پيش نويس استانداردهاي حسابرسي دولتي(اصول اخلاقي در حسابرسي دولتي)
اصول اخلاقي ارائه شده در اين فصل شالوده ، نظم و ترتيب ، ساختار و نيز جوي را پديد مي آورد كه بكارگيري استانداردهاي حسابرسي دولتي را تحت تاثير قرار مي دهد .
.
مقدمه
۲-۰۱ از آنجا كه حسابرسي براي پاسخگويي دولت به مردم ، مساله اي بنيادي است ، مردم انتظار دارند حسابرساني كه كار خود را طبق استانداردهاي حسابرسي دولتي انجام ميدهند ، اصول اخلاقي را رعايت كنند . مديران اجرايي ديوان محاسبات ، جو عمومي رفتار اخلاقي را در ديوان شكل مي دهند ؛ اين كار با حمايت از فرهنگ رعايت اخلاق ، اطلاع رساني شفاف رفتار مورد پذيرش و انتظارات از كاركنان ، و برقراري محيطي كه رعايت اصول اخلاقي را در تمام سطوح سازماني تقويت و القا مي كند ، ميسر مي شود . حمايت و تثبيت جو اخلاقي سالم توسط مديران اجرايي و كاركنان ، ركن اساسي شكل گيري محيط اخلاقي مثبت در ديوان محاسبات است . رفتار حرفه اي حسابرسان بايد همواره مناسب و منطبق بر اصول اخلاقي باشد .
هرگونه نارسايي در رفتار حرفه اي يا هرگونه رفتار نامناسب در زندگي فردي و اجتماعي حسابرسان ، كيفيت و اعتبار كار حسابرسان ، ديوان محاسبات و موسسات حسابرسي مرتبط را به مخاطره مي اندازد ، و ميتواند آثار منفي بر اعتبار و صلاحيت آنان داشته باشد . تدوين و بكارگيري آيين رفتار حرفه اي ، براي حسابرسان بخش عمومي سبب ميشود اعتماد و اطمينان به حسابرسان و كار آنان بيشتر شود . آيين رفتار حرفه اي بيانيه جامعي از ضوابط عمومي و اصول بنيادي مي باشد كه هدايتگر فعاليتهاي حسابرسان است .
۲-۰۲ اصول اخلاقي ارائه شده در اين فصل شالوده ، نظم و ترتيب ، ساختار و نيز جوي را پديد مي آورد كه بكارگيري استانداردهاي حسابرسي دولتي را تحت تاثير قرار مي دهد .
۲-۰۳ انجام حسابرسي مطابق با اصول اخلاقي ، مسئوليتي سازماني و فردي است . اصول اخلاقي درموارد ، حفظ استقلال حسابرسان ؛ پذيرش كاري كه حسابرسان حرفه اي ، صلاحيت انجام آن را دارند ؛ انجام كار با كيفيت بالا ؛ و رعايت استانداردهايي كه در گزارشهاي حسابرسي به آن اشاره مي شود ، كاربرد دارد .
.
اصول اخلاقي
۲-۰۴ اصول اخلاقي اشاره شده در اين فصل ، چارچوبي كلي براي بكارگيري استانداردهاي حسابرسي دولتي- شامل استانداردهاي عمومي ، استانداردهاي اجراي عمليات و استانداردهاي گزارشگري- فراهم مي كند . بجاي ارائه مجموعه اي از الزامات ، هر اصل ، جداگانه تشريح ميشود تا حسابرسان بتوانند واقعيتها و شرايط هر موقعيتي را در چارچوب اين اصول در نظر بگيرند .
۲-۰۵ در خصوص اصول اخلاقي موارد زير قابل ذكر است:
الف- حسابرسان ديوان بايد مستقل باشند (شامل استقلال از قوه مقننه، قوه مجريه و واحد مورد حسابرسي) مبحث استقلال به عنوان بخشي از استاندارد عمومي ، در فصل ۳ بندهاي۲-۳ تا ۱۱-۳) مطرح شده است .
