کدام بازارها جذاب‌تر بود
مقایسه تیر و مرداد سال جاری و سال گذشته نشان می‌دهد
.
با نگاهی به اطلاعات مربوط به مبادله ارز و سکه در بازار آزاد در یک سال گذشته ملاحظه می‌شود که این بازارها در مدت یکساله، با بازدهی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده‌اند. به عنوان مثال در طی این دوره یکساله، نرخ دلار افزایشی ۸۰ درصدی را تجربه کرده است.
.
در یک سال گذشته نرخ ارزهای عمده جهانی با افزایش بی‌سابقه‌ای مواجه بوده است. با نگاهی به روند تغییرات نرخ ارزها در دو ماه اول تابستان سال جاری نسبت به مدت مشابه سال پیش، جهش بزرگی در قیمت ارزها دیده می‌شود. به نحوی که اکثر ارزهای عمده در این مدت، حداقل پنجاه درصد رشد قیمت داشته‌اند. به این صورت که به استثنای یورو، دیگر ارزهای عمده افزایش قیمت حداقل ۷۰ درصدی را در بر داشته‌اند. چنین بازدهي سالانه‌ای، در بازارهای متداول، بسیار دور از دسترس است.
.
جهش در نرخ ارزهای عمده
طبق آمارها، نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد با ۹۴۶ تومان افزایش قیمت، از ۱۱۸۴ تومان در پایان مرداد ۹۰ به ۲۱۳۰ تومان در پایان مرداد ۹۱ رسیده است. بنابراین در یک ساله منتهی به پایان مرداد ۹۱، نرخ دلار رشدی ۸۰ درصدی را تجربه کرده است. همچنین یورو، پوند انگلیس و درهم امارات هم در حالی که در انتهای مرداد ماه ۹۰ به ترتیب ۱۷۱۰، ۱۹۷۰ و ۳۲۴ تومان قیمت‌گذاری شده بودند، در زمان مشابه در سال جاری به ترتیب با ۹۲۰، ۱۳۹۷ و ۲۵۵ تومان افزایش، با رشدی معادل ۵۴ درصد، ۷۱ درصد و ۷۹ درصد روبه‌رو بوده‌اند.
.
بازدهی بازار مسکوکات
بازار طلا نیز از این افزایش قیمت بی‌نصیب نبوده است. بنا به اطلاعات مربوط به خرید و فروش طلا در یک سال منتهی به پایان تیر ۹۱، این بازار تقریبا ۶۰ درصد رشد قیمت را شاهد بوده است. مطابق داده‌های مربوط به قیمت مسکوکات در بازار داخل، سکه طرح قدیم، سکه طرح جدید، نیم سکه و ربع سکه که در پایان تیرماه گذشته به ترتیب به نرخ ۴۵۰، ۴۳۴، ۲۱۶ و ۱۲۵ هزار تومان مبادله می‌شدند، به ترتیب با ۲۶۵، ۲۷۱، ۱۳۹ و ۵۷ هزار تومان افزایش، به قیمت ۷۱۵، ۷۰۵، ۳۵۵ و ۱۸۲ هزار تومان دست یافته‌اند. بنابراین مشاهده می‌شود که در این مدت یکساله، سکه طرح قدیم، سکه طرح جدید، نیم سکه و ربع سکه افزایش قیمت‌هایی برابر با ۵۹، ۶۲، ۶۴ و ۴۶ درصد را تجربه کرده‌اند.
.
البته افت و خیزهای قیمت طلا در بازارهای جهانی در یک سال اخیر، تاثیر خود را در تفاوت بین بازدهی‌های یکساله منتهی به پایان تیرماه و بازدهی یک سال منتهی به پایان مرداد ۹۱ به جای گذاشته است. بنابراین با افت قیمت اونس طلا در بازارهای جهانی پس از مرداد ۹۰، از رشد نرخ آن در یک ماه اخیر کاسته شد. به این ترتیب رشد قیمت یکساله منتهی به پایان مرداد جاری، در مقایسه با رشد قیمت یکساله منتهی به پایان تیرماه، با کاهش روبه‌رو بوده است. با مقایسه نرخ‌های پایان مرداد ماه امسال با پایان مرداد سال پیش، سکه طرح قدیم، ملاحظه می‌شود که سکه طرح جدید، نیم سکه و ربع سکه به ترتیب رشد قیمتی معادل ۴۵، ۴۷، ۴۷ و ۴۲ درصد داشته‌اند.
.
بررسی تحولات اثرگذار بر بازار ارز
بازار ارز در یک سال اخیر بیش از هرچیزی تحت تاثیر محدودیت‌های بانکی و البته سیاست‌های بانک مرکزی و اقدامات سیاست‌گذاران اقتصادی بوده است. پس از آن که در مهر ماه سال ۸۹ خبر قطع امکان حواله ارز به امارات به التهابات بازار دامن زد، فاصله‌گیری نرخ ارز بازار از ارز مرجع آغاز شد. افزایشی که در ابتدا واکنش بانک مرکزی در قالب افزایش نرخ مرجع را به دنبال داشت. واکنش‌های اولیه دیگر به این افزایش قیمت، به صورت‌هایی مانند توصیه به مردم برای عدم خرید ارز، برخوردهای سخت با معامله‌گران و معرفی افرادی به عنوان مافیای ارزی و اختلال‌کنندگان در بازار یا تصمیمات ملاحظه شده‌تر نظیر اخباری مبنی بر تزریق ارز به بازار و تغییر قیمت ارز مرجع ادامه یافت. در این بازه زمانی تا تابستان ۹۰، حدودا شکاف قیمتی ۱۰ درصدی بین نرخ مرجع و نرخ آزاد ارز وجود داشت.
