ترازنامه یکی از صورت‌های مالی اساسی است. آشنایی با ترازنامه برای بسیاری از افراد مفید و کاربردی خواهد بود.
این توانایی به خصوص برای افرادی کارآمدتر است که قصد سرمایه‌گذاری در سهام یک شرکت را داشته و یه به هر نحوی تصمیم به مشارکت در یک فعالیت تجاری را دارند. آشنایی ابتدایی با صورت‌های مالی اساسی، شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، سورت سود و زیان انباشته و صورت جریان وجوه نقد، به کارمندان یک سازمان این امکان را می‌دهد که از وضعیت کلی اقتصادی سازمان خود آگاهی داشته و موقعیت شغلی خود را آگاهانه‌تر در کنترل داشته باشند.
ترازنامه چیست؟
همانطور که ذکر شد، ترازنامه یکی از صورت‌های مالی اساسی است. منظور از صورت مالی، گزارشی است که به صورت دوره‌ای، و معمولاً در پایان هر سال، برای آگاهی دیگران از وضعیت اقتصادی واحد تجاری ارائه می‌شود. این گزارش‌ها توسط سرمایه‌گذاران در واحد تجاری، وام دهندگان به واحد تجاری، کارشناسان اقتصادی، مدیران درون سازمان و … مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. بر اساس این گزارش‌ها است که آینده‌ی مالی واحد تجاری رقم می‌خورد.
برای توضیح در مورد واژه‌ی «اساسی» در عبارت «صورت‌های مالی اساسی» میتوان به صورت مختصر گفت که، واحد تجاری در کنار این گزارش‌ها، برخی اطلاعات دیگر نظیر یادداشت‌های توضیحی و گزارش حسابرسی را نیز منتشر می‌کند و هدف از ذکر واژه‌ی اساسی پس از صورت‌های مالی تأکید بر جدا بودن این صورت‌ها از دیگر گزارش‌ها است.
معادله‌ی اصلی حسابداری
برای آنکه یک درک کلی از ترازنامه داشته باشید در ابتدا بایستی با مفهوم معادله‌ی اصلی حسابداری آشنا شوید.
حسابداری دارای یک معادله‌ی اصلی و پایه است. در تمامی مراحل حسابداری این معادله برقرار است. برقرار نبودن این معادله نشان‌دهنده‌ی یک اشتباه بوده و باید از سوی حسابداران مورد بررسی و اصلاح قرار گیرد.
دارایی‌ها = بدهی‌ها+سرمایه
منظور از دارایی‌ها، به زیان بسیار ساده، تمام آن‌چیزی است که متعلق به واحد تجاری است.
منظور از بدهی‌ها، به زبان بسیار ساده، تمام تعهدات واحد تجاری به افراد خارج از واحد تجاری است.
منظور از سرمایه‌ی واحد تجاری، به زبان بسیار ساده، باقیمانده‌ی دارایی‌های واحد تجاری پس از کسر بدهیهای واحد تجاری از آن است.
البته به احتمال بسیار زیاد، در مواجهه با یک ترازنامه شما به برخی از واژه‌های ذکر شده در معادله‌ی اصلی حسابداری برنخواهید خورد. در حال حاضر در ترازنامه‌ها، برخی فاکتورهای اصلی، که همان فاکتورهای معادله‌ی اصلی حسابداری هستند، با نامه‌های دیگر و تحت طبقه‌بندی‌های ویژه نشان داده می‌شوند. در ادامه شما را با این نامگذاری‌ها و طبقه‌بندی‌ها بیشتر آشنا خواهیم نمود.
آشنایی با اجزای ترازنامه
برای آشنایی بیشتر با اجزای ترازنامه، به اجزای ترازنامه‌ی زیر دقت نمایید:
توضیح اجزای اصلی ترازنامه
برقراری معادله‌ی اصلی حسابداری در ترازنامه
همانطور که مشاهده می‌کنید، ترازنامه از دو ستون اصلی تشکیل شده است. یک ستون با نام «دارایی‌ها» و ستون دیگر با نام «بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه» مشخص شده‌اند. با دارایی‌ها و بدهی‌ها پیش از این آشنا شده‌اید. منظور از حقوق صاحبان سهام، به طور کلی، همان سرمایه است. در حقیقت حقوق صاحبان سهام را میتوان سرمایه‌ی یک شرکت، از نوع شرکت سهامی، در نظر گرفت.
طبقه‌بندی دارایی‌ها
با توجه به ستون سمت راست ترازنامه، یعنی ستون دارایی‌ها، متوجه دسته‌بندی در آن می‌شویم. دارایی‌ها به دو دسته‌ی جاری و غیرجاری طبقه‌بندی شده‌اند.
منظور از دارایی‌های جاری، به زبان ساده، دارایی‌هایی هستند که انتظار می‌رود در طول سال مالی آینده به هزینه تبدیل شده، تبدیل به وجه نقد شوند و خلاصه به هر شیوه‌ای نسبت به حالت فعلی خود برخی تغییرات داشته باشند.
