رفتارشناسي بزرگ‌ترين بازيگران بورس تهران : «حقوقي‌ها» چگونه عمل مي‌كنند؟
شايد اين جملات را از خلال گفت‌وگوهاي سرمايه‌گذاران حقيقي بورس شنيده باشيد كه «فلان سهم را بالا مي‌برند» يا «سهامداران شركت «الف» را خسته مي‌كنند تا سهام آن را جمع كنند» و…
اشاره «حقيقي»ها در اين جملات به پدرخوانده‌هاي بورس يا همان بازيگران حقوقي (شركتي) بازار است كه بيش از ۸۰ درصد ارزش روز بازار سرمايه را در اختيار دارند و با منابع هنگفت مالي خود نقش اساسي در تعيين روند سهام ايفا مي‌كنند.
اما تفاوت اصلي ديدگاه سرمايه‌گذاران حقيقي و حقوقي در چيست؟ سهامداران عمده چگونه تصميم مي‌گيرند و از چه روشي مانع افشاي تصميمات محرمانه خود قبل از اجرا در بازار مي‌شوند؟ نگاه آينده آنها به بازار و گروه‌هاي پيش‌رو چيست؟ اين سوالات و برخي پرسش‌هاي ديگر مواردي است كه دنياي اقتصاد در گزارش پيش‌رو به موشكافي آنها پرداخته است.
حقوقي‌هاي صبور؛ حقيقي‌هاي عجول
مدير پرتفوليوي شركت سرمايه‌گذاري بوعلي در اين باره به خبرنگار ما گفت: حقوقي‌ها به صورت بلندمدت و بنيادي خريد مي‌كنند و به طور عمومي ديد كوتاه‌مدت ندارند. اين گروه با كليت بازار پيش مي‌روند مگر شرايطي كه به مقاصد خاص نظير حمايت از يك سهم يا عرضه بلوكي، روشي غير از اين را برگزينند.
محمد ترابي افزود: اين درحالي است كه حقيقي‌ها در معاملات بيشتر با تكيه بر شايعه‌هاي بازار و جو كوتاه‌مدت تصميم‌گيري مي‌كنند.
مدير پرتفوليوي سرمايه‌گذاري بوعلي درباره ممانعت حقوقي‌ها از افزايش قيمت يك سهم معتقد است: اين فرآيند در برخي سهام ممكن است انجام شود. در واقع وقتي ۱۰ درصد سهمي شناور بوده و عمده آن دست يك يا دو شخص حقوقي باشد آنها با كنترل‌هايي كه روي سهم دارند به صورت عمده دخالت مي‌كنند؛ اما اين به معني دستكاري يا تغيير منفي در بازار نيست.
مدير مالي و اقتصادي شركت توسعه معادن و فلزات در اين باره گفت: حقوقي‌ها به دليل سرمايه‌گذاري بيشتر و توان مالي بالاتر تاثير بيشتري بر نوسانات قيمت دارند كه اين خود ناشي از كم‌عمقي بازار بورس تهران است.
به گفته علي اكبري شناسايي و ثبت سود در راستاي پوشش بودجه براي اشخاص حقوقي اهميت دارد، بنابراين سرمايه‌گذاري در سهامي كه سود تقسيم شده خوبي (DPS) دارند، يكي از اولويت‌هاي آنهاست.
وي اضافه كرد: اشخاص حقوقي سود ناشي از رشد ارزش سهام خود (تفاوت بهاي تمام شده و نرخ تابلوي بورس در پايان سال مالي) را نمي‌توانند شناسايي كنند. اين درحالي است كه اشخاص حقيقي سودشان را هر لحظه مي‌توانند محاسبه كنند و آن را جزو بازده سهام خود نشان دهند.
وي همين امر را دليلي بر اهميت يافتن NAV شركت‌هاي سرمايه‌گذاري به ويژه آنهايي كه پرتفوليويي متشكل از شركت‌هاي بورسي دارند، ذكر كرد.
رفتار معكوس سهامداران عمده
مدير مالي و اقتصادي معادن و فلزات در ادامه با اشاره به اينكه اولويت سرمايه‌گذاران حقيقي افزايش بهاي سهام است، اضافه كرد: در شرايط فعلي بازار اشخاص حقوقي تنها در زمان عرضه بلوكي، بازار را تحت تاثير جدي معاملات خود
قرار مي‌دهند؛ در حالي كه معاملات اشخاص حقيقي روال عمومي بورس را تعيين مي‌كند و از اين ديدگاه تعداد حقيقي‌هاي فعال در بورس بسيار بااهميت است. وي در ادامه درباره نحوه تصميم‌گيري سهامداران حقوقي براي خريد و فروش سهام گفت: سهامداران حقوقي اغلب به دليل نگرش بلندمدت كمتر از جريانات زودگذر بازار متاثر مي‌شوند، اما حقيقي‌ها مدام اسير جريانات رواني بازار هستند كه البته طبيعي است. او تصريح كرد: به همين دليل، حقوقي‌ها بيشتر در مواقع كاهش قيمت خريدار بوده و در مواقعي كه افزايش قيمت بيش از انتظار آنان است فروشنده مي‌شوند و همين نشان مي‌دهد كه حقوقي‌ها نيز تحت تاثير جريانات بازار البته غالبا در خلاف جهت عمل مي‌كنند.
