حرفه حسابداری در پسابرجام
دکتر محمدعلی باقرپور ولاشانی-عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی
با توجه به توافق صورت گرفته بین ایران و کشور‌های عضو گروه ۱+۵ (شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۱۳۹۴(جولای ۲۰۱۵) انتظار می‌رود که فضای کشور از جنبه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تحت تاثیر قرار گرفته و شاهد تغییر و تحولاتی در این حوزه‌ها باشیم. با توجه به موارد مذکور انتظاراتی در دوران پسابرجام از حرفه حسابداری شکل گرفته که در ادامه ارائه شده‌اند.
۱- انتظارات در دوران پسابرجام
در این بخش عمده انتظارات شامل پذیرش و پیاده‌سازی کامل استاندارد‌های بین‌المللی شدن حرفه و ادغام موسسات حسابرسی به‌طور خلاصه ارائه می‌شود.
۱-۲- پذیرش و پیاده‌سازی کامل استاندارد‌های بین‌المللی
فراهم کردن بستر مناسب برای انجام فعالیت‌های اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاران خارجی و حضور در بازار‌های بین‌المللی پولی و مالی مستلزم پذیرش و به‌کارگیری کامل استانداردها و رهنمود‌های بین‌المللی به‌ویژه استاندارد‌های بین‌المللی گزارشگری مالی(IFRS) است. انتظار می‌رود حرفه با انجام اقدامات لازم در این زمینه نه تنها باعث افزایش شفافیت در بازار سرمایه و بین‌المللی شدن آن شود بلکه بستر لازم برای حضور در بازار‌های جهانی را فراهم کند.
۲-۲- بین‌المللی شدن حرفه
امروزه داشتن تعاملات و ارتباطات بین‌المللی سازنده شرط لازم برای پیشرفت و ترقی هر جامعه‌ای است. حرفه حسابداری نیز از این قاعده مستثنی نیست و برای پیشرفت خود و در نهایت کمک به رشد و توسعه کشور نیازمند همکاری و استفاده از دانش و تجربیات موجود در سطح جهانی به‌ویژه موسسات بزرگ بین‌المللی و همچنین فعالیت در سطح جهانی (در قالب موسسات حسابرسی یا به شکل فردی) است. برای بین‌المللی شدن موسسات حسابرسی بسترسازی لازم در زمینه‌های زیر باید صورت پذیرد.
منابع انسانی
حضور در بازار‌های جهانی و همکاری با موسسات بزرگ بین‌المللی نیازمند کارکنان حرفه‌ای بوده که از دانش و تخصص لازم برای به‌کارگیری جدیدترین استانداردها (از جمله IFRS) و دستاورد‌های علمی و حرفه‌ای در زمینه کاری خود برخوردار باشند. این افراد همچنین باید دارای قا بلیت‌ها و توانایی‌های دیگری از جمله سطح بالای زبان انگلیسی(عمومی و تخصصی) و فناوری اطلاعات (IT) باشند. باتوجه به موارد مذکور موسسات حسابرسی باید فرآیند مدیریت منابع انسانی خود را مورد بازنگری اساسی قرار داده و به نحوی بازطراحی و اجرا کنند که امکان تامین نیروی انسانی لازم فراهم شود.
سیستم اطلاعاتی یکپارچه
پیشرفت‌های گسترده در زمینه فناوری اطلاعات و افزایش رقابت در محیط فعالیت‌های اقتصادی باعث شده که سازمان‌ها در سطح جهانی برای تامین نیاز‌های اطلاعاتی خود از این سیستم استفاده کنند. این سیستم عملیات و فرآیند‌های مختلف سازمان از بازاریابی تا خدمات پس از فروش را پوشش می‌دهد. در حال حاضر، در بسیاری از موسسات حسابرسی چنین سیستمی وجود ندارد. استقرار و به‌کارگیری چنین سیستم‌هایی در وهله اول مستلزم شناسایی، مستندسازی و الکترونیکی کردن فرآیند‌های سازمانی است.
فرآیند و نحوه اجرای حسابرسی
در حال حاضر با توجه به استقرار سیستم مدیریت ریسک در بسیاری از شرکت‌ها در دنیا نگرش حسابرسی (مستقل و داخلی) به نگرش مبتنی بر مدیریت ریسک تغییر یافته، امری که باعث تغییر در فرآیند حسابرسی شده است. در ایران، با توجه به عدم استقرار چنین سیستمی در بسیاری از شرکت‌ها، حسابرسان نیز از چنین نگرش و رویکردی برای انجام حسابرسی استفاده نمی‌کنند. علاوه بر این، حسابرسان باید توانایی و تخصص خود را برای انجام حسابرسی سیستم‌های اطلاعاتی کامپیوتری افزایش دهند.
۳-۲- ادغام موسسات حسابرسی
بنا به دلایل مختلف از جمله برطرف کردن مسائل و مشکلات موجود ناشی از کوچک بودن تعداد زیادی از موسسات حسابرسی، تنوع‌بخشی به ارائه خدمات حرفه‌ای و افزایش کیفیت آنها (در صورت ورود به بازار ایران) و همچنین حضور در بازار‌های جهانی و بین‌المللی شدن حرفه ادغام موسسات حسابرسی مورد انتظار است. توجه به نکات زیر احتمال موفقیت در ادغام و تداوم آن را افزایش می‌دهد.
ایجاد فرهنگ فداکاری و کار گروهی
ادغام موفق و تشکیل موسسات بزرگ قبل از هرچیز نیازمند گذشتن از منیت‌ها و فدا کردن خواسته‌ها و منافع شخصی برای یک انتفاع جمعی است. علاوه بر این، فرهنگ کار گروهی(تیمی) باید در تمام سطوح سازمانی به‌ویژه شرکا نهادینه شود.
مدیریت علمی و حرفه‌ای موسسه پس از ادغام
تجربه چند سال اخیر نشان داده که بسیاری از افراد حرفه‌ای با وجود داشتن توانایی‌ها و قابلیت‌های زیاد در زمینه حسابداری و حسابرسی مدیران و رهبران خوبی برای مدیریت و اداره موسسات به‌ویژه موسسات بزرگ نیستند. به‌کارگیری مدیران توانمند یکی از عوامل کلیدی در تداوم و گسترش فعالیت موسسات پس از ادغام است.
۲- خلاصه و نتیجه‌گیری
به‌طور خلاصه می‌توان گفت در دوران پسابرجام انتظارات مختلفی در زمینه نقش و عملکرد حرفه به‌وجود آمده که این خود می‌تواند به فرصت مناسبی تبدیل شود تا نه تنها ارزش‌آفرینی بیشتری در داخل کشور داشته باشد بلکه با حضور در بازار‌های بین‌المللی جایگاه خود را ارتقا دهد. بدیهی است این مهم با درایت و همکاری اشخاص مربوطه(از جمله جامعه حسابداران رسمی، سازمان حسابرسی، سازمان بورس اوراق بهادار، انجمن حسابداران خبره ایران و سایر نهاد‌های ذی‌مدخل و موسسات حسابرسی) می‌تواند به حداکثرسازی توانمندی حرفه منجر شود.
