گذري بر مفهوم کيفيت حسابرسي

نتيجه رويدادهاي ناشي از بحران مالي جهاني و ساير رويدادهاي آشفته‌ساز در اقتصاد بين‌المللي که در طول يک دهه گذشته رخ داده است منجر به بروز انتقاداتي از طرف انجمن‌هاي برجسته حرفه حسابرسي درخصوص موضوع اهميت گزارشگري مالي معتبر و با کيفيت بالا شده است.

.

آنها همچنين توجه به نقش و اهميت کيفيت خدمات حسابرسي را با نگاهي جديد و نو گرايانه بارديگر مطرح كرده‌اند و در زمينه گزارشگري مالي کيفيت آن را منوط به دستيابي به کيفيت گزارشگري مالي و فرآيند حسابرسي مي‌دانند و به طور کلي درستي و صحت هر يک از چرخه‌هاي ياد شده به عنوان يکي از عوامل زنجيره تامين‌ گزارشگري مالي را مطرح كردند.

.

به عنوان يکي از گروه‌ها و عواملي که در زنجيره تامين گزارشگري مالي نقش اساسي دارد مي‌توان به حسابرس مستقل (خارجي) اشاره داشت که نقش عمده‌اي در حمايت از کيفيت گزارشگري مالي در سراسر جهان چه در زمينه بازار سرمايه، بخش دولتي و چه بخش خصوصي به عهده دارد. به‌طوري که توجه به وجود زيرساخت‌هاي قانوني و نظارتي براي اين بخش بسيار مهم است، زيرا نتيجه مجموع اين اقدامات و فعاليت‌ها در دستيابي به اهداف تدوين شده براي حفظ منافع عمومي تنها از طريق افزايش کيفيت خدمات حسابرسي صورت مي‌پذيرد بر همين اساس است که توجه به ماهيت کيفيت حسابرسي براي انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) از اهميت بسيار بالايي برخوردار است و انجمن استانداردهاي بين‌المللي (IAASB) به‌طور مستقيم در حمايت از کيفيت خدمات حسابرسي از طريق تدوين استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (ISAها) و استانداردهاي بين‌المللي کنترل کيفيت (ISQC) اقدام به بهينه‌سازي کيفيت خدمات حسابرسي مي‌كند. به طوري که اين استانداردها همواره به عنوان يک بنياد حمايتي براي انجام حسابرسي با کيفيت بالا به شمار مي‌روند.

.

با اين حال مهم اين مساله است که استانداردهاي حسابرسي به عنوان يکي از اجزاي موثر بر کيفيت حسابرسي و به عنوان تنها عاملي است که توسط انجمن‌ها و مراجع حرفه‌اي به رسميت شناخته شده است، مورد توجه ويژه قرار گيرد. اگر چه عوامل ديگري نيز شامل درک، شناخت و برداشت کاربران، مهارت‌ها و شايستگي حسابرسان، اقدامات و ضوابط نظارتي و محيطي به عنوان ساير عوامل و به عنوان ساير بازيگران موثر در کيفيت خدمات حسابرسي شناخته شده‌اند. از آنجا که متون حسابرسي به‌طور مستمر و مداوم در حال تکامل است نياز به نگهداشتن متناسب خود با تغييرات موجود در محيط کسب‌و کار، استانداردهاي گزارشگري مالي و مقررات و فن‌آوري که خود ذاتا يکي از عناصر فرآيند حسابرسي است و همواره در حال تکامل و تغيير است و در طول زمان تکامل مي‌‌يابد امري ضروري است زيرا در غير اين صورت و در صورت عدم تطابق‌پذيري و همگن‌سازي خود با تغييرات، امکان دستيابي به کيفيت حسابرسي وجود ندارد و اين به اين مفهوم است که بهبود در هر عنصر از عناصر کيفيت حسابرسي نبايد مانع از تلاش بيشتر براي پيشرفت ساير عناصر ديگر در زمينه کيفيت شود.

.

از طرفي ديگر ذي‌نفعان مختلف به احتمال زياد داراي ديدگاه‌هاي مختلف درخصوص کيفيت حسابرسي و چگونگي تلاش آنها براي رسيدن به کيفيت متفاوت هستند.

انجمن‌ استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) بر اين باور است که آنچه مهم است اين است که سعي شود براي رسيدن به چشم‌انداز مشترک، از طريق گروه ذي‌نفعان شامل تهيه‌کنندگان، سرمايه‌گذاران، تنظيم‌کنندگان، حسابرسان و ديگر گروه‌هاي مخالف سياست‌گذاران دولت و ديگر بنگاه‌هاي استاندارد از طريق به اشتراک گذاري ديدگاه‌هاي خود اقدام به جمع‌آوري ديدگاه‌هاي آنها و درک و اظهار نظر نسبت به ديدگاه‌هاي ديگران شود.

