شفاف سازی صورت های مالی بانک ها که به دستور بانک مرکزی و برای حضور بانک ها در عرصه بین المللی صورت گرفته است، بازار سرمایه ایران را هفته گذشته به لرزه در آورد. صورت های مالی جدید نشان می دهد که بانک ها پیش از این زیان خود را پشت صورت‌های مالی سودده مخفی کرده اند.
به گزارش فرارو، این روند با بازگشایی نماد بانک ملت و با ریزش هزار واحدی سهام این بانک کلید خورد. قرار است نمادهای شش بانک دیگر نیز به زودی بازگشایی شود. این موضوع نگرانی شدید سهام داران در بازار سرمایه را در پی داشته است.
روز گذشته حدود ۲۰۰ فعال بازار بورس با نگارش نامه ای به سیف نسبت به دستور العمل جدید بانک مرکزی به شدت اعتراض کردند. در این نامه آمده است: «هیچ‌کس با شفاف‌شدن صورت‌های مالی بانک‌ها مخالف نبوده است و نیست؛ آنچه مورد اختلاف است، نحوه انجام این کار و انداختن تمام هزینه این شفاف‌سازی به دوش سهامداران بانک‌هاست.»
در میان معترضان به رییس کل بانک مرکزی حسین خزلی‌خرازی عضو هيئت‌مدیره بورس کالا و محمودرضا خواجه‌نصیری رئيس سابق اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس به چشم می خورد.
در این نامه تاکید شده است: «مشکلاتی که در طی ٤٠ سال برای بانک‌ها به وجود آمده است و همه از آنها خبر داریم، می‌توانست جای یک ساعت در چند سال و با برنامه‌ریزی و حمایت دولت و بانک مرکزی مرتفع شود.»
ولی الله سیف در همایش «سیاست های پولی و چالش های بانکداری و تولید» در توضیح اقدام بانک ها در شفاف سازی گفت: «شفافیت به معنای افشای درست، کامل، به‌موقع و مرتبط تمام اطلاعات موردنیاز عملکردی و نظارتی است. تجربیات جهانی نشان می‌دهد در غیاب اطلاعات شفاف، علاوه بر ناکارایی سیستم نظارت، در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان پولی نیز اخلال جدی ایجاد می شود، زیرا امکان تخمین بسیاری از متغیرهای اقتصادی، با دقت موردنیاز میسر نیست و این نقیصه، سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده را بی‌اثر یا کم‌اثر می‌کند.»
او تصریح کرد: «اقدامات اصلاحی بانک مرکزی با هدف تحکیم شفافیت ادامه می‌‌یابد و انتظار می‌رود سایر ارکان متولی شفافیت و پاسخگویی در نظام بانکی ایران نیز اقدامات اصلاحی را مدنظر قرار دهند.»
رییس کل بانک مرکزی اظهار کرد: «بورس مکانی برای قیمت‌گذاری و ریسک بوده است و سهامداران خرد به این نکته آگاه هستند. بنابراین گله‌مندی از نوسانات قیمت (سهام بانک‌ها) منطقی به نظر نمی‌رسد.»
این بخش از سخنان سیف با اعتراض شدید ۲۰۰ فعال بورس روبه رو شده است. آنها در نامه خود آورده اند: «برخلاف نظر شما، به اعتقاد نگارندگان این نامه نوسانات منفی سهام بانک‌ها و دودشدن چند هزار میلیارد تومان از ثروت سهامداران، جای گله‌مندی دارد. ما در طی سال‌ها با مفهوم ریسک و انواع آن آشنا شده‌ایم. می‌دانیم نوسان در بازارهای جهانی ممکن است، منجر به تغییر سودآوری شرکت‌هایمان شود. می‌دانیم ممکن است نرخ بهره در بازار پول تغییر کند و ارزش‌گذاری سهام در بازار سرمایه نیز با تغییراتی مواجه شود.نیک می‌دانیم ممکن است کارخانه‌ای که سهام‌دارش هستیم، شبانه آتش بگیرد و تمام دارایی‌مان سوخت شود، ولی تغییر ذائقه یک‌شبه بانک مرکزی در رابطه با استانداردهای صورت‌های مالی بانک‌ها را در رسته سوءمدیریت‌ها طبقه‌بندی می‌کنیم نه ریسک‌ها.»
