دکتر یدالله اثنی عشری
هیات‌وزیران طی جلسه ۱۷ آذرماه و در رسیدگی به پیش‌نویس لایحه بانک مرکزی، اولین ماده آن را دستخوش تغییر قرار داد و واحد پول کشور را از ریال به تومان تغییر داد. هرچند حذف چند صفر از پول در سال‌های اخیر در دستور کار بانک مرکزی بوده و ابعاد آن مورد رسیدگی قرار گرفته است، اما به‌دلیل مناسب نبودن شرایط موجود و آماده نبودن سازوکارهای لازم، در پیش‌نویس لایحه، پیشنهادی نشده است.
به‌علاوه تغيير واحد پولى، مشكلى از اقتصاد و بانك مركزى حل نمى‌كند و چنانچه ضرورت آن احراز شود، بايد به‌صورت ماده واحده‌اى پيشنهاد شود.
آنچه در تصمیم فی‌البداهه هیات‌وزیران واجد اهمیت است، عدم مطالعه و کارشناسی تخصصی پیرامون موضوع است و اميد است در رسیدگی به بقیه مواد لایحه، این رویه را در دولت و سپس در مجلس شاهد نباشیم!
برخی از آثار این تغییر را به‌طور خلاصه می‌توان چنین برشمرد:
الف- آثار مثبت:
۱- با تغییر نام پول ملی، واژه «تومان» در محاورات عمومی و تخصصی، دفاتر مالی و آمارها، به‌طور یکسان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲- با حذف یک صفر از پول، حجم اعداد کمتر شده و صورت‌هاى مالى خلاصه‌تر نوشته می‌شوند.
۳- از نظر برخی افراد، نفس تغییر موجب بهبود روحیه مردم در نگاه به اقتصاد و قابل‌تحمل بودن افزایش قیمت‌ها می‌شود.
ب- آثار منفی:
۱- هزینه‌های چاپ اسکناس و ضرب مسکوک – چنانچه به حجم موجودى حدود ٨ ميليارد برگ اسکناس و ٣/ ٥ ميليون قطعه مسکوک دقت شود، متوجه هزینه سنگین تهیه کاغذ، مرکب و مطلس برای سکه و واردات دستگاه‌ها و ماشین‌آلات لازم می‌شویم.
۲- هزینه‌های جمع‌آوری پول‌های فعلی و به جریان انداختن همزمان پول جدید.
۳- هزینه‌های امحای پول و ایجاد امکانات گسترده‌تر به این منظور. با يك بررسى اجمالى راجع به هزينه‌هاى مستقيم و غيرمستقيم، بار مالى طرح تغيير به رقمى حدود ٢/ ٥ هزار ميليارد تومان خواهد رسيد كه این هزینه‌ها علی‌القاعده باید در لایحه بودجه ٩٦ که ۱۴/ ۹/ ٩٥ تقدیم مجلس شده، پیش‌بینی می‌شد.
۴- تغییر و تعویض کلیه نرم‌افزارهای محاسباتی، حسابداری، بانکی و اقتصادی با در نظر گرفتن هزینه و زمان لازم.
۵- زمان موردنیاز برای توزیع و جمع‌آوری پول جدید و پول قدیم. این زمان باید در حداقل ممکن در نظر گرفته شود تا کمتر زمینه‌های سوءاستفاده فراهم شود. خطر به جریان افتادن همزمان پول جدید و قدیم که باعث افزایش نقدینگی می‌شود، در بوروکراسی اداری کشور قابل پیش‌بینی است.
۶- درحالی‌که کلیه هزینه‌های مالی و غیرمالی و صرف زمان در حذف یک صفر و چهار صفر یکسان است، حذف یک صفر و تغییر واژه ریال به تومان مشکلی از اقتصاد کشور حل نمی‌کند.
از مصاحبه اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی نيز چنین برمیآید که حذف صفرهای بیشتر کماکان در دستور کار خواهد بود. به این ترتیب احتمال می‌رود در حین اجرای تغییر واحد پول، حذف صفرهای بیشتر نیز تصویب و اجرایی شود که لابد بايد پول‌های جدید جمع‌آوری شود و پول‌های جدید‌تر جريان يابد يا اينكه برای اجتناب از این تکرار و صرف وقت و هزینه دوباره، به‌ناچار از حذف صفرها صرف‌نظر شود.
نتیجه‌گیری: از آثار این‌گونه تصمیمات که برخی از آنها در بالا بیان شد، برمیآید که تغییر قانون نیاز به بررسی‌های تخصصی جامع دارد؛ در غیر اين صورت فقط باعث ناکارآمدی قوانین می‌شود. بنابراین ضرورى است اعضای دولت و مجلس در این زمینه عنايت ويژه داشته باشند.
در موضوع مورد بحث نيز قطعیت تصمیم به ارائه گزارش کارشناسی موکول شود.
منبع:دنیای اقتصاد