ب- حسابرسان بايد به محرمانه بودن اطلاعاتي كه در جريان حسابرسي به دست مي آورند ، توجه كنند .
پ- حسابرسان بايد از بروز تضاد منافع با واحد مورد حسابرسي پرهيز كنند و در تمام مراحل حسابرسي ، درستكاري و بيطرفي را پيشه كنند .
ت- حسابرسان بايد واجد صلاحيتهاي حرفه اي لازم باشند .
ث- حسابرسان بايد مراقبتهاي حرفه اي لازم را اعمال كنند .
۲-۰۶ قوه مقننه ، قوه مجريه ، عموم مردم و واحدهاي مورد حسابرسي محق هستند از ديوان انتظار داشته باشند كه رفتار و رويكردي مناسب و منصفانه ، بي شبهه و قابل احترام و اعتماد داشته باشد .
۲-۰۷ حسابرسان دستگاههاي اجرايي بايد آ نگونه رفتار كنند كه همكاري و روابط خوبي ميان آنان و ديگر اشخاص حرفه اي شكل بگيرد . حمايت از حرفه توسط اعضاي آن و همكاري آنان با يكديگر ، از عناصر اساسي تشخص حرفه اي است . اعتماد و احترام عمومي ، كه حسابرسان در پي آن هستند ، تا حدود زيادي ،نتيجه عملكرد جمعي همه حسابرسان در گذشته و حال است . بنابراين، به نفع خود حسابرسان و جامعه است كه حسابرسان با همكاران خود به گونه اي منصفانه و متعادل رفتار كنند .
۲-۰۸ قوه مجريه ، قوه مقننه ، عموم مردم و واحدهاي مورد حسابرسي بايد از منصفانه بودن و مغرضانه نبودن همه كارهاي ديوان اطمينان كامل داشته باشند . بدين منظور ، تدوين آيين رفتار حرفه اي ،كه حاكم بر نحوه ارائه خدمات خواهد بود ، ضرورت دارد .
۲-۰۹ اعتبار موضوعي است كه در همه بخشهاي جامعه مورد نياز است. بنابراين ، گزارشها و اظهارنظرهاي ديوان بايد از نظر اشخاص ثالث آگاه ، كاملاً دقيق و قابل اتكا(معتبر)باشد .
۲-۱۰ اصول اخلاقي ، كه راهنماي حسابرساني است كه حسابرسي را طبق استانداردهاي حسابرسي دولتي انجام ميدهند ، به شرح زير است:
الف- تامين منافع عمومي – بندهای ۱۲-۲ و ۱۳-۲
ب- درستكاري – بندهای ۱۴-۲ تا ۱۷-۲
پ- بيطرفي – بندهای ۱۸-۲ تا ۲۳-۲
ت- حسن استفاده از جايگاه ، منابع و اطلاعات دولتي- بندهای ۲۴-۲ تا ۲۷-۲
ث- رفتار حرفه اي – بند۲۸-۲
ج- تضاد منافع – بندهای ۲۹-۲ تا ۳۱-۲
چ- رازداري حرفه اي – بند ۳۲-۲
اصول اخلاقي ، آيين رفتار حرفه اي مصوب مجمع عمومي سازمان حسابرسي و همچنين آيين رفتارحرفه اي منتشره توسط جامعه حسابداران رسمي ايران (مصوب وزير امور اقتصادي و دارايي)، بجز بخش پ آن (احكام قابل اجرا توسط حسابداران رسمي غير شاغل) و نيز آنچه كه مشخصاً طبق استانداردهاي
حسابرسي دولتي مستثني يا تعديل شده است ، را نيز دربرمي گيرد .
۲-۱۱ ديوان محاسبات بايد سيستمها و روشهايي را برقرار نمايد كه:
الف- كاركرد رضايتبخش فرايندهاي تضمين كيفيت را تاييد كند ،
ب- كيفيت گزارش حسابرسي را تضمين نمايد ، و
پ- بهبود عملكرد را تضمين و از تكرار ضعفها جلوگيري كند .
