براساس اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۳۱/۴/۹۴
آگاهي موديان از قانون مالياتهاي مستقيم کمک شاياني به آنان در عمل به وظايف و بهرهمندي از تسهيلات قانوني مينمايد.
با اجرايي شدن اصلاحيه قانون مالياتهاي مستقيم از ابتداي سال ۹۵، لزوم آشنايي موديان مالياتي از قوانين و مقررات جديد بهمنظور انجام صحيح تکاليف خود، هرچه بيشتر نمايان ميشود. قانون ماليات بر ارث بخشي از قانون مالياتهاي مستقيم است که همگام با ساير بخشهاي آن با کاهش قابل توجه نرخها و سادهسازي فرايند پرداخت ماليات دچار تغيير و تحولات عمدهاي شدهاست. در ادامه مجموعه دانستنيهاي مالياتي تغييرات قانون ماليات بر ارث را در قانون مصوب ۳۱/۴/۹۴ به صورت اجمالي بررسي ميکنيم.
تعريف ماليات بر ارث:
ماليات بر ارث مالياتي است که از وراث متوفي نسبت به سهمالارث آنان و با توجه به نرخي که براي هر طبقه از وراث معين شدهاست وصول ميگردد به عبارت ديگر مالياتي است که به ماترک متوفي تعلق گرفته و وارث ميتوانند براي پرداخت ماليات و انجام امور مالياتي خود به طور جداگانه و مجزا اقدام نمايند.
اموال مشمول ماليات بر ارث
اموال و داراييهايي که درنتيجه فوت شخص اعم از فوت واقعي يا فرضي انتقال مييابد، به شرح زير مشمول ماليات است: (ماده ۱۷)
۱- نسبت به سپردههاي بانکي، اوراق مشارکت و ساير اوراق بهادار بهاستثناء موارد مندرج دربند (۲) اين ماده و سودهاي متعلق به آنها و همچنين سود سهام و سهمالشرکه تا تاريخ ثبت انتقال به نام وراث و يا پرداخت و تحويل به آنها به نرخ سه درصد (۳%).
۲- نسبت به سهام و سهمالشرکه و حق تقدم آنها يک و نيم (۵/۱) برابر نرخهاي مذکور در تبصره (۱) ماده (۱۴۳) و ماده (۱۴۳ مکرر) قانون مذکور طبق مقررات مزبور در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
۳- نسبت به حق الامتياز و ساير اموال و حقوق مالي که دربندهاي مذکور به آنها تصريح نشدهاست، به نرخ ده درصد (۱۰%) ارزش روز در تاريخ تحويل يا ثبت انتقال به نام وراث
۴- نسبت به انواع وسايل نقليه موتوري، زميني، دريايي و هوايي به نرخ دو درصد (۲%) بهاي اعلامي توسط سازمان امور مالياتي کشور در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
۵- نسبت به املاک و حق واگذاري محل (۵/۱) برابر نرخهاي مذکور در ماده (۵۹) قانون مالياتها به مأخذ ارزش معاملاتي املاک و يا به مأخذ ارزش روز حق واگذاري حسب مورد، در تاريخ ثبت انتقال به نام وراث
۶- نسبت به اموال و داراييهاي متعلق به متوفاي ايراني که در خارج از کشور واقعشدهاست پس از کسر ماليات بر ارثي که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و داراييها پرداخت شدهاست به نرخ ده درصد (۱۰%) ارزش ماترک که مأخذ محاسبه ماليات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرارگرفتهاست. در صورت عدم شمول ماليات بر ارث در کشور مذکور به مأخذ ارزش روز انتقال يا تحويل به نام وراث
طبقه بندي وراث
وراث ازنظر قانون مالياتهاي مستقيم به سهطبقه تقسيم ميشوند:
۱- وراث طبقه اول که عبارتاند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
۲- وراث طبقه دوم که عبارتاند از: اجداد، برادر، خواهر، و اولاد آنها
۳- وراث طبقه سوم که عبارتاند از: عمو، عمه، دايي، خاله و اولاد آنها (ماده ۱۸)
اموال معاف از ماليات بر ارث
– وجوه بازنشستگي و وظيفه و پسانداز خدمت و مزاياي پايان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخريد خدمت و مرخصي استحقاقي استفادهنشده و بيمههاي اجتماعي و نيز وجوه پرداختي توسط مؤسسات بيمه يا بيمهگزار و يا کارفرما از قبيل انواع بيمههاي عمر و زندگي، خسارت فوت و همچنين ديه و مانند آنها حسب مورد که يکجا و يا بهطور مستمر به ورثه متوفي پرداخت ميگردد (بند ۱ ماده ۲۴).
– اموالي که براي سازمانها، مؤسسات و نهادهاي مذکور در ماده (۲) قانون مالياتها مورد وقف يا نذر يا حبس واقع گردد بهشرط تأييد سازمانها و نهادهاي مذکور (بند ۳ ماده ۲۴)
– اثاث البيت محل سکونت متوفي (بند ۴ ماده ۲۴)
– اموالي که جزء ماترک متوفي بوده و طبق قوانين يا احکام خاص، مالکيت آنها سلب و يا بصورت بلاعوض در اختيار اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالياتها قرارگيرد با تأييد اشخاص مزبور مشمول ماليات بر ارث قرار نميگيرد. (صدر ماده ۲۱)
اظهارنامه مالياتي
وراث متوفي (منفرداً يا مجتمعاً) يا ولي يا امين يا قيم يا نماينده قانوني آنها موظفاند بهمنظور کسر هزينههاي کفنودفن در حدود عرف و عادات واجبات مالي و عبادي در حدود قواعد شرعي و ديون محقق متوفي از ماترک موضوع ماده (۱۷) قانون مذکور، ظرف مدت يکسال از تاريخ فوت متوفي اظهارنامهاي حاوي کليه اقلام ماترک با تعيين ارزش روز زمان فوت و تصريح مطالبات و بدهيها طبق فرم نمونه مخصوصي که از طرف سازمان امور مالياتي کشور تهيه ميشود به انضمام مدارک مربوط به اداره امور مالياتي صلاحيتدار تسليم نمايد (ماده ۲۶).