.
عمده تلاش‌های بانک مرکزی و سیاست‌گذاران برای کنترل قیمت ارز در طی این دوره به نتایج چندان مطلوبی دست نیافت. علاوه بر این پس از گذشت مدت زمانی از تداوم رشد ارز و در اصل، تداوم ریشه‌های اصلی به وجود آورنده این مساله، این تلقی در اذهان جا افتاد که روند افزایشی نرخ آن در آینده نیز ادامه خواهد یافت. موضوعی که همانند چراغ سبزی به نقدینگی موجود در جامعه بود. بنابراین تلقی، بازار ارز در نقش ابزاری برای پس‌انداز ظاهر شد. حرکت سرمایه‌ها به سمت بازار ارز و تشدید تقاضا برای ارز، مساله دیگری بود که خود به خود رشد بیشتری در نرخ ارز را به دنبال داشت. مجموعه این اتفاقات، کار تصمیم‌گیران را برای رسیدن به هدف کنترل ارز و تثبیت نرخ آن دشوارتر ساخت. هدفی که با وجود تورم حاضر و افزایش‌های پی در پی نقدینگی در سال‌های قبلی و همچنین غیرواقعی نگه داشتن دستوری نرخ ارز در سال‌های پیشین، از مدت‌ها پیش از این جریان، مورد انتقاد بعضی از صاحب نظران قرار گرفته بود.
.
مروری بر مهم‌ترین رخدادهای بازار طلا و سکه
شروع رشد قیمت سکه و طلا با روزهای آغازین اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها همزمان بود. با افزایش میزان نقدینگی و رشد انتظارات تورمی در پی پاره‌ای رخدادها و تصمیم‌گیری‌ها در آن برهه، کم کم این نقدینگی به بازار سکه هم جذب شد. با انتشار بسته پولی سال ۹۰ در ابتدای سال، توجه‌ها به برآورده نشدن انتظارات سرمایه‌گذاری و حفظ سپرده‌ها در بانک‌ها جلب شد. امری که به افزایش تقاضا برای ارز و سکه و افزایش قیمت‌ها انجامید.
.
از طرفی در تابستان ۹۰ نرخ برابری دلار در بازارهای جهانی رو به کاهش نهاد و بهای طلا در بازارهای جهانی رشد داشت. کاهش رتبه اعتباری آمریکا در آن مقطع، از جمله علل مهمی بود که به این مساله دامن زد. همچنین نگرانی نسبت به وضعیت اقتصادی آمریکا در این مدت، از اطمینان عمومی نسبت به دلار کاسته بود و باعث جذب سرمایه‌ها به بازار طلا و افزایش قیمت این فلز شد. بنابراین در خارج از مرزهای ایران تقاضا از دلار به سمت طلا می‌رفت. همزمان بانک‌های مرکزی برخی از کشورها نظیر هند و روسیه هم تصمیم به افزایش ذخایر طلای خود گرفته بودند.
.
مجموعه این اتفاقات در تابستان سال پیش به سان شوکی بر بازار طلا وارد شد، طوری که نرخ هر اونس از این فلز قیمتی در مرداد ماه سال گذشته به ناگهان با ۲۸۳ دلار افزایش از ۱۵۹۰ دلار به ۱۸۷۳ دلار رسید. یعنی در طی یک ماه رشدی ۱۸ درصدی در بازار طلای جهانی به وقوع پیوست. علاوه بر این روابط منظم طلا با ارزهای مهم و نفت هم چندان دیگر معتبر نبود، یعنی برخلاف قبل، تغییرات بهای طلا به نسبت آنها دیگر رخ نمی‌داد. بازار طلا به گونه‌ای رابطه‌ای تقابلی با بازار سهام پیدا کرد، به این شکل که با عدم اطمینان به بازار سهام، ارزش طلا در مقابل افزوده می‌شد. به این ترتیب بر پیچیدگی‌های تصمیم‌گیری در بازار طلا افزوده شد.
.
تبعات این جهش قیمتی در داخل نیز به وقوع پیوست و بر نرخ سکه افزوده شد. بانک مرکزی هم از طریق بانک‌های تجاری به دفعات اقدام به عرضه سکه برای کنترل قیمت کرد و با وجود اینکه به‌رغم دلار، روی نرخ‌های سکه عرضه شده حساسیت چندانی وجود نداشت و به موازات بازار آزاد به افزایش قیمت سکه‌های عرضه شده دولتی دست می‌زد، موفق به مهار رشد بي‌رويه قيمت سكه شد. شرایط به گونه‌ای پیش رفت که در مقاطعی، نرخ سکه در بازار ایران با آنچه با توجه به اونس طلای موجود در آن و نرخ جهانی اونس بر حسب دلار و نرخ دلار در بازار داخل (به علاوه هزینه‌های دیگر مثل مالیات یا ساخت) سازگار نبود. در مجموع با توجه به سیر رخدادها، می‌توان گفت که تا کنون سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی در زمینه طلا و مسکوکات به نتایج مطلوب تصمیم‌گیران در این بازارها دست نیافته است.
.
.
منبع : دنیای اقتصاد
.