با وجود اینکه بانک مرکزی بر شفاف سازی صورت های مالی بانک ها تاکید دارد. حمید میرمعینی فعال بازار سرمایه و از امضا کننده نامه به سیف به فرارو می گوید: «ضرورتی وجود نداشت که این فشار به بانک وارد شود. این کار فقط باعث شد جو عمومی علیه بانک ها شکل بگیرد و آسیب های کلانی به سرمایه گذارها وارد کند.»
او با انتقاد از سیف معتقد است: «بی تدبیری در اعمال تغییرات اساسی را نمی توان در قالب ریسک بازار تعریف کرد. لابد باید در ادامه ریسک بی تدبیری و بی برنامگی دولت را هم به ریسک های بازار سرمایه اضافه کنیم، تاکنون این ریسک وجود نداشته که یک نفر به شکل شخصی عمل کند و جامعه ای را دچار خسران کند.»
میر معینی با بیان اینکه “بازار سرمایه هیچ وقت به تغییرات شتابان و لحظه ای واکنش مثبت نشان نداده است” اظهار کرد: «همانقدر که ناگهانی اعمال شده است، همانقدر هم عمرش کوتاه است و صورت های جدید مالی نمی تواند دوام بیاورد.»
این تحلیلگر بازار می گوید: «ما مخالف شفاف سازی نیستیم. شفافیت بازار وجود داشته باشد، این از اصول اولیه بازار توسعه یافته است، اما اینکه اشکلات ۴۰ سال گذشته را به یکباره تغییر دهدید اجرایی نیست و قابل پذیرش هم نیست.»
او در ادامه به خبرنگار فرارو گفت: «خرده ای که گرفته می شود بی توجهی دولت به بازار سرمایه است. بازار نیازمند حمایت و توجه مسئولین است. این آسیب های امروز در بازار سرمایه قرینه این است که دولت توجهی به کارکرد اصلی بازار سرمایه نداشته است. دولت به بازار سرمایه به عنوان “دلالی غیر کاربردی” نگاه می کند. در صورتی که در کشورهای پیشرفته عمده بار تامین مالی را بازار سرمایه به دوش می کشد. اما آسیب دیده ترین بخش اقتصاد ما بازار سرمایه است.»
مشکل کجاست؟
پیچیده شدن بازار بورس و جدال کنونی بانک مرکزی و سهام داران بازار سرمایه از کجا نشات می گیرد؟ و در این میان حق با کیست؟ با نگاهی به شواهد و وضعیت شاید نتوان توپ تقصیر را در زمین هیچ یک از طرفین انداخت.
علی صالح آبادی مدیر عامل بانک توسعه صادرات ایران که سابقه مدیریت در بازار بورس را هم دارد می گوید: «یکی از مهمترین چالش‌های کنونی نظام بانکی، پیوستن به بازارهای مالی بین‌المللی است که پیش‌نیازها و الزامات خاص خود را دارد. برای این منظور بانک ها باید در چارچوب قوانین و مقررات بین‌المللی فعالیت کرده و استانداردهای مالی بین‌المللی را در تنظیم صورت‌های مالی خود رعایت نمایند.»
با این استدلال به نظر می رسد بانک ها برای آنکه بتوانند از مزایای برجام به خوبی استفاده کنند و شرایط را برای بهبود سیتم بانکداری در کشور فراهم کنند نیاز به این تغییرات و شفاف سازی در صورت های مالی دارند.
در این بین سهامداران استدلال می کنند چرا باید بار اشتباهات چهل ساله بانکداری ایران را آن ها به دوش بکشند.
حمید میرمعینی تحلیل گر بازار سرمایه به فرارو می گوید: «سهامداران براساس اطلاعات بانک ها سهام آن ها را خریداری کردند، آنها چرا اطلاعات مخدوش ارائه کردند و بانک مرکزی چرا این اطلاعات مخدوش را تائید کرد؟»
علی صالح آبادی در این باره می گوید: «از مهمترین دلایل تراز نبودن صورت‌های مالی بانک‌ها در سال‌های گذشته، الزام بانک‌ها به استفاده از سیستم حسابداری تعهدی است. استفاده از این شیوه، ریسک‌ها و مشکلات عملکردی بانک‌ها را که اصولاً باید در صورت‌های مالی آنها افشاء گردد، پنهان ساخته و طی سالیان متمادی بر روی هم انباشته شده است.»