.
تامين منافع عمومي
۲-۱۲ منظور از منافع عمومي ، رفاه و آسايش جمعي جوامع انساني و دستگاههايي است كه حسابرسان به آنان خدمات ارائه مي كنند . رعايت درستكاري ، بيطرفي و استقلال در انجام مسئوليتهاي حرفه اي ، به حسابرسان كمك ميكند تا اصل “تامين منافع عمومي” و جلب اعتماد جامعه را برآورده سازند . رعايت اين اصول براي آن كه حسابرسان بتوانند مسئوليتهايشان را ايفا نمايند ، نكته اي بنيادي است و در محيطهاي دولتي موضوعي حساس به شمار ميرود .
۲-۱۳ يكي از مشخصه هاي بارز حسابرسان ، پذيرش مسئوليت تامين منافع عمومي است . اين مسئوليت در حسابرسي محيطهاي دولتي موضوعي حياتي است . استانداردهاي حسابرسي دولتي ، مفهوم پاسخگويي در مقابل منابع عمومي را مطرح ميكند كه براي تامين منافع عمومي ، موضوعي بنيادي قلمداد ميشود .
.
درستكاري
۲-۱۴ درستكاري ارزش محوري آيين رفتار حرفه اي است . حسابرسان وظيفه دارند در انجام كارها و روابط خود با كاركنان واحد مورد حسابرسي، از استانداردهاي والاي رفتاري ، براي مثال ، روراستي و صداقت ، پيروي كنند . براي پايداري اعتماد عمومي ، رفتار حسابرسان بايد بي نقص و بدون شبهه باشد .
۲-۱۵ حق و حقيقت ميتواند مقياسي براي درستكاري باشد . درستكاري ايجاب ميكند حسابرسان شكل و روح استانداردهاي حرفه اي را مد نظر داشته باشند . درستكاري همچنين ايجاب ميكند حسابرسان اصول اخلاقي و استقلال را مورد توجه قرار دهند ، اصول اخلاقي بي نقصي را برقرار كنند ، تصميم گيريهاي خود را با در نظر گرفتن منافع عمومي انجام دهند ، و صداقت كامل را در انجام كارها و صيانت از منافع ديوان بكار گيرند.
۲-۱۶ جلب اعتماد عمومي نسبت به حسابرسي دولتي زماني حاصل خواهد شد كه حسابرسان در انجام مسئوليتهاي حرفه اي خويش درستكاري پيشه كنند . درستكاري به اين معناست كه حسابرسان در انجام كارهاي خود ، با واحدهاي مورد حسابرسي استفاده كننده گزارشهاي حسابرسي ، منصفانه ، صادقانه ، بر پايه واقعيات ، بدون جانبداري و غير سياسي برخورد كنند . در چارچوب محدوديتهاي ناشي از قوانين و مقررات و اصول حاكم بر رازداري ، انتظار ميرود ارتباطات با واحد مورد حسابرسي و اركان راهبري آن ، صادقانه ، صريح ، و سازنده باشد .
۲-۱۷ تصميم گيري در راستاي منافع عمومي يك برنامه يا فعاليت مورد حسابرسي ، بخش مهمي از اصل درستكاري است . حسابرسان در انجام مسئوليتهاي حرفه اي خويش ممكن است از جانب مديريت واحد مورد حسابرسي ، سطوح مختلف دولت و ساير استفاده كنندگان با فشارهاي متناقضي روبرو شوند . همچنين ممكن است حسابرسان براي ناديده گرفتن اصول اخلاقي تحت فشار قرار گيرند ويا تسليم منافع نا بحق سازماني و شخصي شوند . رعايت درستكاري به اين معناست كه حسابرسان اولويت را در مسئوليتهاي خويش به منافع عمومي بدهند تا بتوانند اين تناقضات و فشارها را بي اثر سازند .
.
