نوروز نفتی
.
نوروزمان امسال نفتی بود. هم ميانگين قيمت نفت خام صادراتي ايران از مرز ۱۲۲ دلار در هر بشكه گذشت هم آفريقاي جنوبي، واردات نفتش را از ايران قطع كرد. هم اوباما، تحريم نفتي ايران را كه سه ماه پيش امضا شده بود ابلاغ كرد هم آمريكا يازده كشور را از اين تحريم مستثنا كرد.
اروگوئه پيشنهاد مبادله نفت در برابر برنج را روي ميز گذاشت و وزير انرژي تركيه از كاهش واردات نفت ايران خبر داد. قيمت بنزين در اروپا و آمريكا رشد كرد و هيلاري كلينتون دو ساعت تمام با شاه عربستان ملاقات كرد. وزير نفت عربستان با تاكيد دوباره امكان افزايش توليد اين كشور براي فاينشنال تايمز نوشت كه «هيچ دليل عقلاني وجود ندارد كه روند افزايشي قيمت نفت را توضيح دهد» و مقامات كره‌جنوبي اعلام كردند كه تلاش خواهند كرد واردات نفت از ايران را كاهش دهند. هم اتحاديه اروپا، تحريم بيمه‌اي نفتكش‌هاي حامل نفت ايران را به تعويق انداخت، هم چين با تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا عليه خريد نفت ايران رسما مخالفت كرد. تعطيلات بود كه نفت و نوروز به هم چسبيدند.
.
نفت ۱۲۲ دلاري ايران در نوروز
سيزدهمين روز فروردين، اول آوريل، روز انتشار دروغ‌هاي مطايبه‌آميز است. گاه هم آرزوها با اين بستر مجال بروز مي‌يابند. قيمت نفت اما، همواره «راست» است. هر بشكه نفت سبك آمريكا در بازار نيويورك ديروز ۱۰۳ دلار و ۱۰ سنت معامله شد كه نسبت به روز گذشته «هشت صدم» درصد افزايش داشت. نفت برنت درياي شمال هم با «۴۹ صدم» درصد افزايش، ديروز بشكه‌اي ۱۲۲ دلار و ۸۸ سنت دادوستد شد. بهاي سبد نفتي اوپك اما، جمعه گذشته (۲۹ مارس) روندی نزولي را طي كرد و از ۱۲۲ دلار و ۲۵ سنت ۲۸ مارس، به ۱۲۱ دلار و ۵۷ سنت در روز جمعه افت كرد. سبد نفتي اوپك متشكل از نفت خام‌هاي اعضاي اين سازمان است. متوسط قيمت نفت سبد اوپك در هفته اول نوروز بشكه‌اي حدود ۱۲۳ دلار بود اما در هفته دوم نزديك به يك دلار كاهش يافت تا در هفته منتهي به ۳۰ مارس (روز شنبه گذشته) به حد ۱۲۲ دلار و ۷۰ سنت برسد. در شرايطي كه نفت ايران تحت فشار تحريم‌ها قرار دارد و بازارها را تحديد مي‌كند، قيمت‌هاي بالاي نفت دست دولت را اندكي باز گذاشته است. آن هم در شرايطي كه دولت قصد دارد يارانه‌ها را افزايش دهد.
.
امور بين‌الملل شركت ملي نفت ايران همزمان با نوروز اعلام كرد ميانگين تقريبي يك بشكه نفت خام صادراتي ايران از ابتداي ماه مارس ۲۰۱۲، تا بيست و سومين روز اين ماه، به ۱۲۲ دلار و ۶۱ سنت رسيد. نفت خام سبك صادراتي ايران در دوره ۲۳ اسفند تا چهارم فروردين به مقصد آسيا بشكه‌اي ۱۲۴ دلار و ۶۲ سنت فروخته شده كه بالاترين قيمت فروش نفت خام ايران بوده است. پايين‌ترين قيمت نفت ايران در دوره مورد اشاره هم به مقصد مديترانه به ميزان ۱۲۱ دلار و ۳۰ سنت بوده است. بالاترين قيمت هر بشكه نفت خام سنگين صادراتي ايران هم در نيمه دوم اسفند و نيمه اول نوروز بشكه‌اي ۱۲۲ دلار و ۵۰ سنت به مقصد آسيا حمل شده است. تضعيف ارزش دلار، تقويت يورو و كاهش صادرات نفت ايران از عوامل افزايش بهاي نفت در نوروز بود. دولت احمدي‌نژاد با درآمد ناشي از قيمت‌هاي بالاي نفت در سال ۹۱، چه خواهد كرد؟
.
