حباب سهام با حباب ترازنامه
منصور شمس احمدی- حسابدار رسمی
به موجب ماده ۱۴ بخشنامه سازمان امور مالیاتی کشور مورخ سوم تیرماه سال ۱۳۹۸ و بر اساس ماده ۱۴ قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی، مورخ ۱۵اردیبهشت‌ماه سال جاری، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های اشخاص حقوقی موضوع حکم مقرر در تبصره (۱) ماده ۱۴۹ قانون مالیات‌های مستقیم، مجاز و مشروط بر این است که ظرف مدت یک سال پس از تجدید ارزیابی به حساب سرمایه افزوده شده و این امر فقط یکبار در هر پنج سال امکان پذیر است.
اگر مبنا همان آیین‌نامه اجرایی تبصره (۱) ماده ۱۴۹ مصوب ۱۵فروردین سال ۱۳۹۵باشد، این دارایی‌ها عبارتند از: دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود، سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و دارایی‌های زیستی و بنابراین سایر دارایی‌ها از جمله سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت مشمول قانون فوق نخواهد بود. در این راستا سازمان بورس و اوراق بهادار در ابلاغیه مورخ ۲۷تیرماه امسال، ارزیابی دارایی‌ها را به‌عهده حداقل ۳ نفر کارشناس رسمی دادگستری یا مرکز امور مشاوران حقوقی وکلا و کارشناسان قوه‌قضائیه کانون یا مرکز مربوطه گذاشته و چگونگی ارزیابی را در ابلاغیه مزبور تشریح کرده است.
ارزش منصفانه:
طبق استاندارد حسابداری شماره۱۱، مبلغ تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت مشهود عبارت از ارزش منصفانه آن در تاریخ تجدید ارزیابی، ارزش منصفانه عبارت است از برآورد قیمت در یک معامله عادی برای فروش یک دارایی یا پرداخت یک بدهی، به بیانی دیگر ارزش منصفانه عبارت است از قیمتی که در ازای فروش یک دارایی دریافت می‌شود یا جهت پرداخت یک بدهی در یک معامله حقیقی میان فعالان بازار در تاریخ اندازه‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ارزیابی ارزش منصفانه فرض بر این است که:
الف) خریدار بیشترین و بهترین استفاده را از خرید خواهد کرد.
ب) استفاده فیزیکی امکان پذیر باشد.
ج) استفاده قانونی مجاز باشد.
د) استفاده از نظر مالی توجیه داشته باشد.
پیش بینی می‌شود، آنچه در تجدید ارزیابی دارایی‌ها در دوره قبل اتفاق افتاد، دوباره تکرار شود. در دوره قبل بسیاری از شرکت‌ها برای خروج از ماده۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت و برخی به دلیل اصلاح ساختار مالی و کاهش نسبت بدهی به دارایی‌ها و در نتیجه سهولت دریافت تسهیلات مالی از بانک ها، دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی کردند، غافل از اینکه افزایش استهلاک دارایی‌های تجدید ارزیابی شده در سال‌های بعد کاهش سود هر سهم و کاهش ارزش سهم در بورس را در پی خواهد داشت.
به همین دلیل در سال بعد از تجدید ارزیابی به دنبال راهکارهایی برای تغییر در برآورد عمر مفید دارایی‌ها بودند تا اثر کاهش سود جبران شود. گروه دیگر با احتیاط بیشتر فقط زمین‌ها را تجدید ارزیابی کردند تا گرفتار افزایش هزینه استهلاک بعد از تجدید ارزیابی نشوند. اجازه بدهید چگونگی ارزیابی دارایی‌ها را با چند مثال توضیح دهیم. تصور کنید در یک معامله فرضی برای خرید زمین محل یک کارخانه در مقابل مدیرعامل یا هیات‌مدیره شرکت نشسته‌اید. چه مبلغی حاضرید برای خرید این زمین پرداخت کنید؟روی این زمین کارخانه‌ای با صدها کارگر مشغول کارند. بنابراین نه استفاده فیزیکی برای شما امکان پذیر است و نه استفاده قانونی مجاز.
در مثالی دیگر، فرض کنید قرار است در معامله‌ای عادی، ماشین آلات و تجهیزات شرکت دیگری را خریداری کنید. در ارزیابی ارزش منصفانه فرض بر این است که شما به‌عنوان خریدار بیشترین و بهترین استفاده را از خرید خواهید کرد. یعنی شما قادر خواهید بود با خرید این ماشین آلات و تجهیزات سودآوری بهتر و بیشتری از فروشنده داشته باشید. چه مبلغی حاضرید برای ماشین آلات و تجهیزات پرداخت کنید تا سودآوری بیشتری از فروشنده داشته باشید.
اگر قرار بود ماشین‌آلات سودآور باشند، فروشنده مشمول ماده ۱۴۱ نمی‌شد، موارد فوق در ارزیابی‌های گذشته نادیده گرفته شده و انتظار می‌رود مجددا تکرار شود. ضمن اینکه اگر چه نسبت بدهی به دارایی ها، بعد از تجدید ارزیابی کاهش می‌یابد، لیکن کاهش این نسبت تاثیری در وجه نقد عملیاتی و وجه نقد آزاد و نسبت‌های تحلیلی وجه نقد که معیارهای ارزیابی سلامت ساختار مالی شرکت است، ندارد. نکند که قرار باشد حباب ارزش سهام با حباب ترازنامه توجیه شود.
