براساس اصلاحیه قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۳۱/۴/۹۴
بر اساس قانون هر شهروندي داراي حقوقي است که دولت موظف به تحقق آنها است.
برقراري امنيت، ارايه خدمات شهري، آموزشي و خدمات امدادي و رفاهي تنها بخشي از وظايف دولت در برابر حقوق مردم است، اما منابع مالي اين خدمات از کجا تامين مي‌شود؟
در بسياري از کشورها شهروندان در مقابل حقوق و خدماتي که از دولت دريافت مي کنند وظايفي را هم بر عهده دارند که پرداخت ماليات به عنوان تامين کننده منابع مالي خدمات دولتي يکي از اصلي‌ترين آنها محسوب مي شود.
هر چند اين رويه معقول از قديم در کشور ما بدليل اتکا به درآمدهاي نفتي کمتر مورد توجه بوده، اما خوشبختانه طي دهه‌هاي اخير مورد تاکيد دولتمردان و کارشناسان اقتصادي قرار گرفته و حتي در رفتار اقتصادي مردم هم تاثير گذاشته است که براي نمونه مي‌توان به رشد ارايه اظهارنامه‌هاي مالياتي در سال جاري اشاره کرد.
به گفته کارکنان ادارات مالياتي اگرچه ارايه اظهارنامه از سوي مشمولان ماليات رشد چشمگيري داشته اما متاسفانه بسياري از مراجعه‌کنندگان به دليل عدم آگاهي از وظايف قانوني خود دچار مشکلاتي در رسيدگي به پرونده‌هاي مالياتي مي‌شوند.
اين گزارش با استناد به قانون، مشمولان مالياتي را معرفي کرده و به بيان وظايف آنها براي پرداخت ماليات به عنوان يک تکليف شخصي براي تامين منافع ملي مي‌پردازد. ماليات و انواع آن ماليات به زبان ساده وجوهي است که دولت براي تامين هزينه‌هاي خود از اشخاص دريافت مي‌کند، به بيان ديگر ماليات مبلغي است که دولت بر اساس قانون و به منظور تقويت عمومي حکومت و تامين مخارج عامه از اشخاص، شرکت‌ها و موسسات دريافت مي‌کند.
تقسيم‌بندي ماليات‌ها به ماليات‌هاي مستقيم و غيرمستقيم عمده‌ترين نوع طبقه‌بندي در آمارهاي دولتي در سطح بين‌المللي است که ماليات مستقيم دامنه وسيع‌تري نسبت به ماليات غيرمستقيم دارد. در ساختار بودجه کشور ما نيز درآمدهاي مالياتي در طبقه‌بندي به دو گروه ياد شده تقسيم مي‌شود.
بر اين اساس ماليات‌هاي غيرمستقيم شامل دو بخش مجزا تحت عناوين ذيل مي‌باشد:
۱- ماليات بر توليد و واردات،
۲- ماليات بر مصرف و فروش
ماليات‌هاي مستقيم ماليات‌هايي هستند که از موديان در هنگام تحصيل درآمد يا دارايي اخذ مي‌شود.
بر اساس قانون، ماليات‌هاي مستقيم داراي دو بخش اصلي ماليات بر دارائي و ماليات بر درآمد است.
بخش ماليات بر دارايي شامل: ماليات بر ارث و حق تمبر مي‌باشد.
بخش ماليات بر درآمد شامل: ماليات بر درآمد املاک، ماليات بر درآمد کشاورزي، ماليات بر درآمد حقوق، ماليات بر درآمد مشاغل، ماليات بر درآمد اشخاص حقوقي و ماليات بر درآمد اتفاقي است.
مشمولان ماليات مستقيم بر اساس ماده ۱ قانون ماليات هاي مستقيم اشخاص زير مشمول پرداخت ماليات مي باشند:
۱- کليه مالکين اعم از اشخاص حقيقي يا حقوقي نسبت به اموال يا املاک خود واقع در ايران طبق مقررات باب دوم قانون ماليات‌هاي مستقيم.
۲- هر شخص حقيقي ايراني مقيم ايران نسبت به کليه درآمدهايي که در ايران يا خارج از ايران تحصيل مي‌نمايد.
۳- هر شخص حقيقي ايراني مقيم خارج از ايران نسبت به کليه درآمدهايي که در ايران تحصيل مي‌کند.
۴- هر شخص حقوقي ايراني نسبت به کليه درآمدهايي که در ايران يا خارج از ايران تحصيل مي‌نمايد.
۵- هر شخص غير ايراني (اعم از حقيقي يا حقوقي) نسبت به درآمدهايي که در ايران تحصيل مي کند و همچنين نسبت به درآمدهايي که بابت واگذاري امتيازات يا ساير حقوق خود و يا دادن تعليمات و کمک هاي فني و يا واگذاري فيلم هاي سينمايي (که به عنوان بها يا حق نمايش يا هر عنوان ديگر عايد آنها مي گردد) از ايران تحصيل مي‌کند.