كاهش ۵ دلاري قيمت نفت از ابتدا تا انتهاي نوروز
با آنكه آژانس بين‌المللي انرژي در نيمه اول نوروز، اعلام كرد كه بازار نفت كمبود عرضه ندارد و به رغم اعلام دوباره عربستان مبني بر استفاده از ظرفيت‌هاي مازاد توليد نفت براي پاسخگويي به كمبود احتمالي نفت در بازار، قيمت نفت به دليل كاهش صادرات نفت ايران در ماه مارس، افزايش يافته است. رويترز، علت اين كاهش را انصراف برخي خريداران نفت ايران اعلام كرد.
.
به نوشته اين منبع به نقل از منابع ثانويه، صادرات نفت ايران، حدود ۳۰۰ هزار بشكه در روز كاهش يافته و به يك‌ميليون و ۹۰۰ هزار بشكه در روز رسيده است. اين براي نخستين‌بار در ساليان اخير است كه صادرات نفت ايران به پايين‌تر از دو ميليون بشكه در روز رسيده است. احمد قلعه‌باني مديرعامل شركت ملي نفت در روزهاي پاياني سال گذشته صادرات نفت ايران را حدود ۲/۲ ميليون بشكه اعلام كرده بود.
.
وقتي خبر كاهش صادرات نفت ايران در اولين جمعه سال جديد روي تلكس‌ها رفت، نفت برنت درياي شمال بلافاصله به بشكه‌اي ۱۲۸ دلار رسيد. بعداز گذشت دومين جمعه سال جديد اما، پنج دلار از قيمت نفت برنت كم شده و به حد ۱۲۳ دلار رسيده است. قيمت نفت برنت در سه ماه اول ۲۰۱۲ حدود ۱۵ درصد رشد كرده تا تنها ۲۰درصد پايين‌تر از ركورد ۱۴۷ دلاري سال ۲۰۰۸ باشد. آمريكا و اروپا هزينه‌هاي هنگفتي را براي واردات نفت‌گران پرداخت خواهند كرد.
.
۲هزار ميليارد هزينه خريد نفت در جهان
آژانس بين‌المللي انرژي، پيش‌بيني كرد كه در سال‌جاري ميلادي كشورهاي مصرف‌كننده نفت بالاترين حد تاريخ را براي خريد نفت هزينه خواهند كرد. IEA اين رقم را دو هزار ميليارد دلار اعلام كرده است. بنابر پيش‌بيني IEA، اگر قيمت نفت پايين نيايد، كشورهاي مصرف‌كننده در سال ۲۰۱۲، دو هزار ميليارد دلار براي واردات نفت پرداخت مي‌كنند كه بازسازي اقتصاد جهاني را در معرض خطر قرار مي‌دهد. آيا اين ركورد تاريخي، امسال ثبت خواهد شد؟ پاسخ اين سوال را تحريم غرب عليه صنعت نفت ايران خواهد داد. قيمت‌هاي بالاي نفت و به تبع آن بنزين ممكن است حتي، بر نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا تاثيرگذار باشد.
.
موضوعي كه به حربه‌اي در دست جمهوري‌خواهان عليه اوباما تبديل شده است. يك كارشناس ارشد آژانس بين‌المللي انرژي، هزينه واردات نفت خام كشورهاي مصرف‌كننده نفت در سال ۲۰۱۱ را حدود ۸/۱ هزار ميليارد دلار و در سال ۲۰۱۰، ۷/۱ هزار ميليارد دلار اعلام كرد. به گفته فاتح بيرول، اگر بهاي نفت در مرز ۱۲۵ دلار كنوني باقي بماند، هزينه واردات نفت در سال‌جاري ميلادي به حدود ۴/۳ درصد از توليد ناخالص داخلي كشورها را به خود اختصاص مي‌دهد «اتحاديه اروپا بيشترين فشار را از افزايش بهاي جهاني نفت به دوش مي‌كشد زيرا با توجه به نوسان‌هاي ارزي، واردات اين كالا براي كشورهای عضو اين اتحاديه گران‌تر تمام مي‌شود.» بيرول معتقد است اتحاديه اروپايي در سال‌جاري ۵۰۰ ميليارد دلار براي واردات نفت و ۱۲۰ ميليارد دلار بري واردات گاز هزينه خواهد كرد. هزينه واردات نفت خام چين هم با ۵۰ميليارد دلار رشد نسبت به سال ۲۰۱۱ ميلادي به رقم بي‌سابقه ۲۵۰ ميليارد دلار خواهد رسيد. هزينه واردات نفت ژاپن ۱۱۹ ميليارد دلار خواهد بود كه ۵۷ ميليارد دلار كمتر از سال ۲۰۱۱ است.
