند، وظایف بسیاری از جمله بازارگردانی در قانون دیده شده است.باقرتبار به مصوبه اخیر سازمان بورس اشاره کرد که به موجب آن شرکتهای تامین سرمایه جدید باید از سرمایه حداقل ۲۰۰ میلیارد تومانی برخوردار باشند، شرکتهای تامین سرمایههای قبلی نیز باید ظرف دو سال، سرمایه خود را به این میزان افزایش دهند.وی درخصوص اينكه شركتهاي تامين سرمايه براي حل مشكل تامين مالي كشور ايجاد شده اند اما درگيري منابع اين شركتها در موضوعاتي نظير صندوقهاي قابل معامله آنها را از فلسفه وجودي شان دور ميكند؛ ابراز كرد: از جمله موضوعات فعالیت آنها بازارگردانی است و اگر این فعالیت سود آور باشد، مشکلی در این زمینه وجود ندارد، ضمن آنکه شرکتهای تامین سرمایه در حال حاضر به عنوان ضامن نقدشوندگی در صندوقها سمت پذیرفتند در واقع هنر شرکتهای تامین سرمایه در ایناست که در پذیرش تعهد پذیرهنویسی، ظرف مدت مشخصی اوراق بهادر پذیرهنویسی نموده را به فروش رسانند.
وی در برابر این سوال که «موسسات تامین سرمایه به شدت درگیر انتشار اوراق مشارکت هستند و منابع آزادی برای بازارگردانی ندارند»، از مدیریت صندوقها به عنوان یکی از فعالیتهای شرکتهای تامین سرمایه نام برد که در چنین شرایطی صندوقهای بزرگ میتوانند در قالب کنسرسیوم به کمک شرکتهای تامین سرمایه بیایند.به گفته مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس؛ در حال حاضر داراییهای بیشتر صندوقها در اوراق بهادار بادرآمد ثابت به اوراق مشارکت و سپرده بانکی اختصاص یافته است که تامین سرمایهها در کنار مدیریت صندوقها میتوانند از آنها برای تجهیز منابع برای تعهدپذیرهنویسی استفاده کنند.
وی در برابر این سوال که «در حال حاضر بازارگرداني صندوقهاي قابل معامله از سوي تامين سرمايهها براي آنها صرفه اقتصادي ندارد چرا كه كفايت سرمايه اين نهادهاي مالي را درگير ميكند؟» عنوان کرد: این تعهدیاست که به واسطه آن بخشی از منابع مالی شرکتهای تامین سرمایه را درگیر میکند؛ بر این اساس شرکتهای تامین سرمایه با در نظر گرفتن درآمد و هزینههای خود و وجود صرفههای اقتصادی باید به انجام این کار مبادرت ورزند.
باقرتبار با اشاره به وجود به صرفه اقتصادی بازارگردانی تاکید کرد: شرکتهای تامین سرمایه میتوانند به بازارگردانی سهام شرکتهایی که از نقدشوندگی بالایی برخوردارند، بپردازند تا به این واسطه از سود بالایی بهرهمند شوند.
وی در خصوص بازارگردانی واحدهای سرمایه گذاری صندوقهاي قابل معامله اشاره کرد و ادامه داد: در واقع بازارگردان روزانه تقاضای خرید و فروش واحدهای صندوقها را در حول و حوش NAV صندوق در سیستم معاملات قرار میدهد، بازارگردان مجبور به خرید زیاد این واحدها شود و منابع مالی نداشته باشداین واحدهای را نزد مدیر صندوق ابطال مینماید و منابع نقدی حاصله را وارد بازار میکند.
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس با اشاره به وجود ضامن نقدشوندگی در صندوقها، اضافه کرد: به موجب اساسنامه صندوقها، در صورت وجود درخواست ابطال، ابطال باید از محل داراییها صورت گیرد و در غیراین صورت ضامن نقدشوندگی باید ظرف یک روز منابع مالی آن را تامین کند.
وی تصریح کرد: در زمانی که بازار به طور روان معامله میشود، ممکن است بازارگردان وارد بازار نشود اما در صورت وجود انحراف مثبت یا منفی در قیمت واحدهای سرمایهگذاری صندوق از NAV صندوق، این ورود ضروری است به طوری که در حالت مثبت بازارگردان، واحد را از مدیر میگیرد و آن را در بازار به فروش میرساند، اما هنگامی که قیمت واحدهای صندوق از NAV پایینتر باشد، بازارگردان مبادرت به جمعآوری آن از بازار میکند.