اما بر اساس ماده ۲ اين قانون اشخاص زير مشمول پرداخت ماليات نيستند:
۱- وزارتخانه ها و موسسات دولتي،
۲- دستگاههايي که بودجه آنها به وسيله دولت تامين مي شود،
۳- شهرداري‌ها
۴- بنيادها و نهادهاي انقلاب اسلامي داراي مجوز معافيت از طرف حضرت امام خميني(ره) و مقام معظم رهبري
وظايف قانوني موديان مالياتي
۱- موديان مالياتي مي‌توانند اظهارنامه‌هاي موضوع اين قانون را که حسب مورد مکلف به تسليم آن هستند به تفکيک با اخذ رسيد به اداره امور مالياتي محل سکونت تسليم نمايند. لازم به ذکر است، با توجه به توسعه خدمات الکترونيکي سازمان امور مالياتي کشور و به منظور تکريم ارباب رجوع و تسريع امور موديان مالياتي، اخذ اظهارنامه‌هاي مالياتي، بدون نياز به مراجعه حضوري موديان به واحد‌هاي مالياتي و کاملا به صورت الکترونيکي از طريق سامانه عمليات الکترونيکي موديان سازمان به نشاني HTTP://TAX.GOV.IR صورت مي‌گيرد.
۲- هرگاه آخرين روز مهلت يا موعد مقرر براي تسليم اظهارنامه يا ساير اوراقي که مودي مالياتي به موجب مقررات مکلف به تسليم آن مي‌باشد، مصادف با تعطيل يا تعطيلات رسمي يا عمومي گردد اولين روز بعد از تعطيل يا تعطيلات مزبور بر حسب مورد جزء مهلت يا موعد مقرر جهت تسليم اظهارنامه يا اوراق مذکور خواهد بود.
۳- تسليم اظهارنامه و پرداخت ماليات مودياني که در خارج از ايران اقامت دارند و همچنين موسسات و شرکت‌هايي که مرکز اصلي آنها در خارج از کشور است، چنانچه داراي نماينده در ايران باشند به عهده نماينده آنها خواهد بود.
۴- صاحبان مشاغل مکلف‌اند ظرف چهارماه از تاريخ شروع فعاليت مراتب را کتبا به اداره امور مالياتي محل اعلام نمايند. عدم انجام دادن اين تکليف در مهلت مقرر مشمول جريمه‌اي معادل ده درصد ماليات قطعي و نيز موجب محروميت از کليه تسهيلات و معافيت‌هاي مالياتي تا تاريخ شناسايي توسط اداره امور مالياتي خواهد بود. اين حکم براي صاحبان مشاغلي که براي آنها از طرف مراجع ذيربط پروانه يا مجوز فعاليت صادر گرديده‌است، نخواهد بود.
۵- در مواردي که اظهارنامه مالياتي يا ساير اوراقي که مودي مالياتي به موجب مقررات مکلف به تسليم آن مي‌باشد و به وسيله اداره پست واصل مي‌گردد تا تاريخ تسليم به اداره پست در صورت احراز، تاريخ تسليم به مراجع مربوط تلقي خواهد شد.
۶- در صورتي که مودي محل‌هاي متعدد براي سکونت خود داشته باشد مکلف است يکي از آنها را به عنوان محل سکونت اصلي معرفي نمايد وگرنه اداره امور مالياتي مي‌تواند هر يک از محل‌هاي سکونت مودي را محل سکونت اصلي تلقي نمايد.
۷- هر شخص حقيقي ايراني که با ارايه گواهي نمايندگي‌هاي مالي يا سياسي دولت جمهوري اسلامي ايران در خارج ثابت کند که از درآمد يک سال مالياتي خود در يکي از کشورهاي خارج به عنوان مقيم ماليات پرداخته است از لحاظ مالياتي در آن سال مقيم خارج از کشور شناخته خواهد شد مگر در موارد زير:
•در سال مالياتي مزبور در ايران داراي شغلي بوده باشد.
• در سال مالياتي مزبور لااقل شش ماه متواليا يا متناوبا در ايران سکونت داشته باشد.
• توقف در خارج از کشور به منظور انجام ماموريت يا معالجه يا امثال آن بوده باشد.
۸- اشخاص حقيقي يا حقوقي ايراني مقيم ايران در صورتي که درآمدي از خارج کشور تحصيل نموده و ماليات آن را به دولت محل تحصيل درآمد پرداخته باشند و درآمد مذکور را در اظهارنامه يا ترازنامه و حساب سود و زيان خود حسب مورد طبق مقررات اين قانون اعلام نمايند ماليات پرداختي آنها در خارج از کشور و يا آن مقدار مالياتي که به درآمد تحصيل شده در خارج کشور با تناسب به کل درآمد مشمول ماليات آنان تعلق مي‌گيرد، هر کدام کمتر باشد از ماليات بر درآمد آنها قابل کسر خواهد بود.
۹- ارائه اظهارنامه مالياتي شرط برخورداري از هرگونه تسهيلات و معافيت مندرج در قانون ماليات‌هاي مستقيم مي‌باشد. همچنين موديان مالياتي در صورت عدم ارائه اظهارنامه و انجام تکاليف قانوني خود علاوه بر شمول ماليات، مشمول جرايم نيز مي‌شوند.
۱۰- موديان محترم مالياتي موظف‌اند در صورت درخواست اداره امور مالياتي، کليه دفاتر، اسناد و مدارک و سوابقي مالي و تجهيزات نگهداري اعم ازدستي و ماشيني(مکانيزه) و دستورالعمل کار و رمز دسترسي را در اختيار آنها قرار دهند.
موديان مالياتي در صورت عدم رعايت قانون علاوه بر اينکه مشمول مجازات‌هاي مقرر مي‌شوند، از معافيت هاي مالياتي منابع مختلف درآمدي سال مورد مراجعه نيز محروم خواهند شد.
منبع: رسانه مالياتي ايران