محمد فاضلی
مؤسسه جهانی مکنزی – یکی از معتبرترین شرکت‌های مشاوره و مطالعات اقتصادی جهان – در سال ۲۰۱۶ گزارشی با عنوان «ایران: فرصت رشد یک تریلیون دلاری؟» منتشر کرد و ظرفیت‌های رشد و اشتغال در ایران در دو دهه آینده (تا سال ۲۰۳۵ یا ۱۴۱۵) را بررسی و ارائه کرد.
۱. گزارش مؤسسه مکنزی نشان می‌دهد ایران می‌تواند ۱۰۰۰ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی خود – که اکنون حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود – بیفزاید. این یعنی ما ایرانی‌ها می‌توانیم سه برابر امروز ثروتمند شویم.
۲. مؤسسه مکنزی معتقد است ایران می‌تواند ۹ میلیون شغل جدید ایجاد کند. این یعنی ما می‌توانیم بخش زیادی از بیکاران را شاغل کنیم.
۳. گزارش مکنزی نشان می‌دهد ایران دارای شش قابلیت است و می‌تواند پیشرفت‌های خود را بر مبنای آن‌ها به دست آورد: ۱. اقتصاد متنوع، ۲. سطح بالای تحصیلات علمی، ۳. طبقه مصرف‌کننده در حال رشد، ۴. درجه بالای شهرنشینی، ۵. فرهنگ ریشه‌دار کارآفرینی و ۶. موقعیت جفرافیایی ایران بین شرق و غرب، می‌تواند به ارتباط مجدد این کشور با اقتصاد جهانی و چشم‌انداز آینده آن کمک کنند.
۴. ذخایر عظیم نفت و گاز ایران، در کنار پتروشیمی و معدن؛ خودروسازی، کالاهای مصرفی روزانه، و گردشگری که توانایی رقابت بین‌المللی را دارند؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات، بانکداری، بیمه، و خدمات حرفه‌ای که برای تبدیل ایران به یک اقتصاد دانش‌بنیان، ضروری هستند؛ و صنایع مرتبط با زیرساخت همچون حمل و نقل، خدمات عمومی، و ساختمان که زمینه‌ساز رشد هستند، به ایران توانایی می‌دهند تا در راستای رشد ۱۰۰۰ میلیارد دلاری و ایجاد ۹ میلیون شغل حرکت کند. چنین رشدی مستلزم سرمایه‌گذاری حدود ۳۵۰۰ میلیارد دلار در طول ۲۰ سال آینده است.
۵. ایران برای تحقق این فرصت‌ها، نیاز به این موارد دارد: ۱. بهبود بهره‌وری و ارتقای زیرساخت‌های صنعتی به گونه‌ای که اقتصاد بهتر بتواند سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، فناوری‌های نو و روش‌های نوین مدیریت را جلب و جذب نماید؛ ۲. یک نظام مالی که به طور کارا، پس‌اندازها را به سمت سرمایه‌گذاری مولد هدایت کند و به خوبی با نظام‌های بین‌المللی ارتباط برقرار نماید؛ ۳. یک بازار نیروی کار با انعطاف‌پذیری بیشتر و مهارت‌های کاری و مشارکت بالاتر نیروی کار، و یک محیط کسب و کار که مشوق رقابت و نوآوری پویاتر باشد. شفافیت، حاکمیت قانون، حاکمیت شرکتی و سرعت اصلاحات نیز نیاز به بهبود دارد.
۶. مؤسسه مکنزی تأکید می‌کند که «تحقق فرصت‌های ایران برای رشد و ارتباط مجدد کامل آن با اقتصاد جهانی، مستلزم زمان و تلاش چشمگیر است. … اگر ایران بخواهد آرزوهای مردم خود را برای یک اقتصاد شکوفا در دو دهه پیش رو محقق سازد، ثبات در کشور و در روابط بین‌المللی ضروری خواهد بود.»
من در یادداشت‌های بعدی بیشتر به جزئیات گزارش مؤسسه مکنزی می‌پردازم، اما معتقدم بهره گرفتن از ظرفیتی که مکنزی برای ایران معرفی کرده نیازمند امیدواری و عقلانیت است. مردم ایران، به ظرفیت‌های کشور خود و اکثریت هشتاد میلیون ایرانی امیدوار باشیم و از مسیر عقلانیت خارج نشویم. ایران ما اگرچه دست به گریبان رکود، فساد، ناکارآمدی نظام اداری، بد اداره شدن شهرها، تعطیلی کارخانه‌ها و عملکرد نامناسب و ناکارآمد بانک‌هاست، اما چنان نیست که این سرزمین از مردان و زنان متعهد، متخصص، دلسوز، سالم، شجاع و اندیشمند خالی شده باشد. باور کنید مردان و زنانی هستند که هر ثانیه عمرشان در تب و تاب این وطن می‌سوزد و فکر و ذکرشان بهبود زندگی مردمان این سرزمین است. دوران‌های سختی در تاریخ ملت‌ها بسیار بوده و خواهد بود، و زندگی بهتر نصیب مردمانی خواهد شد که صبورانه برای بنا کردن ساختارها، نهادها و سازمان‌های بهتر، عقلانی‌تر، سالم‌تر، پاسخ‌گوتر، شفاف‌تر و توسعه‌گراتر تلاش کرده‌اند. ما نیز صبورانه و امیدوار برای چنین آینده‌ای تلاش کنیم.