منظور از دارایی‌های غیرجاری، به زبان ساده، دارایی‌هایی هستند که انتظار نمی‌رود ظرف سال مالی آینده کلاً به هزینه یا وجه نقد تبدیل شوند، و به طور خلاصه نسبت به حالت فعلی خود تغییر داشته باشند.
توضیح مختصر در مورد انواع دارایی‌ها در ترازنامه
دارایی‌های جاری
موجودی نقد: منظور از موجودی نقد وجوه نقد و سپرده‌های بدون سررسید است.
سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت: منظور از سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاری‌ای است که تا تاریخ سررسید آن کمتر از یکسال باقی مانده باشد.
حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری: منظور تمام مطالبات یک واحد تجاری است که انتظار می‌رود ظرف سال مالی آینده وصول شوند. این مطالبات در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری، مثلا فروش کالا، ایجاد شده‌اند.
سایر حساب‌های دریافتنی: منظور تمام مطالبات یک واحد تجاری است که انتظار می‌رود ظرف سال مالی آینده وصول شوند. این مطالبات در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری، مثلا فروش کالا، ایجاد شده‌اند. این مطالبات در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری ایجاد نشده‌اند.
پیش‌پرداخت‌ها: منظور از پیش‌پرداخت، پرداختی است که انتظار می‌رود طی سال مالی آینده به دارایی تبدیل شود. به عنوان مثال وجهی که برای خرید مقداری کالا پرداخته شده و انتظار می‌رود آن کالا در سال مالی آینده تحویل گرفته شود.
دارایی‌های غیرجاری
دارایی‌های ثابت مشهود: منظور از دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌هایی است که در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری مورد استفاده از قرار می‌گیرد و انتظار نمی‌رود که ظرف سال مالی آینده، به هر شکلی از جریان فعالیت کنار گذاشته شود. ماشین‌آلات یک کارخانه نمونه‌ای از دارایی‌های ثابت مشهود آن است.
دارایی‌های نامشهود: منظور از دارایی‌های نامشهود، دارایی‌هایی است که قابل قیمت‌گذاری هستند اما وجود فیزیکی ندارند. حق تآلیف نمونه‌ای از دارایی‌های نامشهود است.
سرمایه‌گذاری بلندمدت: منظور سرمایه‌گذاری‌ای است که تا سررسید آن بیشتر از یکسال باقی مانده باشد.
سایر دارایی‌ها: دارایی‌هایی که در دسته‌های یاد شده نگنجند در دسته‌ی سایر دارایی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.
بدهی‌ها
بدهیهای جاری
حساب‌ها و اسنادپرداختنی تجاری: مقابل «حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری» است. این حساب نشان‌دهنده‌ی بدهی‌هایی است که در نتیجه‌ی فعالیت اصلی شرکت برای آن ایجاد شده‌اند. به عنوان نمونه خرید مواد اولیه با صدور چک. انتظار می‌رود این بدهی‌ها ظرف سال مالی آینده تسویه شوند.
سایر حساب‌ها و اسناد پرداختنی: مقابل «سایر حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری» است. این حساب نشان‌دهنده‌ی بدهیی‌هایی است که در نتیجه‌ی فعالیت اصلی شرکت ایجاد نشده‌اند. انتظار می‌رود این بدهی‌ها ظرف سال مالی آینده تسویه شوند.
پیش دریافت‌ها: مقابل «پیش‌پرداخت‌ها» است. به عنوان مثال زمانی که واحد تجاری وجهی را در مقابل تحویل یک کالا در سال مای آتی دریافت کرده باشد، باید آن وجه را در این دسته‌بندی وارد کند.
ذخیره‌ی مالیات: منظور مالیات محقق شده‌ای است که باید پرداخت شود.
تسهیلات مالی دریافتنی: منظور وام‌هایی است که واحد تجاری دریافت داشته و انتظار می‌رود در سال مالی اینده بازپرداخت شوند.
بدهیهای غیرجاری
تسهیلات مالی بلندمدت: منظور وام‌هایی است که واحد تجاری دریافت داشته و انتظار نمی‌رود که طی سال مالی آینده بازپرداخت شوند.
بدهیهای پرداختنی بلندمدت: منظور بدهیهای واحد تجاری است که انتظار نمی‌رود طی سال مالی آینده تسویه شوند.
سرمایه
ازرش ویژه (خالص دارایی‌های موسسه) : منظور همان سرمایه یا حقوق صاحبان سهام است. البته باید توجه داشت که حقوق صاحبان سهام خود از اجزای دیگری نیز تشکیل می‌شود.
تذکر: دقت داشته باشید که توضیحات ارائه شده به صورت کاملاً ساده شده هستند و به همین دلیل مطابق با تو.ضیحات ارائه شده توسط موسسات معتبر نیستند.
نویسنده: آرش شمسی
منبع: حسابداری مالی ایرج نوروش