زیان های بازار سرمایه و پیش بینی آینده
با فعال شدن نماد های بانک ها در بورس براساس صورت های جدید مالی سهامداران متوجه زیان فراوانی می شوند. حتی برخی منتقدان مدعی هستند زیان سهام داران بانک ملت سه برابر زیان آتش سوزی پلاسکو بوده است.
روزنامه کیهان در گزارشی می گوید: «بانک ملت که اخیرا با کاهش سود ۷۵ درصدی سود هر سهم خود را به ۵ ریال رسانده است، پس از هفت ماه غیبت به بورس بازگشت تا با احتساب خواب سرمایه هفت ماهه سهامداران و کاهش ۴۰ درصدی ارزش هر سهم سهامداران این بانک نیمی از دارایی‌های خود را از دست بدهند. بدین ترتیب قیمت هر سهم این بانک از ۲۴۰ تومان در تیرماه ۹۵ به ۱۲۰ تومان تقلیل پیدا کرد و ارزش این بانک در بورس به شش هزار میلیارد تومان سقوط کرد.»
این روزنامه خسارات مذکور را دو برابر خسارت پلاسکو دانسته است. و از گروه مالی ملت به شدت انتقاد کرده که از سهام این بانک حفاظت نکرده است.
اما حمید میر معینی کارشناس بازار سرمایه درباره خسارت وارده به سهامداران بانک ملت می گوید: «زیان سهامداران ۵۶ درصد بوده است. یعنی کسی که ۱۰ میلیون سهام داشته است، الان ۴میلیون و چهارصد هزار تومان سرمایه دارد.»
اکنون با این حساب سوال اصلی این است با فعال شدن نماد های شش بانک دیگر چه بلایی به سر بازار بورس می آید؟
بررسی «دنیای اقتصاد» از اثر احتمالی بازگشایی دیگر نمادهای بانکی احتمال افت بیش از ۲۰ درصد شاخص گروه بانکی را نشان می‌دهد. با این ریزش شاخص گروه بانکی به کمترین مقدار از تابستان سال ۹۲ افت خواهد کرد. در این میان تخمین زده می‌شود که در روز بازگشایی ارزش بازار بانک‌های صادرات، تجارت، اقتصاد نوین،پارسیان، پست بانک و پاسارگاد افت نزدیک به ۶۷۰۰ میلیارد تومانی را تجربه کند. این افت شدید ارزش بازار می‌تواند افت ۱۶۰۰ واحدی شاخص کل را به دنبال داشته باشد.
میرمعینی نیز به فرارو می گوید: «شوک به بازار وارد نمی شود چرا که وضعیت قابل پیش بینی است. به همان نسبتی که سهام بانک ملت ریزش کرد، سهام بقیه بانک ها هم ریزش خواهد داشت.» او تاکید می کند: «ریزش سهام بانک ها به دیگر بازارها تسری پیدا نمی کند، چرا که انتظار عقلانی برای ریزش ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ شاخص بانک ها وجود دارد.»
شیب نزولی بازار ادامه دارد
شیب نزولی بازار پس از لرزه ای که سهام بانک ملت به بازار وارد کرد همچنان ادامه دارد. شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت ۴/ ۰ درصدی در سطح ۷۷ هزار و ۷۱۴ واحد متوقف شد.
امروز نیز سیر نزولی با شیب بسیار ملایمی ادامه یافت. شاخص کل قیمت و بازده نقدی بورس تهران در پایان معاملات امروز (یکشنبه) ۱۰ بهمن‌ماه ۹۵ با کاهش ۶ واحدی به رقم ۷۷ هزار و ۷۰۷ واحد رسید. این در حالی است که شاخص روز گذشته ۳۳۵ واحد افت داشت.
امروز همچنین شاخص سهام آزاد شناور با افزایش ۳۴ واحدی عدد ۸۵ هزار و ۵ واحد را تجربه کرد. شاخص کل بازار اول نیز در حالی با افزایش ۶ واحدی به رقم ۵۴ هزار و ۹۹۱ واحد رسید که شاخص بازار دوم با کاهش ۷۸ واحدی به عدد ۱۶۶ هزار و ۳۰۳ واحد دست یافت.