تأثیر شیوع کرونا بر حسابداری و افشای شرکت‌های بورسی
ترجمه و تألیف: وحید منتی (حسابدار رسمی)
بیماری کرونا به‌سرعت شیوع پیدا کرد و متأسفانه عالم‌گیر شده است. این بیماری پی‌آمدهای مهمی بر بازارهای مالی جهانی داشته است. این موضوع به‌احتمال فراوان بر مسائل حسابداری و افشای واحدهای تجاری به‌ویژه شرکت‌های سهامی عام (ثبت‌شده نزد سازمان بورس) مؤثر خواهد بود. برخی از آثار و نه الزاماً همه‌ی آثار احتمالی، به شرح زیر است:
- اختلال در روند تولید یا گاه تعلیق فعالیت‌های تولید (جزئی یا کلی)
- عدم‌دسترسی به کارکنان به دلیل قرنطینه یا مقررات حاکم ازجمله فاصله اجتماعی و…
- کاهش در سطح فروش، سود و بهره‌وری
- اختلال یا توقف سفرهای کاری غیرمجاز.
- بسته‌شدن فروشگاه‌ها و قطع ارائه‌ی خدمات توسط ارائه‌کنندگان خدمات
- تغییر در قیمت ابزارهای مالی
- اختلال در زنجیره‌ی تأمین
افزون بر این، واحدهای تجاری باید پیامدهای نامساعد رویه‌ی گسترش این بیماری را که تأثیرات مخربی بر اقتصاد جهانی و بازارهای مالی داشته است مدنظر قرار دهند. در این نوشتار در دو بخش به بررسی آثار آن پرداخته می‌شود:
· بخش اول: ملاحظات حسابداری (شناخت و تجدید شناخت اقلام حسابداری)
· بخش دوم: ملاحظات مرتبط با افشاهای اجباری برای شرکت‌های سهامی عام
در مورد ملاحظات نخست، این بیماری آثار احتمالی گسترده‌ای بر حسابداری واحدهای تجاری دارد. این آثار به‌ویژه پیرامون شرکت‌های فرعی، عملیات، سرمایه‌گذاری‌ها، مشارکت‌های خاص و مناطقی که در آن مناطق ویروس پیشروی داشته است، مشهود است. واحدهای تجاری که تأمین‌کنندگان، مشتریان، فروشندگان مهم آنها در این مناطق واقع‌شده‌اند یا به اشخاص طرف حساب مستقر در مناطق پرخطر اعتبار اعطا کرده و یا از آنها استقراض نموده‌اند، با چالش‌های بزرگ حسابداری روبه‌رو خواهند شد. البته نباید صرفاً انتظار داشت که این آثار فقط محدود به شرکت‌ها و واحدهای تجاری که خود یا اشخاص طرف حساب آنها در این مناطق هستند، خواهد بود. این اعتقاد وجود دارد شیوع این بیماری خطرات فزاینده‌ای را نیز به همراه خواهد داشت و به‌طور بالقوه به دلیل رکود اقتصادی و سقوط بازارهای مالی به‌طور گسترده‌تر، پیامدهای حسابداری آن همه‌ی اشخاص را در بر خواهد گرفت.
ازآنجاکه ویروس کرونا همچنان در سطح جهانی گسترش می‌یابد، پیشنهاد اصلی آن است که شرکت‌ها و واحدهای تجاری آثار و پیامدهای این رویداد را بر اقلام حسابداری (دارایی، بدهی، درآمد، هزینه، حقوق مالکانه) و افشاهای مرتبط با آن در چارچوب استانداردهای حسابداری مدنظر قرار دهند. برخی از اقلام حسابداری که به‌احتمال فراوان از این رویداد تأثیرپذیرند و نیازمند شناخت، تجدید شناخت یا افشا هستند به شرح زیر است:
o کاهش ارزش دارایی‌ها به‌ویژه سرقفلی
o ارزش‌یابی یا اعمال کاهش ارزش برای مطالبات، وام‌ها یا سرمایه‌گذاری‌ها
o ارزش‌یابی دارایی‌ها و تعهدات مرتبط با طرح‌های بازنشستگی با مزایای معین
o زیان‌های احتمالی
o جرایم قراردادی
o مزایای خاتمه‌ی کار کارکنان
o تداوم فعالیت
o رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه (غیر تعدیلی)
o خسارات قابل بازیافت از محل بیمه
o خسارات تحمل شده توسط شرکت‌های بیمه
o کمک‌های دریافتی از طرف دولت
o برآوردهای مرتبط با مخارج تکمیل پیمان‌ها و دوره تکمیل
o توجه ویژه به گزارشگری برحسب قسمت‌های خاص
o معافیت‌های مالیاتی
o عملیات متوقف‌شده
در بخش دوم، افشاهای اجباری که واحدهای تجاری بر اساس ضوابط بورس‌هایی که در آن پذیرفته‌شده‌اند، باید اطلاعاتی را برای عموم منتشر کنند. جای تعجب دارد که برخی از صنایع و شرکت‌ها که سرمایه‌گذاران گمان می‌کنند، آثار این بیماری و سقوط قیمت‌های جهانی به‌ویژه قیمت نفت، تأثیر نامساعد بااهمیتی بر عملکرد آتی آنها دارد و قیمت سهام آن کاهش قابل‌توجهی داشته، تاکنون افشاهای لازم در اجرای دستورالعمل‌های افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس، انجام نداده‌اند.