.

تعريف کيفيت حسابرسي

يکي از متداول‌ترين تعريف‌ها درباره حسابرسي، تعريفي است که توسط دي آنجلو (DeAngelo 1981) ارائه شده است. او کيفيت حسابرسي را اين گونه تعريف کرده است: «ارزيابي (استنباط) بازار» از احتمال اين که حسابرس، نخست موارد تحريفات با اهميت در صورت‌هاي مالي يا سيستم حسابداري صاحب کار را کشف کند و ديگر اينكه تحريف با اهميت کشف شده را گزارش دهد.

.

احتمال اينکه حسابرس موارد تحريفات با اهميت کشف کند به شايستگي حسابرس و احتمال اينکه حسابرس موارد تحريفات با اهميت کشف شده را گزارش کند، به استقلال حسابرس بستگي دارد. در تعريفي ديگر از اين مفهوم دي آنجلو کيفيت واقعي حسابرسي مبتني بر برداشت استفاده‌کنندگان يا به اصطلاح استنباط بازار از کيفيت حسابرسي را عنوان مي‌دارد. استفاده از اين تعريف در بيان کيفيت واقعي حسابرسي با اين فرض اساسي صورت مي‌گيرد که برداشت از کيفيت حسابرسي، منعکس‌کننده کيفيت واقعي حسابرسي است.

.

پالمروس (Palmrose 1988) کيفيت حسابرسي را بر حسب ميزان اعتباردهي حسابرس تعريف مي‌کند از آنجا که هدف حسابرس، ايجاد اطمينان نسبت به صورت‌هاي مالي است، بنابراين، کيفيت حسابرسي به معني عاري بودن صورت‌هاي مالي حسابرسي شده از تحريفات با اهميت است. در واقع اين تعريف، بر نتايج حسابرسي تاکيد مي‌ورزد، يعني قابل اعتماد بودن صورت‌هاي مالي حسابرسي شده، کيفيت بالاي حسابرسي را منعکس مي‌کند. اين تعريف به طرح پرسش زير منتهي مي‌شود: «چگونه استفاده‌کنندگان ميزان قابل اعتماد بودن صورت‌هاي مالي حسابرسي شده را ارزيابي مي‌کنند؟» اين تعريف از کيفيت حسابرسي مبتني بر حسابرسي‌هاي انجام شده است؛ زيرا سطح اطمينان صورت‌هاي مالي حسابرسي شده را نمي‌توان قبل از انجام حسابرسي تعيين کرد. در نتيجه، تعريف پالمروس بر کيفيت واقعي حسابرسي تاکيد دارد.

.

برداشت از کيفيت حسابرسي

برداشت از کيفيت مفهومي حسابرسي و کيفيت واقعي حسابرسي نيز دو مفهوم متفاوت است. اگرچه، توجه به کيفيت واقعي حسابرسي به جاي برداشت از کيفيت حسابرسي از اهميت بيشتري برخوردار است، اما نبايد فراموش کرد که اندازه‌گيري کيفيت واقعي حسابرسي به سادگي ميسر نيست؛ زيرا کيفيت واقعي حسابرسي غير‌قابل مشاهده است و فقط مي‌توان آن را پس از اجراي حسابرسي ارزيابي کرد. براي نمونه، پالمروس (Palmrose 1988) براي اندازه‌گيري کيفيت واقعي حسابرسي از ادعاي حقوقي بر عليه حسابرسان استفاده مي‌کند. شوئر (Schauer 2000) مقياس اندازه‌گيري کيفيت واقعي حسابرسي را گزارش عدم رعايت اصول پذيرفته شده حسابداري در صورت‌هاي مالي حسابرسي شده توسط حسابرسان عنوان کرده است.

.

در برخي مطالعات نيز از ميزان حق‌الزحمه به عنوان کيفيت حسابرسي استفاده کرده‌اند. پالمروس (Palmrose1988) در تحقيق خود به ارتباط مثبت بين حق‌الزحمه حسابرسي و کيفيت حسابرسي دست يافته است.

تحقيقات انجام شده پيشنهادات مختلفي را براي اندازه‌گيري کيفيت حسابرسي ارائه کرده‌اند. تورنر (Turner abd Godwin 1999) کيفيت حسابرسي را با استفاده از پيشنهادات حسابرسان در اصلاح سود خالص اندازه‌گيري کرده‌اند. برخي مطالعات ديگر نيز، کيفيت حسابرسي را به‌طور مستقيم ارزيابي کرده‌اند. براي نمونه لام و چنگ (Lam and Chang 1994) سرپرستي کار و اعمال استانداردهاي کنترل کيفيت را حين اجراي کار به عنوان تفاوت در کيفيت حسابرسي بررسي کرده‌اند.