وي يادآوري كرد كه هرگاه حقوقي‌ها مانند حقيقي‌ها در روزهاي منفي فروشنده يا در روزهاي مثبت خريدار مي‌شوند مضرات زيادي براي بازار رقم مي‌زنند. در همين رابطه مهندس شيرازي مديرعامل هلدينگ اعتلا البرز معتقد است كه خريد و فروش سهام كوچك براي حقوقي‌ها مناسب نيست. به گفته وي، حقيقي‌ها به ماهي و حقوق‌ها به نهنگ شباهت دارند. وقتي هر دو به ساحل مي‌رسند، ماهي مي‌تواند به كمك موج به دريا برمي‌گردد؛ اما نهنگ در ساحل گير مي‌كند.
در همين راستا مديرعامل شركت سرمايه‌گذاري صندوق بازنشستگي بانك‌ها ضمن اشاره به اين مطلب كه يك شركت حقوقي بايد در ابتداي هر سال استراتژي سرمايه‌گذاري خود را تدوين و براساس آن سقف ريسك‌پذيري در سرمايه‌گذاري را تعيين كند، گفت: سابقه بازار نشان مي‌دهد كه روش سرمايه‌گذاري حقوقي‌ها در بازار سرمايه بر پايه ديد بلندمدت آنهاست.
دكتر قلي‌پور افزود: زماني كه بحث سطح ريسك‌پذيري سرمايه‌گذار در بازار مشخص شد، بايد به اين موضوع توجه كند كه بالاتر از بازده بازار براي پرتفوليوي خود سود كسب كند.
وي بر اين اعتقاد است كه يك شخص حقوقي بايد بر سطوح مختلف تحليل‌هاي اقتصاد كلان در دنيا مسلط باشد و همواره آمارهاي اقتصادي كشورهايي مانند چين، ايالات متحده، اروپا و … را مورد بررسي قرار دهد و در نهايت برآوردي از رشد اقتصادي دنيا در اختيار داشته باشد. وي افزود: اين امر كمك مي‌كند تا سرمايه‌گذاري حقوقي‌ها در شرايط باثبات‌تر و با مطالعه بيشتري انجام شود. او تصريح كرد: به روز رساني اين قبيل اطلاعات در كنار پايش مكرر پرتفوليوي يك شركت حقوقي اين امكان را ايجاد مي‌كند تا در هنگام تصميم‌گيري جلوتر از بازار عمل كند. قلي‌پور گفت: اگر براساس تحليل كارشناسي مبتني بر تحليل بنيادي در بازار سرمايه عمل شود و براي خروج از بازار تحليل تكنيكال به كارگرفته شود اين تلفيق مي‌تواند روش موثرتري باشد؛ كما اينكه اكثر فعالان بزرگ در بازار سرمايه همين روش را به كار بسته‌اند. مهندس شيرازي، مديرعامل اعتلا البرز ضمن تاكيد بر نظر كارشناسي مزبور خاطرنشان كرد: تحليل بنيادي براي خريد و تحليل تكنيكال براي خروج روش مناسبي براي گرفتن بهترين نتيجه از سرمايه‌گذاري‌ها است.
