دکتر علی هدایتی – عضو انجمن حسابداران خبره انگلستان ACCA و مهدی یزدان دوست – عضو انجمن حسابرسان داخلی ایران
قبلاً هم به موضوع کاهش ارزش سرقفلی، با توجه تلاش هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری برای حل این موضوع به ظاهر لاینحل صحبت کرده بودیم. این تلاشها چندین سال ادامه داشت و اهمیتی نداشت که این هیئت از کدام روش برای حل این مکعب روبیک (اشاره به یک مساله دشوار) استفاده میکند، اما به نظر میرسد که مساله همچنان حل نشده است.
جدیدترین به روزرسانی در نسخه پیش نویس اولیه (در مرحله نظر خواهی) هیئت، در مورد ترکیبهای تجاری، افشا، سرقفلی و کاهش ارزش که در ماه مارس ۲۰۲۰ منتشر شد، ارائه شده است. در نسخه ماههای جولای و آگوست این پیش نویس، پیشنهادات مربوط به افشاهای مربوط به تحصیلها را بررسی کردیم. در اینجا پیشنهادات کنونی هیئت، مربوط به کاهش ارزش سرقفلی را بیشتر بررسی خواهیم کرد.
بیان مساله
استهلاک سرقفلی در سال ۲۰۰۴ حذف شد، زیرا بنا به تشخیص هیئت، پیش بینی عمر مفید سرقفلی و الگویی که ارزش آن، بر آن اساس کاهش پیدا میکند، امکان پذیر نیست. بنابراین احساس میشود که هرگونه استهلاک در بهترین حالت، برآوردی اختیاری است که اطلاعات مفیدی ایجاد نمیکند.
هیئت احساس کرد که اگر آزمون کاهش ارزش با دقت بیشتری انجام شود، میتواند اطلاعات مفیدتری ارائه کند. به این ترتیب، واحدتجاری باید سرقفلی را در کنار واحدهای مولد وجه نقد در نظر بگیرد و انتظار کسب مزیت از این تحصیل را داشته باشد. آزمون کاهش ارزش بررسی میکند که آیا ارزش دفتری این واحدها، شامل سرقفلی، بیشتر از مقادیر قابل بازیافت آنهاست یا خیر.
بنابراین هیئت از این بازخورد آگاه است که واحدها در شناخت کاهش ارزش سرقفلی تأخیر دارند و گاهی بعد از رویدادهایی که موجب ایجاد زیان میشوند، کاهش ارزش شناسایی میشود. این مساله منجر میشود تا برخی ذینفعان بر این باور باشند که آزمونهای کنونی کاهش ارزش عملکرد درستی ندارند و منجر به شناسایی بسیار کمتر و دیرتر کاهش ارزش میشود.
چرا تأخیر وجود دارد؟
بعد از تحقیقات مختلف، در این پیش نویس اولیه نشان داده شده که دو دلیل مهم برای تأخیر در شناسایی زیان کاهش ارزش وجود دارد.
اولین دلیل خوش بینی مدیریت در برآوردهای مربوط به آزمونهای کاهش ارزش است.
دومین دلیل مربوط به اثر حفاظتی است، وقتی مجموع داراییهای واحد ایجاد کننده وجه نقد، دارای ارزش بازیافتنی بیش از ارزش دفتری داراییهای همان واحد است، این موضوع زیان ناشی از کاهش ارزش سرقفلی را پوشش میدهد.
در رابطه با موضوع خوش بینی مدیریت، هیئت تصدیق میکند که در اینجا مشکلی وجود دارد. این نکته براساس تحقیقات دانشگاهی نیز حمایت میشود و نشان میدهد که مدیریت از اختیار خود برای شناسایی کاهش ارزش به گونهای استفاده میکند که برای خودش مطلوبتر است. همزمان با شناسایی این مساله، هیئت بر این باور است که این روش بهترین راه برای کنارآمدن با قانونگذاران و حسابرسان، به جای تغییر در استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی است.
مساله اثر محافظتی، مساله ای است که هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری تلاش کرد با بهبود محاسبات کاهش ارزش سرقفلی به آن توجه کند، و اولین گزینهای است که در روش توسعه حسابداری کاهش ارزش سرقفلی مورد توجه قرار گرفته است.