.
هند اما ۱۳ ميليارد دلار بيشتر از سال قبل نفت خام خواهد خريد تا ۱۱۸ ميليارد دلار براي واردات نفت در سال ۲۰۱۲ هزينه كند. هرچقدر سهم نفت ايران در سبد خريد اين كشورها بيشتر باشد قدرت مانورش نيز در مواجهه با آنها افزون خواهد شد. تحريم‌ها علاوه بر تلاش براي كاهش درآمد نفتي ايران، قصد دارد جلوي اين ماجرا را بگيرد.
.
تاثير تحريم‌ها بر مشتريان نفت ايران
دولت آمريكا، اول فروردين ۹۰، اعلام كرد كه ۱۰ كشور اروپايي بلژيك، چك، فرانسه، آلمان، يونان، ايتاليا، هلند، لهستان، اسپانيا، انگليس به اضافه ژاپن را از تحريم‌هايش معاف كرد. ايالات متحده علت اين تصميم را كاهش قابل‌توجه واردات نفت اين كشورها از ايران اعلام نمود. اين درحالي است كه مدير اجرايي آژانس بين‌المللي انرژي به رويترز خبر داده كه هند همچنان در حال رايزني براي معاف‌شدن از تحريم‌هاي نفتي آمريكا عليه ايران است. برخي از گزارش‌ها حاكي از كاهش هفت‌درصدي خريد نفت هند از ايران در ماه فوريه است. آفريقاي جنوبي هم اعلام كرده كه واردات نفتش از ايران را به‌طور كامل قطع كرده است. چند روز مانده به عيد نوروز بود كه وزير انرژي آفريقاي جنوبي به تهران آمد و با وزير نفت ايران ملاقات كرد. برخي خبرگزاري‌ها هم از كاهش واردات ۱۵ تا ۲۲ درصدی واردات نفت ژاپن در شش‌ماهه دوم سال ۲۰۱۱ ميلادي خبر داده‌اند. ابتداي آوريل، زمان اتمام قراردادهاي قبلي خريد نفت ژاپن و تمديد قراردادهاي جديد است. خبرها حاكي از آن است كه كره‌جنوبي هم واردات نفتش از ايران را در ماه‌هاي فوريه و ژانويه ۱۵درصد كاهش داده است. اين كشورها مجبور شده‌اند براي گريز از تحريم ايالات متحده، واردات نفت‌شان از ايران را كاهش دهند تا همچنان بتوانند مشتري نفت ايران بمانند.
.
اوباما، با توجه به اينكه بازار جهاني نفت در حال حاضر به گونه‌اي است كه خروج نفت ايران صدمه‌اي به آن نمي‌زند، تحريم كشورهاي طرف معامله نفت ايران را كه پيش از اين امضا كرده بود ابلاغ كرد. شركت پتروناس مالزي هم كه مشتري روزانه حدود ۵۰هزار بشكه از نفت ايران است اعلام كرده كه از ماه آوريل خريد جديدي از ايران نخواهد كرد. رستم قاسمي، وزير نفت، پيش از اين در گفت‌وگويي اعلام كرده بود كه چنانچه تحريم نفتي ايران عملياتي شود، قيمت نفت به حد ۲۰۰ دلار خواهد رسيد.
.
بدهي يك ميليارد دلاري شل و بازي ترك‌ها
شركت نفتي شل در پرداخت بدهي يك‌ميليارد دلاري خود به ايران دچار مشكل شده است وزير انرژي تركيه هم اعلام كرد كه اين كشور ۱۰درصد از واردات نفت از ايران را خواهد كاست.