اولويت، حمايت و به تعادل رساندن سهام زيرمجموعه‌ها است
مدير مالي و اقتصادي توسعه معادن و فلزات در پاسخ به سوالي مبني بر تاثير حقوقي‌ها بر جمع‌آوري سهم و خسته كردن سهامدارن جزء گفت: اين اتفاقي است كه كمتر در بازار سرمايه رخ مي‌دهد ولي در مواقعي براي اهدافي از قبل تعيين شده ممكن است روي دهد. وي سهامداران حقوقي فعال در بازار را شامل دو دسته شركت‌هاي هلدينگ و سرمايه‌گذاري‌ها دانست.علي اكبري درباره هلدينگ‌ها معتقد است: اگر اين شركت‌ها تنها با وجه اضافه يا وجوهي كه براي مدت مشخصي قابل استفاده است، اقدام به معامله كنند به طور حتم اولويت اول آنان حمايت از سهم شركت‌هاي زيرمجموعه خود است. وي در پاسخ به اين پرسش كه حقوقي‌ها چه زماني فروشنده مي‌شوند، خاطرنشان كرد: در مواردي كه سهمي نوسانات غيرعادي دارد سهامدار عمده وارد عرضه سهام مي‌شود. همچنين در مواقعي كه شركت نياز به نقدينگي داشته باشد نيز فروش اتفاق مي‌افتد؛ البته اكنون اين امر به ندرت پيش مي‌آيد كه حقوقي‌ها جريان نقدي خود را از طريق عرضه فرسهام تامين كنند، زيرا در مواقع لزوم نيز با معاملات بلوكي از طريق بازاريابي وارد بازار مي‌شوند. البته وقتي قيمت سهم افزايش يا كاهش مي‌يابد و يا صف‌هاي خريد و فروش براي آن تشكيل مي‌شود سهامداران عمده بدون هيچ مذاكره يا مكاتبه‌اي احساس مسووليت كرده، خود را تحت فشار افكار عمومي در بازار سرمايه حس كرده و تلاش مي‌كنند سهم به شرايط تعادل نزديك شود. البته گاهي فشار بازار بر تصميمات اشخاص حقوقي غالب مي‌شود.
علي اكبري شركت‌هاي سرمايه‌گذاري را جزء بخشي مي‌داند كه عمده نقدينگي آنها درگير معاملات در بورس است و خريد و فروش سهام يكي از وظايف آنهاست.
وي تصريح كرد: به دليل اينكه عملكرد شركت‌هاي سرمايه‌گذاري ناشي از شناسايي درآمد حاصل از خريد و فروش سهام و سود تقسيمي شركت‌هاست، لذا نگاه آنان مانند شركت‌هاي هلدينگ (با حداقل فعاليت) يا اشخاص حقيقي (با حداكثر فعاليت) نبوده و مي‌توان گفت رفتاري در بين اين دو گروه از خود نشان مي‌دهند.
علي اكبري ادامه داد: در همين حال اگر اين شركت‌ها پوشش درآمد نداشته باشند و به پايان سال مالي نزديك شوند تمايل به فروش سهام آنان در روزهاي پاياني سال مالي افزايش مي‌يابد.معاون مالي و اداري توسعه معادن و فلزات در ادامه اضافه كرد: بهتر است سازمان بورس از طريق ارائه پيشنهاد و يا دادن انگيزه به شركت‌هاي سرمايه‌گذاري و هلدينگ‌ها آنها را ترغيب به داشتن پرتفوليو با سال‌هاي مالي متنوع كند تا بازار به تعادل بيشتري در خصوص عملكرد اين شركت‌ها برسد.
محافظه‌كاري حقوقي‌ها
مدير مالي و اقتصادي توسعه معادن و فلزات در پاسخ به سوالي درباره اينكه حقوقي‌ها چگونه كنترل‌هاي لازم براي عدم افشاي اطلاعات در بازار را اجرا مي‌كنند به نحوي كه جلوي سوءاستفاده احتمالي ناشي از درز اطلاعات خريد و فروش توسط كارشناسان خود يا كارگزاران را بگيرند، گفت: اشخاص حقوقي براي اعمال رويه خود و براي جلوگيري از سوءاستفاده تلاش مي‌كنند سياست خود را قبل از اقدام به صورت شفاف در اختيار كارشناسان و كارگزاران خود قرار ندهند، چون ممكن است با انتشار خبرها، عكس آنچه در انتظار است رخ دهد.وي افزود: اين امر اشكالي بر كارگزاران نيست زيرا ماهيت آنان كنكاش براي دريافت اطلاعات بيشتر و ارائه آن به مشتريان است كه خود يكي از ابزارهاي فعال‌تر شدن بازار سرمايه است. اين در حالي است كه هر چه اطلاعات تصميم‌گيري در اختيار تعداد كمتري باشد، سوءاستفاده كمتري صورت مي‌گيرد.در همين حال براتي، مدير پرتفوليوي سرمايه‌گذاري بوعلي در اين باره معتقد است حقوقي‌ها از مرحله استخدام بر حسن انجام كارها كنترل‌هايي دارند.وي بااشاره به اينكه در اكثر شركت‌هايي كه سهامداران آنها حقوقي‌ها هستند كارشناسان متعهدي استخدام مي‌شوند، گفت: اين درحالي است كه در صورت افشاي اطلاعات مشخص مي‌شود اين اطلاعات چگونه افشا شده و با متخلفين برخورد مي‌شود.
