نگاهی به اجرای طرح شبنم
مدیرکل برنامه‌ریزی دستگاه‌های اقتصادی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقد است: با اجرای طرح شبنم دست‌هاي آلوده به قاچاق كالا و دشمنان سلامت مردم جرات ورود به بازار را پیدا نخواهند کرد. عباس نخعی در یادداشتی که در زیر می‌خوانید، با اشاره به وضعیت کنونی قاچاق کالا، به بررسی روند اجرایی طرح ملی شبنم پرداخته است.
.
پس از تصويب قانون نظام صنفي در سال ۱۳۸۲ و ابلاغ این قانون، اجراي چند ماده آن با اما و اگرهايي مواجه شد، از جمله ماده ۷۱ و ماده ۶۲ اين قانون كه در اصل، شفاف سازي گردش كالا با اجراي همين دو ماده به همراه مواد ۱۲ و ۲۷ و۲۸، ساماندهي صنوف را نيز تضمين مي‌كرد. امري كه ناگزير پس از قريب ده سال در قانون برنامه پنجم (بند ب ماده ۱۰۲) به آن تاكيد شده است. اما چرايي عدم اجراي مواد فوق را بايد از مسوولان مربوط سوال كرد.
ليكن نتيجه اين عدم اجرا چيست؟ بيش از يك ميليون واحد صنفي فاقد پروانه، داراي تداخل صنفي و مخلوطي از كالاهاي مجاز و غيرمجاز ( قاچاق) كه گروهي اندك براي سودجويي، خيل عظيم كسبه را تحت تاثير خود قرار داده‌اند.
.
به طور مثال براساس برآورد وزارت صنعت، معدن و تجارت، با استناد به سرانه سالانه ۴/۱ كيلوگرم، به حدود يك صد هزار تن چاي خشك نياز است، در حالي كه طي دهه گذشته، هرگز اين مقدار از محل واردات قانوني يا توليد داخل (به شرط مصرف آن) تامين نشده و هر چند آمار متناقض است، اما حداقل ۲۰ و حداكثر ۴۰ درصد آن از طريق غيرقانوني وارد كشور شده است؛ ولی مقدار چاي قاچاق به محض ورود به بازار تطهير شده و قابل كنترل نیست. اما موضوعاتي كه براي برون رفت از این وضعيت مطرح شده، عبارتند از:
.
– ساماندهي اصناف (كه در حال، مطابق برنامه پنجم توسعه بايد انجام شود)
– ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي شفاف سازي گردش كالا (كه در طرح كد رهگيري كالا و شبنم مطرح است)
– برخورد قهري و پلمب واحدهاي متخلف و جمع‌آوري كالاهاي غيرمجاز (كه مطابق قانون از جمله ماده ۶۲ اجراي آن الزامی است)
در اين حال، ستاد مركزي مبارزه با قاچاق كالا و ارز، بر اساس تكليف قانوني خود در امر مبارزه با كالاي قاچاق، چندين پيشنهاد به دولت محترم ارائه کرد كه يكي از راهكارها؛ الصاق برچسب قابل رديابي و رهگيري بر روي كالاهاي وارداتي بود.
.
اين طرح به عنوان طرح الصاق كد رهگيري معروف شده و كالا را در دو مرحله (واردات و سطح عرضه) اعمال، كنترل و نظارت مي‌کند. دولت نيز پس از بررسي موضوع و تاكيد رييس جمهور در همايش راهبردهاي نوين مبارزه با قاچاق كالا و ارز در تيرماه سال ۱۳۹۰؛ موضوع الصاق كد رهگيري را به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول کرد تا با كمك دستگاه‌هاي ذي‌مدخل انجام دهد.
.
ويژگي‌هاي طرح شبنم
در طرح شبنم، كد رهگیری براي هر كالا منحصر به فرد بوده و قابليت ردگيري و رهگيري در هر مرحله و احيانا فراخوان براي جمع آوري از سطح عرضه كالا را فراهم مي‌كند. بنابراين قابليت جعل ندارد و در واقع، كالا قبل از دريافت كد رهگيري در سامانه، تعريف و تعداد آن مشخص و با ساير مشخصه‌ها كد يگانه‌اي را دريافت مي‌كند؛ چنانچه روي كالاي ديگري الصاق شود، هم كالا توقيف مي‌شود و هم عناوين مجرمانه ديگري بر آن بار مي‌شود.
.
برخی انتقاد کرده‌اند که در شرایط حساس فعلی، الصاق کد رهگیری مشکلاتی را به وجود می‌آورد؛ اما باید گفت: الصاق كد رهگيري كه بخشي از آن در سطح عرضه به عنوان طرح شبنم (شبكه بازرسي نظارت مردمي) معروف است، در گمرك انجام نمي‌شود؛ بنابراين توقفي در زمان واردات ايجاد نمي‌كند و كساني كه مدعي اين موضوع هستند، فرافكني مي‌كنند. در این راستا گمرک تسهيلاتي را فراهم کرده تا كالاها قبل از ثبت سفارش وارد كشور شده و از افزایش زمان واردات جلوگیری شود. از این رو كالاهای وارداتی پس از اظهار در همان روز ترخيص می‌شوند و هياهوي توقف برای دريافت كد شبنم بي معنا است.
.
در پاسخ به شبهه ديگري مبني بر اينكه قيمت كد شبنم گاه بيشتر از قيمت كالا است، بايد اضافه شود كه كد شبنم بر روي كالاهاي داراي قيمت پايين (كمتر از ده هزار ريال) طبق شرايطي (به صورت جين) الصاق مي‌شود.كالاهاي مشمول مرحله اول طرح یکی دیگر از نقد‌های وارده است؛ در مرحله اول طرح كه به صورت آزمايشي انجام مي‌شود، اقلامي از كالاها مشمول شده‌اند كه يا قبلا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برچسب اصالت مي‌گرفتند، يا جزو كالاهاي حساس و ضروري نيستند (مانند روغن، اقلام خوراكي، آشاميدني و…)، بنابراین اين اقلام مشكلاتي در سطح عرضه ايجاد نمي‌كنند.
.
بر اساس تفاهم‌نامه منعقده مابين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و وزارت صنعت، معدن و تجارت، كالاهاي سلامت محور (كالاهاي تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي) و ساير كالاهاي مشمول طرح تحت يك علامت (با اين تفاوت كه بر روي كالاهاي سلامت محور نظير دارو، تجهيزات پزشكي و…، علامت سيب سلامت را نيز دارند)، صرفا يك باركد را دريافت مي‌كنند و به وسيله مردم يا بازرسان مسوول قابل رديابي و رهگيري است.به نظر مي‌رسد عده‌ای كه خواستار گردش شفاف كالا هستند، همچنان كه بر اجراي ماده ۷۱ قانون نظام صنفي (صدور فاكتور) اصرار دارند، بر اجراي كد رهگيري نيز تاکید می‌کنند تا دست‌هاي آلوده به قاچاق كالا و دشمنان سلامت مردم جرات ورود به بازار را نداشته باشند، بنابراین با اجرای طرح شبنم تنها منافع عده معدودی به خطر مي‌افتد.
.
منبع : دنياي اقتصاد
.
