تحول نظام مالیاتی با پیاده سازی طرح جامع مالیاتی
سعید کمالی – پژوهشگر حوزه مالیات
بررسی‌ها نشان می‌دهد که علیرغم اصلاحات انجام شده در ساختار نظام مالیاتی کشور در سال‌های گذشته، چالشهای فراروی نظام مالیاتی شامل پيچيدگی قوانين و مقررات مالياتی، عدم وجود پايگاه اطلاعات اقتصادی و مالی يکپارچه، فرايندهای ناکارآمد مالياتی و عدم وجود نگاه يکپارچه به مؤدی مالياتی تاکنون مرتفع نشده است.
تحول نظام مالیاتی کشور به عنوان یکی از محورهای هفت‌گانه طرح تحولات اقتصادی با هدف ارتقای جایگاه مالیات‌ها در تامین مالی دولت و کاهش اتکای بودجه دولت به عواید حاصل از صادرات نفت از طریق افزایش مشارکت عمومی و بدون تحمیل بار مالیاتی مضاعف بر پایه‌های موجود، فراهم آوردن بستر مناسب برای دسترسی و تجمیع اطلاعات مبادلات اقتصادی کشور، احصای درآمدها به‌خصوص درآمدهای پنهان و در نتیجه ایجاد شفافیت اقتصادی و به تبع آن جلوگیری از فرار مالیاتی تدوین شده است.
اصلاح نظام مالیاتی شامل سه محور اصلی اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی، اجراي طرح جامع مالیاتی و استقرار کامل نظام مالیات بر ارزش افـزوده است؛ مهم‌ترین اهداف پیاده‌سازی و اجرای طرح جامع مالیاتی به‌عنوان طرح تحول همه جانبه نظام مالیاتی عبارتند از:
الف- کاهش ایرادات و ناهمسویی سیاست‌ها و قوانین و مقررات
ب- گسترش فرهنگ خوداظهاری و برقراری عدالت مالیاتی و افزایش رضایت‌مندی مودیان
پ- جلوگیری از فرار مالیاتی و حذف معافیتهای غیرضروری
ت- بهینهسازی فرآیندهای مالیاتی و مکانیزه کردن عملیات
ث- بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارائه خدمات الکترونیکی
ج- اجرای آسان، سریع، دقیق و یکپارچه امور مالیاتی
چ- ارتقاء سطح خدمات به مؤدیان
مهم‌ترین پروژه‌های طرح جامع مالیاتی پیاده‌سازی و اجرای سامانه یکپارچه سیستم مالیاتی(ITS)، توسعه سیستم اطلاعات مالیاتی و حسابرسی مبتنی بر ریسک است؛ با تصویب اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم در تاریخ ۳۱ تیرماه ۱۳۹۵ بسترهاي حقوقی، مدیریتی و اجرایی لازم جهت اجرای طرح جامع مالیاتی فراهم شده است.
در این طرح فرآيندهاي مالياتي، مستقل از منابع مالياتي طراحي شده به گونه‌اي كه براي هر منبع و پاية مالياتي قابل اجراست و با تغییر منابع مالیاتی خللی در فرآیندهای مالیاتی ایجاد نمیشود؛ اين بدان معناست كه در فرآيندها، محور نگاه ديگر كسبوكارها نبوده و مؤدي مبنا و محور است؛ دیگر ویژگی‌های سامانه یکپارچه مالیاتی به شرح زیر است:
۱- استانداردسازی فرآيندهاي مالیاتی موجب می‌شود تا يك اقدام در تمام سازمان به شکل یکسان انجام شود و تغيير افراد يا مكان‌ها اثري بر اجراي فرآيندها نداشته باشد.
۲- استاندارد و سيستمي شدن مکاتبات با مؤديان باعث می‌شود تمام مكاتبات با مؤديان (اعم از نامه، ابلاغيه و …) توسط سامانة جامع انجام و هيچ مكاتبه‌اي خارج از اين استانداردها انجام نشود.
۳- با ایجاد پیشخوان خدمات مودیان، با تفکیک بخش کارکردی از خدمات مودیان، وظيفه ارتباط رودرو با مؤديان از وظايف انجام و پيگيري خدمات مالياتي تفکیک شده است.
۴- با اتصال سامانة مالياتي با ساير سامانه‌هاي اطلاعاتي كشور مانند بانك‌ها، ثبت‌احوال، پست و … تصويري جامع از مجموعة فعاليت‌هاي مؤدي به دست خواهد آمد؛ ضمنا امكان احراز هويت مؤديان، حذف مؤديان مجهول‌الهويه و حصول اطمينان از مكان مؤدي بهوجود میآید.