بيطرفي
۲-۱۸ بيطرفي حسابرسان در انجام مسئوليتهاي حرفه اي ، اساس اعتبار حسابرسي در بخش دولتي است . بيطرفي شامل حفظ استقلال ظاهري و واقعي در جريان حسابرسي ، حفظ نگرش منصفانه ، داشتن سلامت فكري و فارغ بودن از تضاد منافع است . پرهيز از تضادهاي ظاهري يا واقعي ، كه ميتواند بيطرفي حسابرسان را در انجام حسابرسي مخدوش سازد ، براي حفظ اعتبار آنان اصلي بنيادي است . رعايت بيطرفي متضمن ارزيابي مستمر روابط حسابرسان با واحدهاي مورد حسابرسي و ساير ذينفعان در چارچوب مسئوليت حسابرسان در قبال جامعه است . حسابرسان نبايد در وظايف اجرائي واحد مورد حسابرسي مشاركت داشته باشند چراكه استقلال و بيطرفي آنان را زير سوال ميبرد. درستكاري و بيطرفي ، همچنين زماني رعايت ميشود كه حسابرسان در انجام كارها ، و اتخاذ تصميمات خود ، منافع طيف وسيع تري از اشخاصي كه به گزارشهاي حسابرسي اتكا مي كنند ، از جمله عموم مردم را در نظر بگيرند .
۲-۱۹ حسابرسان نه تنها بايد از واحد مورد حسابرسي و ديگر گروههاي ذينفع استقلال داشته باشند بلكه بايد در برخورد با تمام مسائل و موضوعات مورد حسابرسي بيطرفانه عمل كنند . اين بيطرفي ، به ويژه موجب گزارشگري دقيق و عيني ميشود . همچنين نتيجه گيريهاي منعكس در اظهارنظرها و گزارشها منحصراً بايد مبتني بر شواهد كسب شده طبق استانداردهاي حسابرسي دولتي باشد .
۲-۲۰ حسابرسان از اطلاعات ارائه شده توسط واحد مورد حسابرسي و ساير اشخاص استفاده مي كنند .
اين اطلاعات در اظهارنظر حسابرسان و گزارش حسابرسي به گونه اي بيطرفانه استفاده ميشود . اگرچه حسابرسان نقطه نظرهاي واحد مورد حسابرسي و ساير اشخاص ذيربط را نيز گردآوري ميكنند ، اما نتيجه گيريهاي حسابرسان نبايد متاثر از اين نقطه نظرها قرار گيرد .
۲-۲۱ حفظ بيطرفي سياسي ، اعم از واقعي و ظاهري ، موضوعي مهم است . بنابراين ، حسابرسان بايد استقلال خود را در قبال نفوذ سياسي حفظ كنند تا امكان ايفاي مسئوليتهاي حسابرسي آنان فراهم شود . از اين رو حسابرسان نبايد فعاليتهاي سياسي داشته باشند ، زيرا اين فعاليتها ميتواند به تضاد حرفه اي بينجامد .
۱-۲۲ اعمال هرگونه محدوديت بر منابع ديوان توسط قوه مجريه ، موضوعي قابل گزارش به قوه مقننه است .
۱-۲۳ حسابرسان بايد از پذيرش هدايا يا پذيرايي افراطي كه مي تواند تهديدي بر استقلال واقعي يا ظاهري آنان به حساب آيد ، پرهيز كنند
.
حسن استفاده از جايگاه ، منابع و اطلاعات دولتي
۲-۲۴ جايگاه ، منابع و اطلاعات دولتي بايد براي مقاصد رسمي بكار رود ، نه به گونه اي نامناسب براي كسب منفعت شخصي حسابرسان ، به روشي مغاير با قانون ، و يا به شكل مانعي در برابر منافع قانوني واحدهاي مورد حسابرسي يا ديوان محاسبات . اين مفهوم دربرگيرنده استفاده صحيح از اطلاعات طبقه بندي شده يا حساس است .