با عنایت به این توصیفات ضروری به نظر می‌رسد که ناشران (شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس) پیرامون موارد زیر (الزاماً شامل همه‌ی موارد احتمالی نیست) بررسی‌های لازم بر عملکرد، وضعیت مالی و جریان‌های نقدی خود ارزیابی نموده و در چارچوب ضوابط، آثار آن را، افشای عمومی کند. گفتنی است این تصور وجود دارد که این بیماری برای عموم صنایع و شرکت‌ها یک تهدید به‌حساب می‌آید و برای آنها آثار نامساعد دارد اما در مورد برخی از شرکت‌ها و صنایع خود را در قالب فرصت خود را نشان داده، به‌طوری‌که می‌تواند منجر به طغیان فروش و سودآوری آنها نیز شود. برخی از حوزه‌هایی که در خصوص افشا مستلزم توجه ویژه است عبارت‌اند از:
- بسته شدن فروشگاه‌ها یا امکانات
- هجوم مشتریان برای خرید محصولات شرکت
- زیان‌های مشتریان
- قطع زنجیره‌ی تأمین به دلیل قرنطینه
- تغییر در قوانین و مقررات مختلف (شامل صادرات، تولید، نوبت‌کاری، نرخ‌گذاری و…)
- ریسک تحمل زیان ناشی از اجرای قراردادها
- آثار مرتبط با منابع انسانی
- محدودیت‌های احتمالی حمل‌ونقل
- بسته شدن مرزها به دلیل قرنطینه‌ی کشورهای هم‌جوار
- آثار ناشی از نابابی یا فساد موجودی‌ها
- کاهش (افزایش) قابل‌توجه در بهای مواد اولیه
- کاهش (افزایش) قابل‌توجه در بهای فروش محصولات
ذکر این نکته ضرورت دارد که در بخش سوم (اطلاعات بااهمیت) «دستورالعمل اجرايي افشاي اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان»، در ماده ۱۳، ناشر را موظف به افشای فوری اطلاعات بااهمیت می‌کند و برخی از مصادیق آن نیز سه گروه (الف) و (ب) در قالب مصادیق ارائه می‌نماید که دقیقاً با پیامدهای این بیماری همخوانی دارند. برخی از مصادیق ذکرشده در ماده مزبور عبارت است از:
- تعلیق یا توقف برخی از فعالیت شرکت
- انعقاد، فسخ یا تغییرات اساسی در قراردادهای مهم
- تغییر در برآوردهای حسابداری
- دریافت یا پرداخت کمک‌های نقدی یا غیر نقدی
- تغییرات در ترکیب تولید یا فروش محصولات
- ایجاد یا منتفی شدن بدهی‌های احتمالی
- تغییر وضعیت مشتریان یا عرضه‌کنندگان عمده‌ی شرکت
- تغییر بیش از ده درصد در قیمت خرید مواد اولیه یا فروش محصولات
- دریافت یا پرداخت کمک‌های نقدی یا غیر نقدی بیش از ۵ درصد سرمایه شرکت
- تغییرات بااهمیت ناشی از تغییرات قیمت ارز
- تعدیلات سنواتی
- تغییرات بااهمیت در عملکرد شرکت‌های فرعی
با عنایت به توصیفات بالا، انتظار می‌رود شرکت‌های ایرانی و حسابرسان آنها، موضوعات مزبور را در تهیه‌ی صورت‌های مالی سال ۱۳۹۸ خود به‌ویژه با تأکید بر افشاها به‌ویژه رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه، موارد کیفی، برجسته کردن ریسک‌ها (به‌ویژه ریسک بازار، ریسک اعتباری و…) و غیره مدنظر قرار دهند. سرمایه‌گذاران و استفاده‌کنندگان این انتظار به‌حق را دارند که شرکت‌ها در گزارش‌های تفسیری خود که مبتنی بر اطلاعات آینده‌نگر و ترسیم ریسک‌های پیش روی شرکت است، آثار این بیماری بر کسب‌وکار خود را بهتر تبیین و دورنمای شرکت را به‌صورت شفاف‌تر به آنها مخابره کنند. توجه به مسائل حسابداری و افشاها می‌تواند سرمایه‌گذاران را از گمراهی احتمالی وارهاند و به تخصیص بهتر منابع بیانجامد. از سازمان بورس نیز این انتظار دارد که با توجه به شیوع این بیماری که جزو مصادیق اطلاعات بااهمیت است، ناشران را مکلف نماید تا شفاف‌سازی لازم حول مقررات و موضوعات فوق به عمل‌آورند.