بهبود آزمون کاهش ارزش سرقفلی
ابتدا هیئت بر شیوه بهبود محاسبات کاهش ارزش تمرکز داشت. تلاشهای مهمی برای طراحی آزمون جدید انجام شد که به عنوان رویکرد قبل از تحصیل نیز شناخته میشد و در نشریه فوریه ۲۰۱۷ آن را بررسی کردیم. این روش شامل مجموعه محاسبات بسیار پیچیده و با هدف شناسایی سریعتر کاهش ارزش بود. بازخوردهای مربوط به این روش بسیار منفی بودند.
تحقیق در این زمینه متوقف شد و هیئت به این نتیجه رسید که طراحی آزمون کاهش ارزش پیشرفته دیگری با هزینه منطقی، شدنی نیست. پیش نویس اولیه، پیشنهاداتی را برای آزمونهای پیشرفتهتر ارائه کرد، اما براساس بازخوردهای مربوط به پیشنهاد اولیه، چندان مطلوب نبود، به این معنی که هرگونه تغییر در محاسبه کاهش ارزش بعید است.
معرفی مجدد استهلاک سرقفلی
این پیشنهادی است که چندان به آن توجه نشد و امید میرود هیئت نیز از آن اجتناب کند. طرفداران معرفی مجدد استهلاک، معتقدند که این کار مانع از ارائه بیش از مقدار اولیه سرقفلی میشود و هزینه آزمون کاهش ارزش را کاهش میدهد. اما هیئت بر این باور است که این روش نیاز به آزمون کاهش ارزش را از بین نمیبرد و همچنان در سالهای اولیه تحصیل میتواند مفید باشد.
معرفی مجدد استهلاک در نهایت میتواند منجر به حذف سرقفلی از صورت وضعیت مالی شود، اما حامیان این روش باور دارند که این کار منجر به از دست دادن اطلاعات مفید به دلیل گذشت زمان از تاریخ تحصیل نمیشود. پیشنهاد استهلاک سالانه به جای اینکه جایگزین آزمون کاهش ارزش شود، میتواند در کنار شناسایی زیان کاهش ارزش در هر زمانی که نشانههای کاهش ارزش ایجاد شود، مورد استفاده قرار گیرد.
در مقابل، برخی ادعا دارند که استهلاک به سادگی میتواند به محاسبات سود توسط سرمایه گذاران اضافه شود، زیرا آنها استهلاک را به عنوان مقیاس داوطلبانهای محسوب میکنند که اطلاعاتی نسبت به درک عملکرد واحدتجاری اضافه نمیکند. با کسر سالانه ارزش دفتری سرقفلی، کاهش ارزش کمتری محتمل است و بنابراین کاهش ارزش احتمالی نیز ثبت نمیشود. نتیجه معرفی مجدد استهلاک، میتواند اثر محفاظتی خود را داشته باشد، و همه یا بخشی از کاهش ارزش را به عنوان استفاده از سرقفلی منعکس میکند.
اکنون رویکرد هیئت در این مورد، به چند دسته تقسیم شده است. برخی اعضای هیئت بر این باورند که آزمون کاهش ارزش به اندازه کافی دارای اعتبار نیست و افزایش مقدار سرقفلی در سراسر جهان نیز این مشکل را برجسته میکند. یک اکثریت شکننده از اعضا (هشت نفر از ۱۴ نفر) نیز تنها رویکرد کاهش ارزش را ترجیح میدهند. استدلال آنها این است که هیچ شواهد تکمیلی وجود ندارد که نشان دهد استهلاک میتواند موجب بهبود کیفیت گزارشگری مالی شود. آنها بر این باور هستند که استفاده از محاسبات استهلاک اختیاری سالانه، راه حلی برای افرادی که آزمون کاهش ارزش را با جدیت کافی اجرا نمیکنند، نیست.
ساده سازی آزمون
در نهایت، هیئت با دستیابی به این نتیجه گیری مقدماتی که هیچ راه مقرون به صرفهای برای بهبود محاسبات کاهش ارزش برای سرقفلی وجود ندارد، بررسی کرد که آیا راهی برای ساده سازی آزمون بدون کاهش اعتبار آن وجود دارد؟
در حال حاضر یک واحد تجاری، به صورت سالانه ملزم به آزمون کاهش ارزش تمامی واحدهای مولد وجه نقد به همراه سرقفلی مربوطه، صرف نظر از وجود هرگونه شواهدی برای کاهش ارزش میباشد. این قانون برای داراییهای نامشهود با عمرمفید نامحدود و داراییهایی که آماده بهره برداری نیستند، اما در طبقه سایر داراییها قرار ندارند، نیز کاربرد دارد. همه داراییهای دیگر از قوانین مربوط به استاندارد بین المللی حسابداری شماره ۳۶ با عنوان کاهش ارزش داراییها پیروی میکنند، طبق این استاندارد تنها در صورتی که شواهدی از کاهش ارزش وجود داشته باشد، واحد تجاری آزمون کاهش ارزش را اجرا خواهد کرد.
