نحوه مجازات اشخاص حقوقی/ مجازات شرکت‌های متخلف
اگر در گذشته این اشخاص بودند که به تنهایی مرتکب جرم می‌شدند حالا بازهم همان افراد مجرم هستند اما این بار در پوشش شرکت‌ها یا موسسات به فعالیت مجرمانه خود می‌پردازند.
اگرچه تصور مجازات یک شرکت در ذهن بسیار سخت است اما قوانین شرایطی را پیش‌بینی کرده‌اند که اگر در لوای یک موسسه جرمی محقق شد، دستگاه قضایی بتواند به آن رسیدگی و به صدور حکم بپردازد. شخص حقوقی در مقابل شخص حقيقي قرار دارد و به طور معمول به مجموعه‌اي از افراد در كنار هم يا یک نهاد، موسسه، شرکت یا سازمان اطلاق می‌شود كه نحوه تشكيل آن توسط قانون پيش‌بيني شده و براي آن حقوق، تكاليف و مسئوليت‌هاي قانوني نيز لحاظ شده است.
سوال مهمي كه در خصوص اشخاص حقوقي وجود دارد اين است كه آيا اشخاص حقوقي هم مرتكب جرم مي‌شوند و در صورت ارتكاب جرم، مسئوليت كيفري و مجازات آنها به چه صورت خواهد بود؟ جرم عبارت از فعل يا ترك فعلي كه در قانون براي آن مجازات تعيين شده است و عموما رفتار مجرمانه بايد از سوي يك شخص دارای اراده و عقل به وقوع بپيوندد و از آنجا كه يك شركت يا موسسه به تنها فاقد چنين اراده‌اي است، پس بروز رفتار مجرمانه از سوي يك شركت يا موسسه به خودي خود قابل تصور نيست اما گاهي رفتارهاي مجرمانه توسط كساني صورت مي‌گيرد كه به اسم اداره شركت و تحت عنوان و نام شركت مرتكب جرم مي‌شوند و در اين صورت حتما دامنه رفتار مجرمانه آنها شامل آن شركت يا موسسه هم مي‌شود. پس مسئوليت كيفري اشخاص حقوقي چگونه محقق مي‌شود؟
مسئوليت كيفري اشخاص حقوقي در قانون
تا پيش از تصويب قانون جديد مجازات اسلامي در سال ۹۲ در قوانين مختلف سخني از مسئوليت كيفري اشخاص حقوقي وجود نداشت و تنها در قوانين پراكنده از جمله قانون تجارت در خصوص انحلال شخص حقوقي با حكم دادگاه در مواردي اشاره شده بود اما با تصويب قانون جديد، اين موضوع هم در درجه بندي مجازات‌ها و هم در مواد بعدي به صراحت مورد اشاره قرار گرفت.
بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامي «در مسئوليت كيفري اصل بر مسؤوليت شخص حقيقي است و شخص حقوقي در صورتي داراي مسؤوليت كيفري است كه نماينده قانوني شخص حقوقي به نام يا در راستاي منافع آن مرتكب جرمي شود… » اگر كساني كه مسئوليت اداره شخص حقوقي را برعهده دارند يا كساني كه به هر عنواني خود را منتسب به يك شخصيت حقوقي معرفي مي‌كنند، در صورتيكه در راستاي اين سمت يا در راستاي منافع شخص حقوقي مرتكب جرمي شوند، شخص نمي‌تواند به بهانه انجام جرم به نفع شركت از مسئوليت آن طفره برود و شخص حقيقي مرتكب جرم در كنار شخص حقوقي هر دو بايد پاسخگوي رفتار مجرمانه باشند و بر همين اساس است كه در ادامه ماده ۱۴۳ آمده است: « مسؤوليت كيفري اشخاص حقوقي مانع مسؤوليت اشخاص حقيقي مرتكب جرم نيست. »
مجازات اشخاص حقوقي
مجازات‌هایی که برای شخص حقیقی در نظر گرفته مي‌شود، به طور معمول درباره شخص حقوقی قابل اجرا نیست؛ شخص حقیقی را می‌توان محکوم به حبس و در موارد اشد مجازات بسته به جرم ارتکابی به اعدام محکوم كرد اما تصور حبس يا اعدام يك موسسه يا شركت به راحتي قابل تصور و تائيد نيست. ب
نابراين بين مجارات اشخاص حقيقي و حقوقي تفاوت‌هاي جدي وجود دارد. به طور اصولي حدود، ديات و قصاص در خصوص اشخاص حقوقي قابل تصور نيست زيرا اين مجازات‌ها شخصي است و هركس مرتكب آن شود بايد پاسخگوي رفتار خود باشد و به صرف وقوع جرم مستوجب حد، قصاص يا ديه از سوي يك از مسئولان يا منسوبان شركت، نمي‌توان شركت را به واسطه آن جرم مجازات كرد. اما در مجازات‌هاي تعزيزي وضعيت متفاوت‌تري از حدود و قصاص وجود دارد و بنابراين اشخاص حقوقي را تنها مي‌توان به مجازات‌هاي تعزيزي محكوم كرد.
در قانون مجازات اسلامي جديد، مجازات‌هاي تعزيزي در ۸ درجه مختلف تقسيم بندي شده‌اند كه در بيان هريك از درجات مجازات، قانونگذار مجازات خاص اشخاص حقوقي در آن طبقه را نيز تعيين كرده است.
بر اساس ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامي مصوب ۱۳۹۲ كه درجات مختلف مجازات‌ها بيان شده است، انحلال شخص حقوقي كه در درجه ۱ مجازات‌ها هم ذكر شده، شديدترين مجازات براي شخص حقوقي و انتشار حكم در روزنامه‌هاي كثيرالانتشار كه در درجه ۶ مجازات‌ها آمده است، كمترين مجازات براي اشخاص حقوقي است.بر اساس ماده ۲۰ قانون جديد نيز درصورتي كه شخص حقوقي بر اساس اين قانون مسئول شناخته شود، با توجه به شدت جرم ارتکابی و نتایج زیان‌بار آن به یک تا دو مورد از موارد زیر محکوم می‌شود:
الف- انحلال شخص حقوقي،
ب- مصادره کل اموال،
پ- ممنوعيت از يك يا چند فعاليت شغلي يا اجتماعي به طور دائم يا حداكثر براي مدت پنج سال،
ت- ممنوعيت از دعوت عمومي‌‌براي افزايش سرمايه به‌طور دائم يا حداكثر براي مدت پنج سال،
ث- ممنوعيت از اصدار برخی از اسناد تجاري حداكثر براي مدت پنج سال،
ج- جزاي نقدي،
چ- انتشار حكم محكوميت به‌وسيله رسانه‌ها.
نكته‌اي كه در خصوص مجازات اشخاص حقوقي وجود دارد اين است كه تنها اشخاص حقوقي موضوع حقوق خصوصي قابل تعقيب و مجازات بوده و شركت‌ها و موسسات دولتي، عمومي و عمومي غيردولتي كه به اعمال حاكميتي مي‌پردازند قابل مجازات نيستند.محكوميت شخص حقوقي به جزاي نقدي نيز متفاوت از اشخاص حقيقي بوده و مطابق با ماده ۲۱ قانون جديد، ميزان جزاي نقدي قابل اعمال بر اشخ%A
نظرات بسته شده است.