اين درحالي است كه نخست‌وزير تركيه در هفته دوم نوروز، ميهمان ايران بود. به‌نظر مي‌رسد اين تصميم تركيه براي فرار از تحريم آمريكا اعلام شده باشد. «توبراس» شركت ملي نفت تركيه هم اعلام كرد كه خريد نفت از ايران را به ميزان ۲۰درصد كاهش داده است. تركيه در سال ۲۰۱۰، ۳۸درصد كل نفت‌اش را از ايران وارد كرده بود. اداره اطلاعات انرژي آمريكا پيش از اين اعلام كرده بود كه در حال حاضر حدود ۵۰۰هزار بشكه كمبود نفت در دنيا وجود دارد كه اگر نفت ايران از بازار خارج شود اين كمبود به سه‌ميليون بشكه خواهد رسيد. حتي با وجود ابراز اطمينان عربستان و هم‌پيمانانش براي جبران كمبود نفت به‌نظر نمي‌رسد اين كشورها بتوانند به‌طور مستمر اين كمبود را جبران كنند.
.
چين در يك بيانيه رسمي مخالفت خود را با تصميم اوباما براي اجراي تحريم نفتي ايران اعلام كرد. براساس قانون كنگره، رييس‌جمهور آمريكا هر شش ماه يك‌بار بايد وضعيت بازار نفت را بررسي كند. ايران پس از عربستان و آنگولا سومين كشور تامين‌كننده نفت چين است. هند هم اعلام كرده كه به واردات نفت از ايران ادامه مي‌دهد. آژانس بين‌المللي انرژي، هند را يكي از برندگان تحريم‌هاي نفتي ايران اعلام كرده است. هند سال گذشته توافق كرد ۴۵ درصد پول نفت ايران را به روپيه بپردازد.
.
حالا شل تلاش مي‌كند بدهي يك ميليارد دلاري خود را كه براي خريد روزانه صدهزار بشكه به وجود آمده به گونه‌اي پرداخت كند. براساس اعلام رويترز، با توجه به اينكه اين رقم معادل خريد چهار نفتكش هشت‌ميليون بشكه‌اي است شل به‌رغم تصويب تحريم اتحاديه اروپايي از ايران نفت خريده است. همچنیناتحادیه اروپا چهارم فروردین تحریم بیمه‌ای شرکت‌های نفتکش حامل نفت ایران را تا ژوئن به حالت تعلیق درآورد. در همین حال این خبرگزاری گزارش داد که ایران قرار است برای انتقال محموله نفتی سوریه به یک پالایشگاه چین به ارزش ۸۰میلیون دلار نفتکش در اختیار سوریه قرار دهد.
.
استفاده از ذخایر استراتژیک و احتمال کاهش قیمت
برخي كارشناسان معتقدند عوامل بنيادين بازار نفت هر چند اجازه نمي‌دهند سقوط قيمت نفت مانند سال ۲۰۰۸ رخ دهد اما قيمت‌هاي فعلي نيز پايدار نخواهد بود. در سال ۲۰۰۸، قيمت نفت از بشكه‌اي ۱۴۷ دلار در كمتر از ۹ماه به حدود ۴۰ دلار رسيد. كارشناسان بازار نفت اعتقاد دارند چنين كاهش قيمت‌هايي فعلا تكرار نخواهد شد اما قيمت‌ها به حدود صد دلار بازخواهد گشت. پيشنهاد فرانسه و آمريكا براي استفاده از ذخاير استراتژيك به همراه توافق ايران و گروه ۱+۵ براي آغاز مذاكرات در ۲۵ فروردين باعث شد كه قيمت نفت برنت در يك هفته حدود پنج دلار كاهش يابد.
.
قيمت نفت در پنج ماه گذشته بيش از ۴۰ دلار افزايش يافته است. حتي اگر ژاپن (مشتري عمده نفت ايران)، با كاهش ۲۳درصدي در ماه فوريه تنها ۲۶۷ هزار بشكه از ايران نفت خريده باشد و كشورهاي ديگر مجبور باشند براي گريز از تحريم آمريكا مبادلات نفتي خود با ايران را محدود‌كننده قيمت بالاي نفت از تاثير تحريم‌ها خواهد كاست. قيمتي كه برخي كارشناسان مي‌گويند ممكن است در ماه‌هاي آتي كاهش يابد. آيا فضاي روابط غرب با ايران آرام خواهد شد؟
.
رضا زندي – روزنامه شرق
.