.

تا به امروز تلاش‌هاي متعددي براي تعريف کيفيت در حسابرسي صورت پذيرفته است با اين حال هيچ‌کدام از آنها منجر به تعريف مورد قبول يا مورد پذيرش انجمن‌هاي حرفه‌اي و جامعه حسابداران قرار نگرفته يا توسط جامعه بين‌الملل به رسميت شناخته نشده است. زيرا از اساس کيفيت حسابرسي در اصل يک مفهوم يک بعدي نبوده بلکه يک مفهوم مجتمع و چند وجهي است و عوامل متعددي چه بصورت مستقيم و چه غيرمستقيم بر روي کيفيت حسابرسي تاثير مي‌گذارند. اين در حالي است که گروهي ممکن است تاکيد بيشتري بر روي عواملي که بر کيفيت حسابرسي تاثير مستقيم مي‌گذارند داشته باشند. اما اين ديدگاه تنها براي رسيدن به اين پرسش که آيا مي‌توان کيفيت حسابرسي را در چارچوب گسترده‌تري به‌دست آورد، کفايت دارد.

.

برداشت از کيفيت حسابرسي در ميان گروه‌هاي ذي‌نفعان متفاوت است؛ زيرا سطح هر کدام از آنها از ميزان دخالت مستقيم بر فرآيند حسابرسي تاثير مي‌پذيرد که از طريق آن مي‌توان اقدام به ارزيابي کيفيت حسابرسي كرد. اختلاف در ديدگاه ذي‌نفعان از مفهوم کيفيت حسابرسي نشان مي‌دهد که هيچ عنصري به تنهايي به عنوان فرض داشتن نفوذ و تسلط کامل آن عامل بر کيفيت حسابرسي به شمار نمي‌رود و اين موضوع در حالي از اين مفهوم استنباط مي‌شود که درک گسترده‌تر و عميق‌تري از پيچيدگي‌هاي موجود و شناسايي وجود تفاوت‌هاي ظريف از اين ديدگاه‌ها و خواسته‌هاي ذي‌نفعان نيازمند توسعه مفاهيم از طريق مطالعه مفهوم کيفيت حسابرسي جامع است.

.

مفهوم کيفيت حسابرسي

نکته مهم درخصوص تعريف کيفيت حسابرسي توجه به گروه ذي‌نفعان است به‌طوري‌که در ديدگاه احتمالي دو گروه ذي‌نفع درخصوص کيفيت حسابرسي بيانگر مواردي بشرح زير است:

۱- مفهوم کيفيت از منظر سرمايه‌گذاران

۲- مفهوم کيفيت از منظر کميته حسابرسي

.

توجه به نوع ديدگاه ذي‌نفعان (در ديدگاه اول) حکايت از اين مساله دارد که فرد در ارتباط با سهامداران بايد بيشتر دقت کند به اين منظور که آيا مجموعه اقدامات آنها در شرکت مورد تاييد و اجرا قرار گرفته است زيرا از مهم‌ترين آثار مضر بر روي ديدگاه ديگران درباره کيفيت حسابرسي توجه به همين مسائل است. بنابراين درک نقطه نظرات و تفکرات يکديگر و به‌کارگيري نقطه نظرات مشخص ممکن است بر روي برداشت و نظر ديگران تاثير بگذارد زيرا برداشت از مفهوم کيفيت حسابرسي موضوعي حياتي براي تلاش در جهت افزايش کيفيت حسابرسي تلقي مي‌شود.

.

به صورت مفهومي مي‌توان کيفيت حسابرسي رادر ۳ قالب مشخص مورد مشاهده قرار داد که جنبه‌هاي اساسي آن شامل (داده‌ها) ورودي‌ها، خروجي‌ها و عوامل زمينه هستند. که در اين ارتباط ورودي‌هاي زيادي جدا از فرآيند انجام حسابرسي به صورت استاندارد وجود دارد.

يکي از عوامل مجموعه ورودي‌ها، خود شخص حسابرس است که اين ورودي شامل مهارت، تجربه حسابرس، اخلاق و ارزش‌ها و طرز فکر آنها است و يکي ديگر از اين ورودي‌هاي مهم عبارت است از انجام حسابرسي به روز و آنلاين و انجام حسابرسي با فرآيند مطلوب و صحيح که مربوط به مسائلي همانند صحت انجام روش حسابرسي که در اثر به‌کارگيري ابزارهاي حسابرسي منتج خواهد شد و همچنين موضوع در دسترس بودن پشتيباني فني به ميزان کافي، که همه اين عوامل در جهت حمايت و دستيابي به هدف کيفيت حسابرسي ‌باشد.