۲-۲۵ در محيطهاي دولتي ، حق مردم درخصوص شفافيت اطلاعاتي دولت بايد با استفاده صحيح از اين اطلاعات ادا شود . افزون بر اين ، بسياري از برنامه هاي دولت در حوزه قوانين و مقرراتي قرار مي گيرد كه با افشاي اطلاعات سر و كار دارد . مصلحت انديشي در استفاده از اطلاعات كسب شده در جريان حسابرسي ، نقش مهمي در تحقق اين توازن ايفا ميكند . افشاي نامناسب چنين اطلاعاتي براي اشخاص ثالث ، اقدامي پذيرفته شده نيست .
۲-۲۶ بخش مهمي از مسئوليتهاي حسابرسان ، پاسخگويي در قبال حسن استفاده و مديريت سنجيده منابع دولتي ، توسط مديريت آن دستگاههاي اجرايي است . حمايت و حراست از منابع دولتي و بكارگيري مناسب آنها در فعاليتهاي مجاز ، جزء مهمي از انتظارات جامعه از حسابرسان است .
۲-۲۷ سوء استفاده حسابرسان از جايگاه خود براي كسب منافع شخصي ، در تضاد با مسئوليتهاي اساسي آنان است . اعتبار حسابرسان از ديدگاه اشخاص ثالث بيطرف و آگاه از اطلاعات مربوط ، در موارد زير صدمه مي بيند:
الف . چنانچه حسابرسان از جايگاه شغلي خود براي كسب منافع مالي شخصي يا منافع مالي وابستگان درجه يك يا دوستان و ديگر اطرافيان نزديك بهره ببرند ؛ يا
ب . چنانچه حسابرسان از جايگاه شغلي خود به نفع سازماني كه با آن درخصوص استخدام خود در حال مذاكره اند ، بهره برداري نمايند .
براي آشنايي بيشتر با موضوعاتي كه استقلال را خدشه دار ميكند به بندهاي ۰۷-۳ تا ۱۱-۳ مراجعه شود .
.
رفتار حرفه اي
۲-۲۸ براي آنكه حرفه حسابرسي همواره جايگاه رفيع خود را نزد جامعه حفظ كند ، حسابرسان بايد قوانين و مقررات را رعايت كنند و از انجام هرگونه اقدامي كه كار آنان را بي اعتبار جلوه ميدهد ، از جمله اقداماتي كه موجب ميشود اشخاص ثالث بي طرف و آگاه از اطلاعات مربوط چنين نتيجه گيري كنند كه كار حسابرسان به لحاظ حرفه اي ناقص است ، پرهيز كنند . رفتار حرفه اي ، متضمن تلاش صادقانه در اجراي وظايف و خدمات حرفه اي مطابق با استانداردهاي حرفه اي مرتبط است .
.
تضاد منافع
۲-۲۹ حسابرسان ديوان نبايد به واحد مورد حسابرسي خدمات غير حسابرسي ارائه كنند و همچنين نبايد مسئوليتهاي اجرايي يا غير اجرايي (نظير مشاوره) در واحد مورد حسابرسي داشته باشند .
۲-۳۰ حسابرسان بايد از شكل گيري روابطي با مديران و كاركنان واحد مورد حسابرسي كه ممكن است استقلال ظاهري يا واقعي آنان را تهديد كند ، پرهيز نمايند .
۲-۳۱ حسابرسان بايد از شكل گيري هرگونه تضاد منافع كه مي تواند استقلال واقعي و يا ظاهري آنان را خدشه دار نمايد پرهيز كنند .
.
رازداري حرفه اي
۲-۳۲ حسابرسان بايد اطلاعات كسب شده در جريان حسابرسي را محرمانه تلقي كنند و نبايد اين اطلاعات را كتباً ، شفاهاً يا به طرق ديگر در اختيار اشخاص ثالث قرار دهند ، مگر به قصد رعايت قوانين و مقررات يا در راستاي انجام مسئوليتهاي مشخص تعريف شده براي ديوان محاسبات.
.