اکنون هیئت احتمال حذف الزام سالانه به آزمون را مطرح میکند و شرط وجود شواهدی از کاهش ارزش را به عنوان پیشنیاز برای الزام به آزمون مطرح میکند. هیئت بر این باور است که این مساله منجر به کاهش کیفیت آزمون کاهش ارزش نمیشود و این احتمال نیز بسیار کم است که شرکتها کاهش ارزش قابل توجهی را در صورت عدم وجود شواهد، گزارش کنند. انتظار میرود که این رویکرد منجر به کاهش هزینههای بهکارگیری آزمونهای کاهش ارزش و عدم کاهش اثربخشی اطلاعات ارائه شده شود.
در مرور این مسائل، هیئت “گام صفر” را مورد توجه قرار میدهد، آزمون کیفی اختیاری که طبق اصول پذیرفته شده حسابداری آمریکا در سال ۲۰۱۱ مطرح شد. براساس گام صفر، واحدتجاری ارزیابی میکند که آیا احتمال کاهش ارزش منصفانه واحد گزارش دهنده نسبت به ارزش دفتری آن وجود دارد؟ اگر این مساله درست باشد، آنگاه واحدتجاری شواهد کاهش ارزش را بررسی میکند. واحدهای تجاری بیشتری از دستورالعمل گام صفر استفاده کردند و بسیاری از پاسخ دهندگان به هیئت، موافق بودند که این فرایند موجب کاهش هزینهها میشود. برخی دیگر نیز بر این باورند که اجرای این فرایند پرهزینه است و بنابراین صرفه جویی در هزینه ناچیز است.
همچنین، اعضای هیئت نیز در این مورد به چنددسته تقسیم شدند و هشت عضو طرفدار حذف نیاز به بررسی کاهش ارزش سالیانه بودند. همه اطلاع داشتند که این کار میتواند موجب کاهش اعتبار آزمون کاهش ارزش شود، اما این مساله با عدم وجود شواهدی برای بررسیهای پرهزینه کاهش ارزش، میتواند نادیده گرفته شود.
نشانههای پیشرفت؟
در نتیجه، کاهش ارزش سرقفلی در مرحله تغییرات پی در پی است. افراد کمی بر این باور هستند که این مفهوم، یک مساله و مشکل است و بیشتر افراد احساس میکنند که این موضوع کاربرد هدفمند و جدی ندارد. در حال حاضر، هیئت امیدوار است که با کاهش نیاز به بررسیهای سالانه، توجه تهیه کنندگان صورتهای مالی را در زمان وقوع رویدادها بر این موضوع متمرکز کند.
تلاش برای ایجاد محاسبات دقیقتر کاهش ارزش در سطح کمی وجود دارد، و نشان میدهد که هیئت فاصله زیادی با تلاشهای خود برای حل مساله دارد و این رویکرد به نظر میرسد خاتمه یافته است.
مسائل مربوط به استهلاک و نیاز به بررسیهای سالانه همچنان وجود دارند و بازخوردها نیز از تهیه کنندگان، استفاده کنندگان و حسابرسان دریافت میشود. ارائه نکات همچنان تا پایان دسامبر ۲۰۲۰ ادامه دارد و هیئت قطعاً پاسخهای زیادی را در مورد این پیشنهادات دریافت خواهد کرد.
بنابراین هیئت، مکعب روبیک را در رابطه با سرقفلی دوباره پیچانده است، اما همچنان به یک راه حل نزدیک نشده است. درک اینکه این بحث چگونه پایان یابد دشوار است، زیرا به نظر میرسد توصیهها کمکی به نگرانیهای ناشی از عدم شناسایی صحیح کاهش ارزش سرقفلی نکردهاند. در حال حاضر، به نظر میرسد که “خیلی کم، خیلی دیر” همچنان یک ترس مشترک است.