اسناد و مدارک پيوست اظهارنامه ارث وراث مکلفاند هنگام مراجعه به ادارات امور مالياتي مدارک ذيل را ارائه و رسيد دريافت نمايند.
۱- رونوشت يا تصوير گواهيشده اسناد مربوط به بدهيها و مطالبات متوفي
۲- رونوشت يا تصوير گواهيشده کليه اوراقي که مثبت حق مالکيت متوفي نسبت به اموال و حقوق مالي است.
۳- رونوشت يا تصوير گواهيشده آخرين وصيتنامه متوفي اگر وصيتنامه موجود باشد.
درصورتيکه اظهارنامه از طرف وکيل يا قيم يا ولي داده شود رونوشت يا تصوير گواهيشده وکالتنامه يا قيمنامه.
رونوشت يا تصوير گواهي فوت از مراجع ذيربط.
صدور گواهي مجزا براي هر يک از ماترک متوفي
بدون شک يکي از مهمترين مواردي که در بخش ماليات بر ارث توسط قانونگذار مورد اصلاح قرارگرفته، موضوع امکان صدور گواهي پرداخت ماليات براي هر يک از اموال متوفي بهصورت مجزاست. بدين معني که درگذشته وراث مکلف بودند که ماليات بر ارث اموال را قبل از انتقال آنها به سازمان امور مالياتي پرداخت نمايند. که گاهي خود اين امر مشکلات عديدهاي را براي وراث متوفي ايجاد مينمود. خوشبختانه امروزه اين نقيصه قانوني برطرف شده، بدين ترتيب که تنها زماني که اموال متوفي انتقال مييابد، ماليات آن هم وصول ميگردد.
وظايف ادارات امور مالياتي در قبال اظهارنامه تسليمي ارث
اداره امور مالياتي مربوط مکلف است اظهارنامه تسليمي در مهلت مقرر را رسيدگي و به شرح زير اقدام کند:
الف- درصورتيکه ارزش روز کليه ماترک متوفي کمتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينه کفنودفن باشد، اموال و داراييهاي متوفي مشمول ماليات موضوع ماده (۱۷) قانون مالياتها نخواهدشد و مالياتهاي پرداختي ماده مذکور با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداختکننده مسترد خواهد شد.
ب- درصورتيکه ارزش روز ماترک بيشتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينههاي کفنودفن باشد، در اين صورت موارد مزبور به ترتيب از ارزش روز اموال و داراييهاي موضوعبندهاي (۱)، (۲)، (۳)، (۴) و (۵) ماده (۱۷) قانون مذکور کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول ماليات خواهد شد و اضافهمالياتهاي پرداختي موضوع ماده (۱۷) با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداختکننده مسترد خواهد شد.
ج- درصورتيکه کل ماترک يا بخشي از آن مطابق بندهاي الف و ب مشمول ماليات نباشند، اداره امور مالياتي موظف است گواهي لازم مبني بر بلامانع بودن ثبت يا انتقال يا پرداخت يا تحويل اموال و دارايي غيرمشمول متوفي به وراث را حسب موارد مذکور در ماده (۱۷) قانون مالياتهاي مستقيم بهعنوان مراجع ذيربط صادر نمايد.
چنانچه بدهي متوفي مستند به مدارک و اسناد مثبته قانوني بوده و اصالت آن مورد تأييد اداره امور مالياتي صلاحيتدار قرار گيرد قابل کسر از ماترک خواهد بود. (ماده ۲۶ و تبصره آن)
نرخ ماليات بر ارث
براساس تبصره (۲) ماده (۱۷) قانون مالياتها، نرخهاي مذکور فقط براي طبقه اول در نظر گرفتهشده و چنانچه وراث شامل طبقه دوم و سوم باشند، نرخهاي مذکور در اين ماده به ترتيب دو و چهار برابر خواهند شد.
وظايف و مسئوليتهاي اشخاص ثالث در قبال وراث
اشخاص زير مجاز نيستند قبل از اخذ گواهي پرداخت ماليات بر ارث، اموال و داراييهاي متوفي را به وراث يا موصي له تسليم کنند و يا به نام آنها ثبت و يا معاملاتي راجع به اموال و داراييهاي مزبور انجام دهند.
۱- بانکها و ساير مؤسسات مالي و اعتباري، شرکتها، مؤسسات، نهادهاي عمومي غيردولتي و ساير اشخاص حقوقي دولتي و غيردولتي که وجوه نقد و يا سفته يا جواهر يا هر نوع مال ديگر از متوفي نزد خوددارند.
۲- ادارات ثبتاسناد و املاک موقعي که مال غيرمنقول را به اسم وراث يا موصيله ثبت مينمايند.
۳- دفاتر اسناد رسمي موقعي که ميخواهند تقسيمنامه يا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و داراييهاي متوفي را ثبت نمايند. ۴- شرکتهايي که متوفي در آنها مالک سهام يا سهم الشرکه ميباشد.
۵- شرکتهاي کارگزاري، صندوقهاي سرمايهگذاري و ساير نهادهاي مالي
۶- صندوقهاي دادگستري و صندوقهاي ادارات ثبتاسناد و املاک کشور
منبع:رسانه مالياتي ايران