سازمان بورس و اوراق بهادار از اوايل سال ۸۹، راهاندازي و تاسيس نهادهاي مالي جديد را در دستور كار خود قرار داد.
.
شركتهاي مشاوره سرمايهگذاري، سبدگردانها و پردازشگران اطلاعات مالي ۳ نهاد مالي جديدي بودند كه با ايده مسوولان سازمان بورس دستورالعملهايي براي پيدايش آنها نوشته شد و در پي آن تاكنون ۱۰ شركت مشاوره، سبدگردان و پردازشگر اطلاعات مالي در بازار سرمايه ايران فعاليت خود را آغاز كردهاند. اما نه تنها عموم مردم بلكه بسياري از فعالان بازار سرمايه ايران اطلاع دقيقي از وجود اين نهادهاي مالي جديد و نحوه كاركرد آنها ندارند و اين ناآشنايي در كنار شرايط نامناسب بازار به حاشيهنشيني اين نهادهاي نوپاي بازار منتج شده است.
.
از اين رو در اين نوشتار به معرفي اين ۳ گروه از نهادهاي مالي جديد بازار سرمايه ايران ميپردازيم.
.
مشاوران سرمايهگذاري
مهمترين نقش مشاوران سرمايهگذاري، كمك به ايجاد بازاري كارآ است. از آنجا كه همه سرمايهگذاران توانايي لازم براي ارزيابي دقيق اوراق بهادار را ندارند، مجموعهاي از افراد يا نهادهاي متخصص و حرفهاي كه هم از دانش حرفهاي و هم از امكانات فني جهت پردازش اطلاعات بهرهمندند، بايد خدمات مشاوره سرمايهگذاري را با كيفيت عالي ارائه كنند. مشاوران سرمايهگذاري با تكيه بر دانش تخصصي، تجربه كافي و آشنايي با منابع اطلاعاتي و تحليلي، با ارائه خدمات به مشتريان خود، كيفيت تحليل آنها را افزايش ميدهند.
.
در چنين فضايي، رفتارهاي غيرعقلايي سرمايهگذاران كاهش مييابد و بازار كمتر با اين گونه رفتارهاي هيجاني مواجه ميشود. مشاور سرمايهگذاري اطلاعات مورد نياز را براي سرمايهگذاران فراهم ميآورد و در صورت لزوم پردازش ميكند و در اختيار آنها قرار ميدهد تا بتوانند بهترين تصميمات را اتخاذ كنند.
.
از سويي، سرمايهگذاران با داشتن اطلاعات صحيح و به موقع موجب سوق يافتن قيمتها به سوي قيمتهاي واقعي و منصفانه ميشوند كه اين خود كارآيي بازار سرمايه را افزايش ميدهد. فعاليت مشاوران سرمايهگذاري معمولا به فضاي كسب و كار حاكم بر بازار سرمايه هر كشور بستگي دارد. به بيان ديگر، در صورتي كه فضاي كسب و كار مناسبي براي اين دسته از شركتها وجود داشته باشد، آنها معمولا به صورت مستقل تشكيل ميشوند و اگر فضاي مناسبي وجود نداشته باشد، معمولا يك نهاد مالي ديگر، در كنار فعاليتهاي خود به اخذ مجوز مشاوره سرمايهگذاري اقدام ميكند.در برخي از كشورها نهادهاي مالي (مانند شركتهاي تامين سرمايه، كارگزار معاملهگر و…) در كنار وظايف اصلي خود نقش مشاوره سرمايهگذاري را نيز بر عهده ميگيرند.
.
در برخي موارد نيز شركتهاي پردازشگر اطلاعات مالي با توسعه خدمات خود، خدمات مشاوره سرمايهگذاري را نيز ارائه ميدهند.دامنه فعاليت مشاوران سرمايهگذاري، به مقررات حاكم بر فعاليت آنها بستگي دارد. در برخي موارد، حيطه فعاليت مشاوران به حوزه خاصي محدود نشده است؛ تا جايي كه برخي از آنها به حوزه بازار پول، املاك و مستغلات نيز تا حدي وارد شدهاند. مهمترين دارايي شركتهاي مشاوره سرمايهگذاري، نيروي انساني آنهاست. به همين دليل در بيشتر كشورها براي نيروي انساني اين شركتها، داشتن حداقل مدارك حرفهاي خاصي لازم و ضروري است.
.
در حال حاضر به دلايل مختلف، از جمله اجراي قانون سياستهاي كلي اصل ۴۴ قانون اساسي كه نقطه عطفي در واگذاري سهام شركتهاي دولتي محسوب ميشود، نقش مشاوران سرمايهگذاري بيش از پيش آشكار شده است. اما هنوز از اين نهادهاي مالي جديد از بازار استفاده چنداني نميشود.
.