.

خروجي‌هاي ارائه شده از فرآيند حسابرسي نيز نقش مهمي در کيفيت حسابرسي دارند اغلب خروجي‌ها به عنوان معيارهاي ارزيابي کيفيت توسط سهامداران و ساير ذي‌نفعان مورد سنجش قرار مي‌گيرند.

به عنوان مثال مشاهده گزارش حسابرسي بر روي صورت‌هاي مالي به عنوان محصول نهايي حسابرسي به احتمال زياد به عنوان يک موضوع و محصول کامل قابل مشاهده، تاثير مثبتي بر اندازه‌گيري کيفيت حسابرسي خواهد داشت به طوري که چنانچه اين محصول را به طور واضح ناشي از نتيجه انجام يک فرآيند حسابرسي مناسب بدانيم به همان اندازه ارتباطات و تعاملات حسابرسي با گروه‌هاي مخالف، درخصوص مسائل مورد اختلاف (از جمله مواردي تحت عنوان جنبه‌هاي کيفي گزارشگري مالي واحد رسيدگي) شيوه‌هاي اجرايي عمليات و موارد نقص در کنترل داخلي بيشتر و شفاف‌تر خواهد بود زيرا اين موضوعات اساسا کيفيت حسابرسي را تحت تاثير قرار مي‌دهند.

.

در سطح وسيع‌تر عوامل گسترده‌تري وجود دارند که آنها نيز تحت تاثير کيفيت حسابرسي قرار دارند به عنوان مثال نحوه اداره امور شرکت‌ها به عنوان يکي ديگر از موارد مهم تسهيل کننده کيفيت حسابرسي است، به خصوص زماني که موثر بر شرايط محيطي و سطح شفافيت و رفتارهاي اخلاقي درون سازمان باشد.

قوانين و مقررات مثبت و قوي نيز از جمله عواملي هستند که قادرند بر کيفيت حسابرسي تاثيرگذار باشند به خصوص زماني که قوانين و مقررات باعث ايجاد يک چارچوب مشخص شده و در درون فرآيند حسابرسي بصورت موثر نهادينه شوند. از طرفي ديگر قوانين و مقررات مي‌توانند به عنوان عوامل ناظر و فرآيند نظارتي بر کيفيت کار حسابرسان قرار گيرند.

.

بحث و تبادل نظر و گفت‌وگوي موثر بين حسابرسان و مديران مالي و اجرايي نيز از ديگر مواردي است که مي‌تواند بر کيفيت گزارش‌هاي مالي موثر باشد و به همان اندازه کيفيت حسابرسي را تحت تاثير قرار دهد به عنوان مثال استفاده مناسب از چارچوب گزارشگري مالي در ترويج و افشاي غلط اطلاعات مالي مي‌تواند بر کيفيت حسابرسي و همچنين به سطح برداشت نهادهاي بيروني از کيفيت حسابرسي تاثير بگذارد البته اين تاثيرات يک‌طرفه نيست.

.

بديهي است که عوامل هر کدام داراي تاثيرات مرتبط به خود هستند که به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم بر کيفيت حسابرسي تاثير مي‌گذارند. علاوه بر اين نگرش گروه‌هاي مخالف و اهميت آن‌ در صورت ايجاد زمينه‌ها بحث و گفت‌وگوهاي سازنده و شفاف با حسابرسان مي‌تواند در کيفيت حسابرسي موثر باشد و براي بهبود کيفيت اين خدمت و تسهيل بخشي آن مي‌توان با ايجاد يک نگرش ثابت در ميان گروه‌هاي ذي‌نفع همانند نهادهاي حرفه‌اي و تدوين‌کنندگان استانداردها و ايجاد درک سريع و واکنش نسبت به تغييرات زيست محيطي در تسهيل بخشي کيفيت حسابرسي موثر بود.

.

علاوه بر اين بهبود و شفافيت استانداردهاي حسابرسي ISAها اساسا منجر به تجديد نظر نسبت به نيمي از استانداردهاي بين‌المللي (IAASB) شده است. در يک ديدگاه کلي‌تر تلاش‌هاي ياد شده منجر به بهبود استانداردهاي ISA در زمينه‌هاي زير شده است:

.

۱. توجه به رويکرد کلي حسابرسي به عنوان يک حسابرسي يکپارچه: القاي تمرکز بر اهداف، ارتقاي حسابرسي متفکرانه، تاکيد بر اهميت شک و ترديد.

۲. توجه به جنبه‌هايي از صورت‌هاي مالي که به طور کلي در معرض خطرات بيشتري از بابت اظهار نظر غلط حرفه‌اي توسط حسابرس خواهد بود به عنوان مثال: درخصوص تخمين در برآوردها و برآورد ارزش‌هاي منصفانه مرتبط با معاملات.

