علیرضا آقائی قهی – حسابدار رسمی/ دانشجوی دكترای حسابداری
این روزها حسابرسی در دنیا تبدیل به حرفهای ضروری و بسیار مورد نیاز شده است، چراكه شواهد متعددی از تلاشهای بسیار در دستكاری فریبكارانه گزارشهای مالی شركتها صورت میگیرد.
جلوگیری، كشف و تجسس تقلب در صورتهای مالی شركتها، امروز بیش از هر زمان دیگری دغدغهای جدی برای حسابداران رسمی دنیا شده است و حسابداران رسمی را بیش از هر زمان دیگر برای ارائه خدمات پیشگیرانه یا واكنشی مربوط به تقلب، به خدمت میگیرند. یكی از بحثبرانگیزترین و پرمخاطرهترین مسوولیتهای اجتماعی حسابرسان، اطمینان بخشی به اطلاعات مالی آتی است. اطلاعات مالی آتی شامل گزارش توجیهی افزایش سرمایه، گزارش پیشبینی سود، گزارش درخصوص طرحهای اجرایی شركتها و… است.
با توجه به ماهیتی كه اطلاعات مالی آتی دارد، سرمایه گذاران و اعتباردهندگان به آن توجه خاصی دارند و از نقاط حساس و پرتنش شركتهای بورسی به شمار میرود، از اینرو باید به آن اهمیت ویژهای داده شود. از سوی دیگر یكی از نقاط پرریسك گزارشگری مالی متقلبانه در اجرای حسابرسی، گزارش نسبت به اطلاعات مالی آتی است كه اگر به نحو مناسب و براساس مفروضات ذهنی و برآوردی قابل دسترس تهیه نشود، صحبت از آن دارد كه قرار است تقلبی رخ دهد كه این تقلب میتواند اثر سوء قابلتوجهی بر ارزش بازار واحد تجاری، اعتبار و توانایی آن در دستیابی به اهداف استراتژیك خود داشته باشد. آثار مالی گزارشگری متقلبانه منتج به افزایش غیرمعقول قیمت سهام، كلاهبرداری و سوءاستفاده از سرمایههای سرمایهگذاران خرد میشود و از آنجا كه گزارشگری مالی متقلبانه توسط افراد بلندپایه (هیاتمدیره) انجام میشود از مصادیق جرم یقه سفید محسوب میشود. گزارشگری مالی متقلبانه با این نیت انجام میشود كه آثار مالی آن از چشمها دور بماند، بنابراین استانداردهای حسابرسی وظایفی را برای پوشش ریسك حسابرس الزامی كرده است و باید توسط حسابرس در اجرای رسیدگی انجام شود.
با توجه به استاندارد حسابرسی ۳۴۰۰ ایران، حسابرس در رسیدگی به اطلاعات مالیآتی باید شواهد مناسب و كافی درباره موارد زیر كسب كند:
الف- نامعقول نبودن مفروضات بهترین برآورد مدیریت که زیربنای اطلاعات مالی آتی است و سازگاری مفروضات ذهنی با هدف اطلاعات.
ب – تهیه اطلاعات مالی آتی برمبنای مفروضات مربوط بهنحو مناسب.
پ – ارائه اطلاعات مالی آتی بهنحو مناسب و افشای کافی مفروضات با اهمیت، ازجمله تفکیک روشن مفروضات بهترین برآورد و مفروضات ذهنی.
ت – تهیه اطلاعات مالی آتی بهطور یکنواخت با صورتهای مالی تاریخی و با استفاده از رویههای حسابداری مناسب.
مسوولیت تهیه و ارائه اطلاعات مالی آتی، شامل مشخص کردن و افشای مفروضات زیربنای آنها، بهعهده مدیریت است. بهمنظور افزایش اعتبار اطلاعات مالی آتی، برای استفاده اشخاص ثالث یا هدفهای داخلی، ممکن است از حسابرس درخواست شود اطلاعات مزبور را رسیدگی و درمورد آن گزارش ارائه کند. با توجه به ماهیت اطلاعات مالی آتی كه بهطور كلی برآوردی و ذهنی است، حسابرسان درخصوص تحقق اطلاعات مالی آتی اظهارنظر نمیكنند.
بنابراین این ریسك برای استفاده كنندگان است كه امكان دارد اطلاعات مالی آتی ارائه شده محقق نشود. نقش حسابرسان عموما ارزیابی مبانی مفروضات برآوردی و ذهنی به كار گرفته شده توسط مدیریت است. این مفروضات باید به گونهای باشد كه از پشتوانه محكم و قابل دسترس برخوردار باشد كه حسابرسان بتوانند به آن اظهارنظر مناسب ارائه كنند.
حسابرسان مطلع میدانند در نقاطی كه قضاوتهای مدیریتی در آن نقش زیادی دارد و از حساسیت بیشتری برخوردار است، امكان بروز تحریف یا تقلب گزارشگری مالی متقلبانه به مراتب بیشتر است و دارای ریسك بالاتری است. بنابراین وی وظیفه دارد با جمع آوری شواهد كافی اظهارنظر خود را از این ریسك پوشش دهد. این موضوع نیز به صراحت در استاندارد حسابرسی ۲۴۰ ایران بیان شده است و لازم است رعایت شود. زمانی كه فساد مالی از جنس گزارشگری مالی متقلبانه در جامعه رخ میدهد، ذهن اقشار مختلف جامعه به سمت نقش حسابرسان مستقل در اینگونه گزارشها میرود.
سوالاتی از قبیل مگر اطلاعات مالی حسابرسی نشده؟ چرا حسابرس بند گزارش نیاورده؟ بنابراین جهت جلوگیری از تشویش ذهن جامعه باید شخص حسابرس نسبت به وظایف خود آگاه باشد و جامعه را از وظایف خود آگاه سازد. هدف از ارائه مطالب بالا روشن شدن ذهن خوانندگان غیرحرفهای به وظایف حسابرسان مستقل درخصوص اظهار نظر نسبت به اطلاعات مالی آتی است، اگرچه این وظایف روشن است ولی بیتوجهی به آن لطمه سنگینی به سرمایههای افراد ذینفع میزند. با توجه به اینكه مسوولیت كشف تقلب با حسابرسان مستقل نیست ولیكن حسابرسان باید برآوردی از ریسك گزارشگری مالی متقلبانه کنند تا ناخوداگاه دچار ارائه گزارشهای خلاف واقع نشوند.
منبع:دنیای اقتصاد