سبدگردانها
«سبدگرداني»، همانطور كه از نامش پيداست، چيدمان صحيح داراييها در قالب يك سبد مشخص است كه ميزان هر يك از داراييها و زمان خريد و فروش آنها به دقت تعيين و پايش ميشود.
.
ارائه اين خدمت مالي به سرمايهگذاران در جهان قدمتي بيش از نيم قرن دارد اما در بازار نوپاي ايران پس از تجربه ايجاد صندوقهاي سرمايهگذاري در چهار سال قبل، اينك «سبدگرداني» مورد توجه قرار گرفته است؛ هرچند تا پيش از اين نيز تجربه سبدگرداني به طور غيررسمي در يك دهه اخير در بورس تهران وجود داشته است.
.
در واقع سبدگرداني فرآيندي است كه طي آن فرد خبره در امر سرمايهگذاري بر اساس خصوصيات، سطح ريسكپذيري و سرمايه هر سرمايهگذار، سبدي مناسب او تشكيل داده و به صورت مستمر بر آن نظارت و اعمال مديريت ميكند. همچنين، با توجه به تغيير عوامل اثرگذار بر محيط سرمايهگذاري، تصميمات لازم در جهت رسيدن به اهداف سبد و افزايش ارزش آن از طرف مدير اتخاذ ميشود.
.
مزيت عمده سبدگرداني در استفاده از توان حرفهاي مدير سبد و مشاورههاي تيم مديران سرمايهگذاري است. اين مساله باعث ميشود كه تمام تصميمات گرفته شده با دقت و بررسي لازم روي گزارشهاي مالي و اخبار بازار سرمايه به انجام برسد و در واقع ارجحيت و تمايز سبدگرداني نسبت به سرمايهگذاري انفرادي يا از طريق ساير نهادهاي بازار سرمايه در همين نكته نهفته است.
.
پردازشگران اطلاعات مالي
حجم رو به افزايش دادهها و اطلاعات در بازارهاي مالي سبب گسترش سيستمهاي جمعآوري و پردازش اطلاعات مالي شده است. در اين ميان، شركتهاي پردازش اطلاعات مالي با استفاده از دادههاي مالي شركتها و دادههاي اقتصادي هر كشور به پردازش محدود آنها اقدام ميكنند و اطلاعات اوليه موردنياز تحليلگران را فراهم ميآورند.
.
عصري كه ما در آن زندگي ميكنيم از آن جهت عصر اطلاعات نام گرفته است كه در هر دقيقه حجم انبوهي از داده و اطلاعات شبكه جهاني اينترنت و شبكههاي محلي، منتشر شده و مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين شرايط متخصصان الكترونيك، كامپيوتر، مخابرات و ساير علوم مرتبط، در تلاشند تا با بهرهگيري از فناوريهاي مختلف امكان استفاده هرچه بهتر از اين دادهها و اطلاعات را فراهم آورند.
.
شركتهاي پردازش اطلاعات مالي در دنيا از جمله شركتهاي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات محسوب ميشوند كه در كنار ساير خدمات و فعاليتهاي خود به صورت تخصصي نيز به حوزه بازار سرمايه وارد شدهاند.
.
در بسياري از موارد شركتهاي پردازش اطلاعات مالي فعال در بازار سرمايه با اخذ مجوز مشاور سرمايهگذاري از نهاد ناظر علاوه بر خدمات فناوري اطلاعات، اقدام به ارائه پيشنهاد به سرمايهگذاران مختلف جهت خريد و فروش سهام نيز ميكنند.در بازار اوراق بهادار، به عنوان بخشي از نظام اقتصادي هر كشور با توجه به گسترش روزافزون دادهها و اطلاعات مرتبط با اين حوزه، لزوم تعيين جايگاه و نقشي ويژه براي فناوري اطلاعات بيش از پيش احساس ميشود.
.
در اين ميان، همزمان با به كارگيري فناوري اطلاعات در سيستمها و نرمافزارهاي الكترونيكي پيشرفته، مانند سيستم معاملات و همچنين نرمافزارها و سيستمهاي افشاي اطلاعات و نظارت بر ناشران و نهادهاي مالي، لزوم وجود پايگاههاي دادهاي قوي، كارآمد، كامل و معتبر نيز در اين بازار بيش از پيش به چشم ميخورد.
.
در چنين فضايي استفاده از خدمات شركتهاي پردازش اطلاعات مالي ميتواند راهگشاي مناسبي در اين زمينه باشد. شركتهاي پردازش اطلاعات مالي، نه تنها به افزايش قدرت تحليل و تحقيق در بازار سرمايه به صورت خاص و اقتصاد كشور به صورت عام كمك ميكنند بلكه سبب افزايش عمق بازار سرمايه نيز ميشوند.
.
سيدعليرضا ناجي
كارشناس بازار سرمايه
.