مالیات بر ارزش افزوده؛ تخلفات و جرایم آن
حسین مهربانی – عضو انجمن حسابرسان داخلی
با توجه به وظايف و تكاليف قانوني فعالان اقتصادي مطابق با قانون ماليات بر ارزش افزوده و عهده‌دار بودن وصول ماليات توسط آنان از طريق ثبت‌نام در اين نظام مالياتي و همچنين وجود رويه و خوداظهاري توسط موديان از طريق تسويه حساب‌هاي فصلي، اصل صحت اظهارات موديان در ساختار مالياتي كشور مدنظر است، مگر اينكه خلاف آن ثابت شود. در اين راستا در مواد (۲۲) و (۲۳) قانون ماليات بر ارزش افزوده، قانونگذار براي برخورد با مودياني كه از انجام وظايف قانوني خود تخطي می‌کنند، جرايمي در نظر گرفته است.
تخلفات
تخلفات منظور شده در قانون ماليات بر ارزش افزوده مطابق ماده (۲۲) و (۲۳) به‌صورت خلاصه به قرار ذيل است:
– عدم ثبت‌نام در مهلت مقرر
– عدم صدور صورتحساب
– عدم درج صحيح قيمت در صورتحساب
– عدم درج و تكميل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه
– عدم تسليم اظهارنامه
– عدم ارائه دفاتر يا اسناد و مدارك
– تاخير در پرداخت در موعد مقرر
جرايم
با توجه به تخلفات شناسايي شده در قانون ماليات بر ارزش افزوده طبق مواد (۲۲) و (۲۳) جرايمي به قرار زير پيش‌بيني شده است:
۱- عدم ثبت نام موديان در مهلت مقرر معادل هفتاد وپنج درصد (۷۵درصد) ماليات متعلق تا تاريخ ثبت نام يا شناسايي حسب مورد است.چنانچه موديان در مهلت مقرر ثبت نام نکنند دو حالت براي آنان متصور است، اول اينكه مودي مزبور توسط واحد مالياتي شناسايي گردد، كه در اين حالت از زمان مشموليت و اجراي قانون، ماليات و عوارض از آنان مطالبه خواهد شد و براي عدم ثبت نام تا زمان شناسايي به ميزان ۷۵درصد ماليات و عوارض مطالبه شده به‌عنوان جريمه به ماليات و عوارض مطالبه شده اضافه می‌شود.
درحالت دوم مودي بعد از مهلت مقررثبت نام مي‌كند. در اين حالت از زماني كه مشمول اجراي قانون است و تا تاريخ ثبت نام، جرايم مزبور به ماليات و عوارض فعاليت دوره تاخير در ثبت‌نام اضافه خواهد شد.
۲- عدم صدور صورتحساب معادل يك برابر ماليات متعلق است.
۳- عدم درج صحيح قيمت در صورتحساب معادل يك برابر مابه‌التفاوت ماليات متعلق است.
۴- عدم درج و تكميل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه اعلام شده معادل ۲۵درصد ماليات متعلق است.
۵- عدم تسليم اظهارنامه از تاريخ ثبت نام يا شناسايي به بعد حسب مورد، معادل ۵۰ درصد ماليات متعلق است.
۶- عدم ارائه دفاتر يا اسناد و مدارك حسب مورد معادل ۲۵ درصد ماليات متعلق است، بنابراين در صورتي كه موديان از ارائه دفاتر و اسناد و مدارك خودداري نمايند، مشمول پرداخت جريمه جمعا معادل ۵۰ درصد ماليات متعلق خواهند بود.
۷- تاخير در پرداخت ماليات‌هاي موضوع اين قانون در مواعد مقرر، موجب تعلق جريمه‌‌اي به ميزان دو درصد در ماه، نسبت به ماليات پرداخت نشده و مدت تاخير خواهد بود. جريمه تاخير در پرداخت با توجه به عبارت «نسبت به ماليات پرداخت نشده و مدت تاخير» به‌صورت روزشمار قابل محاسبه است. به عبارتي تاخير كمتر از يك ماه نيز مشمول جريمه خواهد بود.
نحوه محاسبه
هريك از موديان ثبت‌نام شده در نظام ماليات بر ارزش افزوده، خود عاملي براي جمع‌آوري، ثبت و اظهار ماليات بر ارزش افزوده و عوارض مربوطه به سازمان امور مالياتي هستند. به این معنا كه هر مودي هنگام فروش بايد با اضافه كردن ماليات بر ارزش افزوده به قيمت فروش خود و صدور صورتحساب فروش، ماليات بر ارزش افزوده را از خريداران كالاها و خدمات دريافت و در دفاتر خود ثبت كند. مودي وجه دريافتي مذكور را تا پايان دوره مالياتي نزد خود نگهداري و در نهايت مابه‌التفاوت ماليات‌هاي دريافتي هنگام فروش ماليات‌هاي پرداختي خود به هنگام خريد را به سازمان امور مالياتي اظهار و پرداخت می‌کند. (اين مابه‌التفاوت مي‌تواند مثبت، صفر يا منفي باشد.) دوره‌هاي مالياتي در نظام ماليات بر ارزش افزوده ايران، سه ماه يكبار است. اما وزير امور اقتصادي و دارايي مي‌تواند، با پيشنهاد سازمان امور مالياتي كشور، مدت هر دوره مالياتي را براي هر گروه از موديان از سه ماه به يك يا دو ماه تغيير دهد. بنابراين موديان مشمول نظام ماليات بر ارزش افزوده كه در اين نظام ثبت شده‌اند، بايد مطابق دوره مالياتي مقرر براي فعاليت هر دوره، اظهارنامه مالياتي خود را تكميل و به سازمان امور مالياتي ارائه کنند.
ماخذ محاسبه ماليات
ماخذ محاسبه ماليات و عوارض موضوع قانون مطابق ماده (۱۴)، بهاي كالا يا خدمت مندرج در صورتحساب است. در مواردي كه صورتحساب موجود نباشد يا از ارائه آن خودداري شود يا به موجب اسناد و مدارك مثبته احراز شود كه ارزش مندرج در آن واقعي نيست، مأخذ محاسبه ماليات بهاي روز كالا يا خدمت به تاريخ روز تعلق ماليات خواهد بود. موارد زير جزو ماخذ محاسبه ماليات منظور نمي‌شوند:
الف- تحقيقات اعطايي كه در هنگام عرضه كالا يا ارائه خدمات به مشتريان اعطا می‌شود.
ب- ماليات بر ارزش افزوده‌هايي كه قبلا توسط عرضه‌كننده كالا يا خدمت در هنگام خريد اقلام پرداخت شده باشد.
ج- ساير ماليات‌هاي غيرمستقيم و عوارضي كه هنگام عرضه كالا يا خدمت به آن تعلق گرفته است.
ماخذ ماليات در مورد واردات
در ماده (۱۵) ماخذ محاسبه ماليات واردات كالا، ارزش گمركي كالا (قيمت خريد، هزينه حمل‌و‌نقل و حق بيمه) به علاوه حقوق ورودي (حقوق گمركي و سود بازرگاني) مندرج در اوراق گمركي منظور شده است. درخصوص واردات خدمات نيز ماخذ محاسبه ماليات، معادل ارزش ريالي مربوط به مابه ازای خدمات وارداتي تعيين شده است. بنابراین با توجه به قوانین و مقررات موجود در ارتباط با ارزش افزوده اگر شرکتی تکالیف قانونی خود را به موقع انجام ندهد مشمول جرایم سنگینی می‌شود.