۳. توجه به کيفيت شواهد حسابرسي به‌ويژه در تاکيد بر اطلاعات و مستندات برون سازماني و بررسي و بازبيني مستندات.

۴. با استفاده از خدمات ارائه شده توسط ساير واحدها به‌ويژه درخصوص تيم حسابرسي ‌بايد اين اطمينان بخشي حاصل شود که حسابرسان با استفاده از پايه موضوعات به اين رضايتمندي دست يافته‌اند که آنها بهترين کار ممکن را در جريان حسابرسي خود انجام داده‌اند.

۵. ارتباطات و تعاملات حسابرسي با تاکيد بر اهميت گفت‌وگوي باز و سازنده بين حسابرسان، مديريت، براي کمک و اطمينان بخشي نسبت به اينکه مسائل مهم و مربوطه در نتايج بررسي‌هاي انجام شده به دست آمده است و توجه کاربران را به يک مسير روشن و معني‌دار معطوف دارد.

.

تاثير مهم استانداردهايIAASB برروي استانداردهاي کيفيت استانداردهاي حسابرسي ISA يک نقش محوري را در کمک به کيفيت حسابرسي از طريق ارائه يک معيار شناخته شده و به رسميت شناخته شده و پذيرفته شده در سطح جهاني خواهد داشت.

در مرحله اول مشاوره (مذاکرات) اين واحد همراه با انجام نظارت مستقل و استانداردهاي بين‌المللي (IAASB) براي دستيابي به فرآيند تدوين شده توسط هيات نظارت عمومي (PLOB) است که در اين مرحله تضمين مي‌کند که استانداردها داراي کيفيت بالايي هستند در ماه مارس ۲۰۰۹ IAASB به ويژه اين پروژه شامل بررسي جامع و يادداشت‌برداري از همه موارد ۳۶ISA و ۱۲ISQC بود که در عمل منجر به افزايش درک و بهبود قدرت فهم ذي‌نفعان گرديد و در نتيجه منجر به تسهيل در درک کيفيت حسابرسي شد.

.

کاربرد درخواست تطبيق پذيري و سازگاري در يک زمينه وسيع‌تر، ۲۲۰ISA و ۱ISQC ايجاد چارچوبي براي کنترل کيفيت در دو بعد خاص در سطح تعامل و حسابرسي در سطح شرکت، بود.

در يک دامنه وسيع‌تر انجمن حسابرسان بين‌الملل در ۲۲۰ISA و ۱ISQC اقدام به ايجاديک چارچوب براي کنترل کيفيت در دو بعد خاص شامل سطح تعامل حسابرسي و حسابرسي در سطح شرکت كرده‌اند.

تطابق در زمينه سيستم‌هاي کنترل کيفيت در سطح شرکت با استانداردهاي حسابرسي داخلي (ISA) به عنوان يک مفهوم براي کيفيت حسابرسي است.

با اين حال دستيابي به اهداف استانداردهاي پايدار ISA يکي از موارد مهم و تعيين کننده در انجام حسابرسي است.

.

تفاوت بين کيفيت حسابرسي و برداشت از کيفيت حسابرسي

در ادبيات حسابرسي تعاريف متفاوتي از کيفيت حسابرسي ارائه شده است. برخي از افراد حرفه‌اي کيفيت حسابرسي را به عنوان ميزان تطبيق پذيرش حسابرسي انجام شده با استانداردهاي حسابرسي تعريف کرده‌اند و از طرفي ديگر، بسياري از محققان حسابداري، ابعاد گوناگون ديگري را براي تعريف کيفيت حسابرسي قائل شده‌اند که اين ابعاد اغلب به تعاريفي کاملا متفاوت منجر مي‌شود. متداول‌ترين تعريف از کيفيت حسابرسي از نگاه محققان حسابداري عبارت است از:

.

۱. ارزيابي بازار از احتمال اينکه صورت‌هاي مالي حاوي تحريف با اهميت باشد و حسابرسان توانسته باشند آن را کشف و گزارش کرده باشند (DeAngelo 1981).

۲. احتمال آنکه حسابرس در مورد صورت‌هاي مالي حاوي تحريف با اهميت، گزارش معقول صادر نکند (Lee 1994).

۳. صحت اطلاعات گزارش شده توسط حسابرس (Titman & Truman 1986).

.