وی در برابر این سوال که آیا سیستم بورس میتواند در هر دو دقیقه یکبار ارزش خالص دارایی صندوقها را محاسبه کند؟ گفت: این درخواستی بود که به سازمان بورس ارائه شده بود و انجام آن نیز امکان پذیر بود؛ ضمن آنکه کمتر از این زمان نیز انجام آن امکانپذیر است. این مقام مسوول در سازمان بورس در برابر این سوال که در شرايطي كه شركتهاي سرمايهگذاري در حدود ٧٠ درصد ارزش روز دارايي شان معامله ميشوند، چرا صندوقها بايد به ارزش روز داراييهاي خود معامله شوند؟ آيا اين موضوع ايجاد آربيتراژ نيست؟ اظهار كرد: به نظر میرسد باید این گونه باشد چراکه قیمت داراییهای صندوق در بازار مشخص است بر این اساس چرا باید صندوقها آنها را به زیر قیمت خود به فروش رسانند.
وی به عملکرد شرکتهای سرمایه گذاری و مدیریت پرتفوی از سوی آنها اشاره و عنوان کرد: درصورتی که مدیریت پرتفوی در شرکتهای سرمایه گذاری به درستی انجام شود به طوری که این نوع از شرکتها از پرتفوی منسجمی برخوردار شوند، سهام آنها به قیمت NAV آنها مورد معامله صورت خواهد گرفت.
به گفته وی، در حال حاضر در پرتفوی شرکتهای سرمایهگذاری، شرکتهای خارج از بورسی نیز وجود دارد که قیمت روز آنها مشخص نیست.
باقرتبار ادامه داد: ETFها نيز مانند صندوقهاي سرمايهگذاري مشترك از NAV اركان صندوق و تركيب دارايي برخوردارند لذا تمامي اين اطلاعات در سايت ETFها قرار ميگيرد اما نام سهام منتشر نخواهد شد.
يك محدوديت؛ عدم امكان تهاتر سهام در ETFها
اما در ادامه سيزدهمين نشست كاري بازار سرمايه علي اسلامي بيدگلي اظهار كرد: در حال حاضر ۱۰ درصد سرمايههاي مردم درگير بازار سرمايه است لذا انتظار بازار سرمايه با تولد صندوقهاي قابل معامله بر اين است كه به عنوان يك نهاد واسط تعداد بيشتري از سرمايهگذاران وارد اين بازار شوند تا سهم بازار سرمايه از پساندازهاي مردمي افزايش يابد.وي در مورد انجام معاملات تهاتري در اركان اصلي صندوق عنوان كرد: اين صندوقها ايرانيزه شدهاند كه در واقع بازارگردان در اين صندوقها نقش مشاركتكننده را بر عهده دارد.وي در مورد امكان تهاتر سهام سرمايهگذاران نهادي با واحدهاي اين نوع از صندوقها گفت: در حال حاضر امكان تهاتر سهام در صندوقهاي قابل معامله وجود ندارد اما به طور قطع در آينده امكان انجام معاملات تهاتري ميان اركان صندوق وجود خواهد داشت.اين كارشناس ارشد بازار سرمايه همچنين در مورد آگاهي بازارگردان از پرتفوي صندوق به تاثيرپذيري بازار از ريسكهاي سيستماتيك اشاره كرد.به گفته اسلامي ابطال و صدور واحدها از ETFها به موجب كاهش يا افزايش فاصله واحدها با NAV آنها بازگردان را از فرصتهاي آربيتراژي بهرهمند ميسازد.وي تصريح كرد: سازمان بورس توصيه كرده است كه ETFها را با شركتهاي سرمايهگذاري كه از داراييهاي خارج از بورس برخوردارند، مقايسه نكنيم. اگر رويه تشكيل شركتهاي سرمايهگذاري اصلاح شود و با فرض حاكميت اصول مديريت ريسك بر شركتهاي سرمايهگذاري اين شركتها نوعي ETF محسوب ميشوند.
وي در بيان تفاوت معنادار موجود ميان ETFها با شركتهاي سرمايهگذاري به پايين بودن هزينههاي عملياتي ETFها و شفاف بودن آنها نسبت به شركتهاي سرمايهگذاري اشاره كرد.وي ادامه داد: اما ETFها مانند شركتهاي سرمايهگذاري عمر نامحدود دارند و صدور و ابطال واحدهاي آنها از طريق شركتهاي كارگزاري قابل انجام است اما صدور و ابطال واحدهاي صندوقهاي سرمايهگذاري مشترك بايد با حضور در صندوق و از طريق مدير صندوق صورت گيرد.وي ادامه داد: در ETFها امكان انجام معاملات برخط، معاملات اينترنتي و تلفني وجود دارد و وجوه آن براساس t+2 تسويه ميشود. اما در صندوقهاي سرمايهگذاري مشترك زمان تسويه وجوه ۷ روز به طور ميانجامد.
منبع : دنياي اقتصاد