۵- با توجه به اینکه تسلیم اظهارنامه الزامی و شرط لازم براي آغاز همة فرآيندهاي مالياتي است لذا براي تمام پايه‌هاي مالياتي اظهارنامه‌ها طراحي شده است.
۶-با توجه به حذف روش «تعیین درآمد مشمول مالیات از طریق علیالرأس» و پذيرش اظهار مؤدي، افزایش سطح تمكين مؤدي و افزایش سطح اعتماد نظام مالیاتی به مؤديان، موجب توسعه فرهنگ تمکین مالیاتی می‌شود.
۷- پردازش کلیه اظهارنامه‌ها به صورت سیستمی انجام می‌شود؛ اگر مؤدي طبق مقررات و در موعد مقرر اظهارنامه خود را تسليم نکند، با توجه به اطلاعات و قواعد پيشبينيشده در سامانه يك اظهارنامه برآوردي سيستمي تولید و ابلاغ می‌شود تا مؤدي را مجاب به تسليم اظهارنامه و ارائه اطلاعات درست کند.
۸- با توجه به اینكه در نظام‌هاي پيشرفته مالیاتی، بخش بسيار اندكي از درآمدهاي مالياتي دستاورد عمليات حسابرسي است، در طرح جامع مالیاتی، حسابرسي به‌عنوان يكي از فرآيندهاي جزيي مالياتي شناخته مي‌شود و بيشترين حجم كاري در این نظام مالياتي، صحت‌سنجي خوداظهاري مؤديان است که در حال حاضر عمدتاً از طريق حسابرسي همه مؤديان انجام مي‌شود؛ پردازش اظهارنامه مؤديان در سامانه یکپارچه مالیاتی به‌طور خودكار و سيستمي انجام مي‌شود؛ در این سامانه به‌جاي بررسي اظهارنامه تمام مؤديان، ريسك مربوط به هر مؤدي را با استفاده از قواعد طراحي شده محاسبه و مؤديان را مبتني بر ريسك آن‌ها طبقه‌بندي مي‌كنند و با توجه به اين طبقه‌بندي، مؤديان خاصي توسط سيستم براي انجام فرآيند حسابرسي انتخاب مي‌شوند.
۹- جهت سادهسازی فرآيند پرداخت، ایجاد شناسه قبض و شناسة پرداخت در این سامانه، امكان پرداخت مؤديان در هريك از ادارات مالياتي سراسر كشور و از كانال‌هاي مختلف مانند بانک، خودپرداز، پايانة فروش، پورتال، تلفن و … را فراهم کرده که با وجود واسط نرم‌افزاري با بانك موجب مي‌شود بلافاصله پس از پرداخت مؤدي، حساب وي به‌روز شود و نيازي به مراجعة مجدد و ارائة قبض بانك وجود نداشته باشد.
۱۰- ایجاد حسابداري مؤديان امكانات منحصر به‌فردي شامل دسترسي به گردش حساب‌ها، پرداخت‌ها، برگ تشخيص، اظهارنامه، ماندة حساب و صورت‌حساب كامل را براي سازمان و مؤدي ايجاد مي‌كند.
۱۱- با توجه به ایجاد امکان تهاتر سیستمی بدهی‌ها در سامانه و انجام اعتبارسنجي به صورت سيستمي، صدور انواع گواهي‌ها در کوتاهترین زمان ممکن امکان‌پذیر شده است.
۱۲- در این سامانه ضمن تعریف دقیق از اعتراضات و شکایات، امكان ثبت اعتراض و شكايت مؤدي از طریق كانال‌هاي مختلف فراهم شده است.
۱۳- قلب سامانة يكپارچة مالياتي، نرم‌افزار يكپارچة مالياتي است؛ بانك اطلاعاتي ITS حاوي اطلاعات خرد اقتصادي است که با توجه به قابلیت تجميع و ايجاد انبار داده‌هاي خرد اقتصادی پايه‌ي مدل‌سازي اقتصاد كشور است؛ با استفاده از اين انباره و با تهيه‌ي نرم‌افزارهاي لازم مي‌توان به مدل اقتصاد كلان كشور رسید تا این مدل ها مبناي تصميم‌گيري‌هاي اقتصادي كشور باشند.
۱۴- اجرای سامانه یکپارچه سیستم مالیاتی(ITS) منجر به ايجاد كانال‌هاي مختلف ارتباطي براي مؤدي، كاهش زمان اجراي فرآيندها، ايجاد شفافيت براي مؤدي با ایجاد حسابداری مودیان، ايجاد عدالت در برخورد با مؤديان و ايجاد ثبات و قابليت اعتماد مودیان می‌شود.
منبع:دنیای اقتصاد