اين تعاريف شامل ابعاد گوناگوني از استقلال و شايستگي واقعي و همچنين برداشت از استقلال و شايستگي، حسابرسان است. اگرچه برداشت از کيفيت حسابرسي با کيفيت واقعي حسابرسي مرتبط است، اما معناي يکساني درخصوص اين مفهوم وجود ندارد. به اين لحاظ، براي حفظ تمايز آن از واژگاني همانند «نظارت حسابرس» و «شهرت حسابرس» و از تعريف آنها براي توصيف «کيفيت واقعي حسابرسي» و «برداشت از کيفيت حسابرسي» استفاده مي‌شود. به اين مفهوم نظارت حسابرس، کيفيت اطلاعات صورت‌هاي مالي را تحت تاثير قرار مي‌دهد. هر چه توان نظارتي حسابرس بالاتر باشد، گزارش‌هاي مالي ارائه‌کننده وضعيت اقتصادي صاحب کار از کيفيت بالاتري برخوردار است. اثربخشي توان نظارتي حسابرس تحت تاثير مستقيم شايستگي و استقلال واقعي وي است. شهرت حسابرس چگونگي برداشت ذي‌نفعان از اعتبار يا قابليت اعتماد اطلاعات را نشان مي‌دهد. شهرت حسابرس به استنباط استفاده‌کنندگان از شايستگي و استقلال ظاهري حسابرسان ارتباط پيدا مي‌کند و نشان‌دهنده قابليت حسابرس در ايجاد ارزش‌افزوده براي اطلاعات صورت‌هاي مالي است. به اين لحاظ، شهرت را بايد از نگاه تمام حسابرسي‌هاي انجام شده توسط موسسه حسابرسي مورد بررسي و توجه قرار داد، اين در حالي است که نظارت حسابرس براي هر پروژه حسابرسي را بايد جداگانه مورد ارزيابي قرار داد.

.

انگيزه عرضه حسابرسي با کيفيت بالا

عوامل موثر بر کيفيت حسابرس از ديدگاه حسابرسان، به طور کلي عواملي هستند که بر توانايي حسابرسان در کشف تحريفات با اهميت در صورت‌هاي مالي يا انگيزه اقتصادي از گزارش تحريفات با اهميت کشف شده اثر دارند. تعدادي از اين تحقيقات، کيفيت تصميم حسابرس و تاثير آن را بر اثربخشي و کارآيي حسابرسي آزمون کرده‌اند. بسياري از اين مطالعات، کيفيت حسابرسي را به طور مستقيم آزمون نكرده‌اند، اما عواملي را بررسي کرده‌اند که منجر به بهبود در کيفيت تصميم حسابرس و در نتيجه کيفيت حسابرسي مي‌شود. اين عوامل بيشتر شامل:

.

۱. ميزان تجربيات حسابرسان

۲. دعاوي حقوقي بر عليه حسابرسان

۳. سرپرستي کار حسابرسي

۴. اندازه‌ موسسات حسابرسي

۵. کسب شهرت

۶. تخصص‌گرايي،

.

۱) ميزان تجربيات حسابرسان: ليبي و فردريک (Libby and Frederick 1990) دريافته‌اند که هر چه ميزان تجربه حسابرسان بيشتر باشد، درک آنان از انواع تحريفات موجود در صورت‌هاي مالي افزايش مي‌يابد. از اينرو، نتيجه‌گيري کرده‌اند که کيفيت تصميم حسابرس با افزايش ميزان تجربه از حسابرسي بهبود مي‌يابد.

پ

۲) دعاوي حقوقي: ليز و واتز (Lys and Watts 1994) ميزان دعاوي حقوقي بر عليه حسابرسان را به عنوان شاخص کيفيت حسابرسي از ديدگاه حسابرسان مورد آزمون قرار داده‌اند. آنها به اين نتيجه دست يافته‌اند حسابرساني که بيشتر در معرض ادعاهاي حقوقي قرار مي‌گيرند، کمتر از فناوري انسجام يافته حسابرسي استفاده مي‌کنند. نتايج تحقيق آنان حاکي از آن بود که کيفيت حسابرسي با استفاده از فناوري جديد حسابرسي بهبود مي‌يابد.

.

۳) سرپرستي کار حسابرسي: کينگ و شوارتز (King R.R. and R.Schwartz 1999) ميزان سرپرستي کار حسابرسي را به عنوان شاخص کيفيت در مواقعي که حسابرسان تحت رژيم‌هاي حقوقي متفاوت فعاليت مي‌کنند، مورد بررسي قرار داده‌اند. نتايج تحقيق آنان نشان داد که سرپرستي تابعي از پيش‌بيني ميزان اقدامات تنبيهي قانوني بر عليه حسابرسان است.

.