حقوقي‌ها سازمان امنيتي نيستند
ترابي در ادامه تصريح كرد: حقوقي‌ها يك سازمان امنيتي نيستند و نمي‌توانند كنترل‌هاي بيشتري را داشته باشند. بر همين اساس بخشي از اطلاعات آنها به طور طبيعي افشا مي‌شود، همان‌طور كه آنها نيز مي‌توانند از ديگران اطلاعات پنهاني را دريافت كنند.در همين باره مديرعامل شركت سرمايه‌گذاري صندوق بازنشستگي كاركنان بانك‌ها در خصوص نحوه كنترل اعمال تصميمات خود در بازار و اجراي آن گفت: آنچه مسلم است جلوگيري از پراكندگي اطلاعات از سوي كارشناسان شركت‌هاي حقوقي بر عهده مسوولان اين شركت‌ها نيست چرا كه آنها از اين قضيه آسيبي نمي‌بينند. اما در خصوص كنترل كه وظيفه سازمان هاي نظارتي بر بازار سرمايه است، بايد عنوان كرد كه اگر خبري در شركتي هست بايد از سوي اين مقامات شفاف‌سازي شود تا «سفته‌بازي» در بازار تقويت نشود. وي تاكيد كرد: حقوقي‌ها بايد سعي كنند سهامي را كه به صورت مديريتي در اختيار دارند در سطح قيمت واقعي نگه دارند. دكتر قلي‌پور افزود: متاسفانه بسياري از شركت‌هاي حقوقي روش حقيقي‌ها را در پيش مي‌گيرند؛ در صورتي كه انتظار مي‌رود اين شركت‌ها هر خريد و فروشي را بدون تحليل انجام ندهند و بر پايه شايعات يا نوسانات بازار حركت نكنند.
انتظار براي دگرگوني شرايط بازار وجود ندارد
مدير پرتفوليوي بوعلي درباره شرايط بازار سرمايه در آينده نزديك گفت: به‌رغم اينكه كليت بازار ممكن است امسال رشد اندكي داشته باشد اما تغيير بااهميتي رخ نخواهد داد.
وي در حالي كه كليت بازار را تحت تاثير اتفاقات سياسي مي‌داند، تصريح كرد: سال آينده با توجه به بحران آمريكا و اروپا كه به نظر مي‌رسد سخت‌تر از بحران قبلي است و ممكن است بين دو تا شش سال هم به طول انجامد، نمي‌توان انتظار تغيير خاصي را داشت مگر اينكه اتفاقات سياسي درون كشور بتواند شرايط را دگرگون كند.ترابي تاكيد كرد: در حال حاضر به نظر نمي‌رسد در نيمه دوم امسال شاهد رشد چشمگيري در بورس باشيم مگر در برخي سهام خاص.وي معتقد است در بخش دارويي اگر افزايش نرخ فروش اعمال شود تغييراتي در پيش خواهد بود. به گفته او همچنين تحريم‌ها باعث شده كه برخي شركت‌ها قراردادهاي خود را با بخش داخلي منعقد كنند كه در اين زمينه نيز به ازاي هر قرارداد، تغييرات جديدي ايجاد مي‌شود.در همين حال مدير مالي و اقتصادي توسعه معادن و فلزات نيز با ديدگاهي مشابه اعتقاد دارد كه شرايط بازار به طور كلي تغييرات خاصي را شاهد نيست مگر در تك سهم‌ها كه با شرايط مربوط به خود رشد خواهند كرد.علي‌اكبري صنايع برتر امسال را بانك‌ها، پتروشيمي‌ها، معدني‌ها، گروه ارتباطات و تحت شرايطي فولادي‌ها دانست.در همين حال مديرعامل سرمايه‌گذاري صندوق بازنشستگي كاركنان بانك‌ها با تاكيد بر گروه‌هاي نامبرده گروه مستغلات، سيماني‌ها و برخي غذايي‌ها را جزو صنايع كم‌ريسك امسال برشمرد.دكتر قلي‌پور، افزود: بحران بدهي در اروپا اقتصاد دنيا را تحت تاثير قرار داده و به افت بازارهاي جهاني منجر شده است. اين در حالي است كه بازار ايران از اين امر دچار آسيب نشده است و در مجموع ادامه مقاومت بورس تهران در برابر آثار بحران جهاني محتمل است.اما مديرعامل اعتلا البرز آينده بازار را به آثار انتخابات سال آينده منوط ساخت و گفت: جو سياسي ناشي از انتخابات مجلس، بازار را متاثر خواهد كرد.در مجموع مي‌توان گفت نگاه سهامداران حقوقي از منظر ايشان عمدتا با تمركز بر نگاه بلندمدت‌تر، حمايت از سهام تحت مالكيت و نيز اهميت بر انجام تحليل صورت مي‌پذيرد، هرچند اين بازيگران بزرگ بازار سرمايه نيز گاهي در تصميمات خود تحت تاثير جو احساسي بازار قرار مي‌گيرند.
