تکاليف و وظايف ادارت امورمالياتي و اشخاص ثالت در خصوص ماليات بر ارث
در اين بررسي تلاش مي شود به اختصار بخش هايي از ماليات بر ارث شامل تسليم اظهارنامه ماليات بر ارث ، تکاليف و وظايف ادارات امور مالياتي و نيز اشخاص ثالث مورد مطالعه و کنکاش قرار گيرد اما پيش از آن تعاريفي از ماليات بر ارث آورده مي شود.
تعريف ماليات بر ارث :
ماليات بر ارث مالياتي است که از وراث متوفي نسبت به سهم الارث آنان و با توجه به نرخي که براي هر طبقه از وراث معين شده است وصول مي گردد به عبارت ديگر مالياتي است که به ماترک متوفي تعلق گرفته و وارث مي توانند براي پرداخت ماليات و انجام امور مالياتي خود به طور جداگانه و مجزا اقدام نمايند.
اظهارنامه مالياتي
وراث متوفي (منفرداً يا مجتمعاً) يا ولي يا امين يا قيم يا نماينده قانوني آنها موظف‌اند به‌منظور کسر هزينه‌هاي کفن‌ودفن در حدود عرف و عادات واجبات مالي و عبادي در حدود قواعد شرعي و ديون محقق متوفي از ماترک موضوع ماده (۱۷) قانون مذکور، ظرف مدت يک سال از تاريخ فوت متوفي اظهارنامه‌اي حاوي کليه اقلام ماترک با تعيين ارزش روز زمان فوت و تصريح مطالبات و بدهي‌ها طبق فرم نمونه مخصوصي که از طرف سازمان امور مالياتي کشور تهيه مي‌شود به انضمام مدارک مربوط به اداره امور مالياتي صلاحيتدار تسليم نمايد (ماده ۲۶).
از آنجايي که به موجب ماده (۲۸۱) قانون مالياتها مصوب ۳۱/۴/۹۴ اجراي اين قانون از ابتداي سال ۱۳۹۵ مي باشد لذا متوفياني که پيش از سال جاري فوت کرده اند تکاليف و وظايف وراث آنها بدين قرار است که مي بايست ظرف ۶ ماه اظهارنامه ماليات بر ارث را به اداره امور مالياتي صلاحيتدار که معمولاً بر اساس آخرين محل سکونت متوفي مي باشد، تسليم و کليه ماترک متوفي را در آن درج نمايند.
اسناد و مدارک پيوست اظهارنامه ارث
وراث مکلف‌اند هنگام مراجعه به ادارات امور مالياتي مدارک ذيل را ارائه و رسيد دريافت نمايند.
۱- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده اسناد مربوط به بدهي‌ها و مطالبات متوفي
۲- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده کليه اوراقي که مثبت حق مالکيت متوفي نسبت به اموال و حقوق مالي است.
۳- رونوشت يا تصوير گواهي‌شده آخرين وصيت‌نامه متوفي اگر وصيت‌نامه موجود باشد.
۴- درصورتي‌که اظهارنامه از طرف وکيل يا قيم يا ولي داده شود رونوشت يا تصوير گواهي‌شده وکالت‌نامه يا قيم‌نامه.
۵- رونوشت يا تصوير گواهي فوت از مراجع ذيربط.
صدور گواهي مجزا براي هر يک از ماترک متوفي
بدون شک يکي از مهم‌ترين مواردي که در بخش ماليات بر ارث توسط قانون‌گذار مورد اصلاح قرار گرفته، موضوع امکان صدور گواهي پرداخت ماليات براي هر يک از اموال متوفي به‌صورت مجزاست. بدين معني که درگذشته وراث مکلف بودند که ماليات بر ارث اموال را قبل از انتقال آنها به سازمان امور مالياتي پرداخت نمايند. که گاهي خود اين امر مشکلات عديده‌اي را براي وراث متوفي ايجاد مي‌نمود. خوشبختانه امروزه اين نقيصه قانوني برطرف شده، بدين ترتيب که تنها زماني که اموال متوفي انتقال مي يابد، ماليات آن هم وصول مي‌گردد.
وظايف ادارات امور مالياتي در قبال اظهارنامه تسليمي ارث
اداره امور مالياتي مربوط مکلف است اظهارنامه تسليمي در مهلت مقرر را رسيدگي و به شرح زير اقدام کند:
الف- درصورتي‌که ارزش روز کليه ماترک متوفي کمتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينه کفن‌ودفن باشد، اموال و دارايي‌هاي متوفي مشمول ماليات موضوع ماده (۱۷) قانون مالياتها نخواهد شد و ماليات‌هاي پرداختي ماده مذکور با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌کننده مسترد خواهد شد.
ب- درصورتي‌که ارزش روز ماترک بيشتر از ديون محقق متوفي، واجبات مالي و عبادي و هزينه‌هاي کفن‌ودفن باشد، در اين صورت موارد مزبور به ترتيب از ارزش روز اموال و دارايي‌هاي موضوع‌بندهاي (۱)، (۲)، (۳)، (۴) و (۵) ماده (۱۷) قانون مذکور کسر و مازاد ماترک حسب مورد به مأخذ مقرر در ماده مزبور مشمول ماليات خواهد شد و اضافه‌ماليات‌هاي پرداختي موضوع ماده (۱۷) با ارائه اسناد و مدارک مثبته به پرداخت‌کننده مسترد خواهد شد.
ج- درصورتي‌که کل ماترک يا بخشي از آن مطابق بندهاي الف و ب مشمول ماليات نباشند، اداره امور مالياتي موظف است گواهي لازم مبني بر بلامانع بودن ثبت يا انتقال يا پرداخت يا تحويل اموال و دارايي غيرمشمول متوفي به وراث را حسب موارد مذکور در ماده (۱۷) قانون ماليات‌هاي مستقيم به‌عنوان مراجع ذيربط صادر نمايد.
چنانچه بدهي متوفي مستند به مدارک و اسناد مثبته قانوني بوده و اصالت آن مورد تأييد اداره امور مالياتي صلاحيتدار قرار گيرد قابل کسر از ماترک خواهد بود. (ماده ۲۶ و تبصره آن)
وظايف و مسئوليتهاي اشخاص ثالث در قبال وراث
اشخاص زير مجاز نيستند قبل از اخذ گواهي پرداخت ماليات بر ارث، اموال و دارايي هاي متوفي را به وراث يا موصي له تسليم کنند و يا به نام آنها ثبت و يا معاملاتي راجع به اموال و دارايي هاي مزبور انجام دهند.( ماده۳۴)
۱- بانک‌ها و ساير مؤسسات مالي و اعتباري، شرکت‌ها، مؤسسات، نهادهاي عمومي غيردولتي و ساير اشخاص حقوقيدولتي و غيردولتي که وجوه نقد و يا سفته يا جواهر يا هر نوع مال ديگر از متوفي نزد خوددارند.
۲- ادارات ثبت‌اسناد و املاک موقعي که مال غيرمنقول را به اسم وراث يا موصي‌له ثبت مي‌نمايند.
۳- دفاتر اسناد رسمي موقعي که مي‌خواهند تقسيم‌نامه يا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و دارايي‌هاي متوفي را ثبت نمايند.
۴- شرکت‌هايي که متوفي در آنها مالک سهام يا سهم الشرکه مي‌باشد.
۵- شرکت‌هاي کارگزاري، صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و ساير نهادهاي مالي
۶- صندوق‌هاي دادگستري و صندوق‌هاي ادارات ثبت‌اسناد و املاک کشور