۴) اندازه موسسات حسابرسي: مهم‌ترين تحقيقات انجام شده در رويکرد عرضه حسابرسي، مطالعه تاثير، اندازه موسسات حسابرسي کيفيت حسابرسي است. بسياري از اين تحقيقات از رابطه مثبت بين اندازه موسسه حسابرسي و کيفيت حسابرسي پشتيباني مي‌کنند. دي آنجلو (DeAngelo 1981) معتقد است که موسسه‌هاي حسابرسي بزرگ‌تر، انگيزه قوي‌تري براي ارائه حسابرسي با کيفيت بالاتر دارند، زيرا علاقه‌مند هستند که شهرت بهتري در بازار به دست آورند و از آنجا که تعداد مشتريانشان زياد است، نگران از دست دادن مشتري نيستند. تصور بر اين است که چنين موسساتي به دليل دسترسي به منابع و امکانات بيشتر براي آموزش حسابرسان خود و انجام آزمون‌هاي مختلف، خدمات حسابرسي را با کيفيت بالاتري ارائه مي‌کنند. نيو و ديويدسون (David and Neu 1993) نشان داده‌اند که موسسه‌هاي حسابرسي بزرگ مشتريان بزرگ‌تري دارند، از اين‌رو، توقع بازار براي کشف تحريفات موجود در صورت‌هاي مالي از حسابرسان افزايش مي‌يابد. علاوه بر آن، شواهد تجربي حاکي از اين است که موسسه‌هاي حسابرسي بزرگ‌تر داراي کيفيت حسابرسي برتر هستند؛ زيرا از منابع و امکانات بهتري براي آموزش حسابرسان در انجام حسابرسي، نسبت به موسسات کوچک‌تر برخوردار هستند. کليو لينوکس (Clive Lennox 1984) نشان داد که موسسات حسابرسي بزرگ نسبت به موسسه‌هاي حسابرسي کوچک انگيزه بيشتري براي صدور گزارش‌ صادقانه دارند. تحقيقات وي نشان مي‌دهد که هر چه ميزان منابع مالي در واحدهاي مورد حسابرسي بيشتر باشد، استقلال حسابرسان نيز اهميت بيشتري مي‌يابد.

.

۵) انگيزه کسب شهرت: واتز و زيمرمن (Watts. Zimmerman 1983) براي دفاع از اين نظريه که حسابرسان در بازار سرمايه از شهرت حرفه‌اي خود دفاع مي‌کنند، به نمونه‌هاي تاريخي استناد کرده‌اند. شهرت، انگيزه‌اي براي حفظ استقلال حسابرسان است. به هر حال، انگيزه کسب شهرت ساز و کار خود نظارتي براي حفظ استقلال است.

.

۶) تخصص‌گرايي: تحقيقات انجام شده در اين زمينه بيانگر آن است که بين نوع صنعتي که حسابرسان در حسابرسي آن تبحر دارند و کيفيت گزارش حسابرسي رابطه مستقيم وجود دارد. به عبارت ديگر، حسابرساني که در صنعت مورد نظر تخصص دارند، به دليل داشتن توانايي بيشتر در شناسايي و برخورد با مشکلات ويژه آن صنعت مي‌توانند حسابرسي را با کيفيت بالاتري انجام دهند. به علاوه، هر قدر موسسه حسابرسي تجربه بيشتري در يک صنعت کسب كند، به دليل ايجاد شهرت مثبت، علاقه بيشتري به ارائه خدمات حسابرسي با کيفيت برتر پيدا مي‌کند. براي نمونه، بنيتو آراند (Benito Arrunada 2000) نشان داد که حسابرسان با تخصص ويژه در حسابرسي صنعت خاص، به دو دليل عمده از کيفيت حسابرسي بالاتري برخوردار هستند. اول، آشنايي بيشتر با مسائل و مشکلات حسابداري و حسابرسي آن صنايع به دليل اجراي مداوم حسابرسي و دوم، انگيزه براي کسب و حفظ شهرت در حسابرسي آن گروه خاص از صنايع.

.

راه پيش روي کيفيت حسابرسي

انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) بر اين باور است که اتمام پروژه‌هاي تدوين شده توسط اين بخش براي تعيين ابعاد کيفيت حسابرسي چشم‌انداز بسياري مفيد بر روي کيفيت حسابرسي فراهم کرده است. با اين حال اين به معني پايان تلاش اين انجمن (IAASB) براي افزايش کيفيت حسابرسي نيست و حفظ کيفيت و دوام آن‌ مطابق با استانداردهاي حسابرسي داخلي (ISA) به عنوان هدف اصلي انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) ارائه شده است زيرا با استفاده از آزادي استانداردهاي حسابرسي (ISA) و شفافيت آنها، (IAASB) پروژه‌اي را براي جمع‌آوري اطلاعات براي کمک به اجراي موثر و پايداري و ارزيابي مستمر استانداردهاي حسابرسي (ISA) در سراسر جهان تدوين كرده است در حالي که نکته مهم اين است که با حفظ پلت فرم پايداري در طول دوره پياده‌سازي، انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) اقدام به کاوش در نقاط ديگري از استانداردهاي حسابرسي (ISA) كرده که ممکن است نيازمند تغيير و بهبود باشد.

.

علاوه بر اين، انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) به تازگي (سال ۲۰۱۲) اقدام به مطالعه مسائل مربوط به کار حسابرسان در افشاي اطلاعات در سطح صورت‌هاي مالي تحت عنوان ارتباطات حسابرسان با شرکت‌ها در گزارش حسابرسي خود كرده است به‌طوري که شرکت‌ها ملزم هستند در صورت‌هاي مالي خدمات اخذ شده از حسابرسان به همراه مبالغ آن را افشا كنند.

ارتقاي مستمر سطح کيفيت حسابرسي نه تنها به تلاش‌هاي انجمن استانداردهاي بين‌المللي حسابرسي (IAASB) بستگي دارد، بلكه در تعامل کاملا فعالانه با همه ذي‌نفعان خواهد بود.

.

حسابرسي به نوبه خود نقش بسيار حياتي در تضمين يکپارچگي گزارشگري مالي که توسط عمليات موثر بر بازار سرمايه مورد استفاده قرار مي‌گيرد را ايفا مي‌کند به‌طوري که انجام حسابرسي با کيفيت بسيار بالا و متوسط مي‌تواند باعث افزايش سطح اعتماد عمومي و ايجاد اعتماد به نفس ذي‌نفعان و سرمايه‌گذاران در تصميم‌گيري‌هاي خود و همچنين ايجاد اعتماد به نفس در يکپارچگي صورت‌هاي مالي صادر شده توسط شرکت‌ها را به همراه داشته باشد.

انجمن پاسخگويي عمومي کانادا (CPAB) به عنوان يک نهاد موثر در ترويج حسابرسي با کيفيت بالا اقدام به ارائه دقيق مفهوم ارزش و کيفيت حسابرسي از طريق برگزاري کلاس‌هاي حسابرسي براساس مقررات جهاني كرده است به‌طوري‌که CPAB از اين طريق با استفاده از گزارش‌هاي حسابرسان مستقل درباره شرکت‌هاي دولتي اقدام به ترويج حسابرسي با کيفيت بالا در سطح جامعه كرده است.

به‌طوري‌که CPAB به‌طور سالانه بيش از ۱۰۰ گزارش در اين ارتباط صادر مي‌کند که به عنوان نماينده ۹۵ درصد از کل بازار حرفه حسابرسي کانادا عمل مي‌کنند. توضيح اينکه در شرايط فعلي ۱۵ شرکت براي انجام اين فرآيند در سطح جهان فعاليت مي‌كنند.

.

نتيجه‌گيري

تحقيقات انجام شده در زمينه کيفيت حسابرسي نشان مي‌دهد که عواملي همچون: الف) معقول بودن حق‌الزحمه حسابرسي، ب) تعويض ادواري حسابرسان، ج) تشکيل کميته حسابرسي در شرکت‌ها، د) منع ارتباط طولاني مدت با صاحب کاران، ه) ادغام موسسات کوچک‌تر و تشکيل موسسات حسابرسي بزرگ‌تر، و) ايجاد ساز و کاري براي پاسخگو کردن حسابرسان، ز) تخصص‌گرايي حسابرسان- حسابرسي صنايع خاص، چ) تاکيد بر بررسي هم‌پيشگان، ح) رتبه‌بندي سالانه موسسات حسابرسي، س) وجود قوانين حمايتي از حقوق حسابرسان ( به ويژه عدم مصالحه در گزارشگري موارد نقض)، و… مواردي هستند که منجر به تقويت کيفيت حسابرسي مي‌شوند. در اين راستا، با توجه به تحولات اخير در حرفه حسابرسي در ايران و تشکيل موسسات حسابرسي در ايران و تشکيل موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي ايران و همچنين گسترش بازارهاي مالي و افزايش نياز روزافزون به اطلاعات مالي معتبر پيشنهاد مي‌شود که با استفاده از تحقيقات انجام شده در کشورهاي ديگر و انجام تحقيقات بنيادي، عناصر موثر بر کيفيت حسابرسي، چه از نظر کيفيت واقعي حسابرسي (کشف و گزارش تحريفات گزارش‌هاي مالي) و چه از نظر برداشت از کيفيت حسابرسي (اعتماد استفاده‌کنندگان از گزارش‌هاي مالي) شناسايي شود.

.

ترجمه و تدوين: لقمان پاكروان – حسابدار رسمي

منبع : دنیای اقتصاد

.