با اصطلاحات بورسی بيشتر آشنا شويد.
آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات بورس به ما کمک می کند که تصمیمات بهتر و باکیفیت تری در بازار سرمایه بگیریم.
توقف نماد معاملاتی
نماد معاملاتی اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس در مواردی به شرح زیر متوقف خواهد شد:
قبل از برگزاری مجامع عمومی صاحبان سهام شرکت‌های پذیرفته شده و قبل از برگزاری جلسه هیأت مدیره‌ای که طی آن مقرر است در خصوص اختیارات تفویض شده توسط مجمع عمومی فوق‌العاده در خصوص افزایش سرمایه تصمیم گیری شود.
در صورتی که اوراق بهادار، مطابق مقررات، مشمول تغییر طبقه‌بندی از تابلو با تالاری گردد که در آن فعال است.
در صورتی که ناشر اوراق بهادار، مطابق مقررات سازمان، ضوابط اطلاع‌رسانی را رعایت نکرده باشد.
در صورتی که حسابرس و بازرس قانونی نسبت به صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده یا حساب‌های اوراق بهادار اظهارنظر”مردود” یا “عدم اظهارنظر” ارائه نموده باشد.
در صورتی که معاملات اوراق بهادار مظنون به استفاده از اطلاعات نهایی یا دستکاری قیمت توسط برخی از افراد باشد. به استثنای بند نخست که شرکت موظف به اعلام مراتب مطابق ضوابط مربوطه می‌باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار در سایر موارد، اطلاعیه توقف معاملات اوراق بهادار را حداکثر تا پایان همان روز پس از توقف نماد معاملاتی، با ذکر دلیل توقف، زمان توقف و شرایط بازگشایی نماد، برای عموم منتشر می‌نماید و حسب مورد به صورت کتبی به اطلاع شرکت رسانده می‌شود.
کد معاملاتی
از آنجا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سامانه رایانه‌ای معاملات انجام می‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد منحصر به فرد خود باشد تا کارگزار بتواند بر اساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای است که بر اساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایهگذار از جمله کد ملی وی تعیین می‌شود. کد معاملاتی سرمایهگذار منحصر به فرد است و هر سرمایهگذار یک کد معاملاتی دارد. دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزار و با ارائه مدارک شناسایی -کپی شناسنامه و شماره ملی- و فقط یکبار انجام می‌شود.
سهام شناور
سهام شناور، درصدی از تعداد سهام یک شرکت است که در اختیار سهامداران جزء – کمتر از پنج درصد- باشد. میزان کمی سهام شناور آزاد عددی است که از نتیجه کسر تعداد سهام در دست سهامداران راهبردی از کل سهام شرکت به دست می‌آید. منظور از سهامداران راهبردی سهامدارانی هستند که درکوتاه‌مدت قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً برای اعمال مدیریت خود این سهام را حفظ نمایند. با این فرض، در محاسبه سهام شناور آزاد تعداد سهام متعلق به دارندگان سهام راهبردی از تعداد کل سهام موجود کسر می‌شود. به طور‌کلی می‌توان بیان نمود که سهام شناور آزاد شامل آن بخش از سهام متعلق به دولت و سهامداران عمده اداره‌کننده شرکت نمی‌شود که به هیچ وجه حاضر به فروش سهام خود نیستند. مثلاً فرض کنید هشتاد درصد سهام شرکتی در اختیار یک مؤسسه باشد که هیچ وقت هم نخواهد آن سهام را به فروش برساند، پس این شرکت فقط بیست درصد سهام شناور آزاد دارد که مورد دادوستد قرار می‌گیرد. این نسبت در تعیین درصد نقد شوندگی سهام، تأثیرگذار خواهد بود. در بسیاری از بورس‌های دنیا، شرکت‌هایی که کمتر از ۲۵ درصد سهام آنها به صورت شناور آزاد باشد، از فهرست شرکت‌های بورسی حذف می‌شوند. به دلیل آنکه اگر مالکین شرکتی تمایلی ندارند که حداقل ۲۵ درصد سهام آنها بین مردم توزیع شود و علاقه‌مند به نگهداری سهام برای خود می‌باشند، دلیلی برای حضور آنها در بازار متشکل سرمایه وجود ندارد.
حجم مبنا
حجم مبنا به عنوان حجمی از معامله سهام یک شرکت در یک جلسه معاملاتی است که بتواند تاثیرگذار بر روی تغییر قیمت سهم در آن روز گردد. با اعمال این روش، پذیرش میانگین وزنی قیمت معاملات هر روز یک نماد، به عنوان آخرین قیمت آن روز و قیمت مبنا جهت اعمال دامنه نوسان قیمت روز معاملاتی بعد، مشروط به انجام معامله تا حجم معینی از سهام گردیده است. بورس اوراق بهادار تهران به منظور اطمینان از تغییر قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در نتیجه معامله حداقل تعداد معینی از سهام شرکت سیستم حجم مبنا را تعریف نمود. حجم مبنا از تاریخ ۲۹/۰۵/۸۲ به اجرا گذاشته شد. فرمول حجم مبنا در ابتدا به اینگونه بود که شش ده هزارم تعداد سهام شرکت در یک روز باید مورد دادوستد قرار می‌گرفت تا قیمت آن سهم بتواند مشمول تغییر مثبت یا منفی شود. این نسبت با یک تعدیل، از تاریخ ۱۵/۰۱/۸۳ به هشت ده هزارم تعداد سهام شرکت تغییر یافت. به عنوان مثال؛ اگر شرکتی دارای تعداد ۵۰۰۰۰۰۰۰۰ سهم باشد، حجم مبنا آن شرکت برابر ۴۰۰۰۰۰ سهم خواهد بود. این ضریب محاسبه از تاریخ ۰۲/۰۴/۸۶ با هدف کاهش حجم مبنا شرکت‌های بزرگ – شرکت‌های دارای سرمایه بیشتر از ۳۰۰۰ میلیارد ریال – از هشت ده هزارم به چهار ده هزارم کاهش یافت. همچنین از تاریخ ۲۱/۰۵/۸۶ حجم مبنای شرکت‌هایی که سرمایه آنها بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ میلیارد ریال بود بر مبنای پنج ده هزارم تعداد سهام آنها اعمال گردید.
دامنه نوسان قیمت سهام
دامنه نوسان قیمت سهام، محدوده مجاز برای تغییر قیمت سهم در یک جلسه معاملات می‌باشد. به گونه‌ای که انجام معامله در خارج از دامنه تعیین شده در هر روز غیرممکن باشد. تأثیر دامنه نوسان قیمت سهام در مواقعی که بازار دچار آشفتگی شده، کاملاً مشهود است. در شرایط آشفتگی بازار معمولاً سرمایه‌گذاران تحتتأثیر جو روانی بازار قرار گرفته و تصمیمات غیرمنطقی و شتابزده‌ای اتخاذ می‌نمایند. که اینگونه تصمیم‌ها در میان سرمایه‌گذاران انفرادی بیشتر بوده و احتمال زیان این سرمایه‌گذاران در زمان آشفتگی بازار بسیار بالا می‌باشد. دامنه نوسان روزانه قیمت سهام در بورس تهران در حال حاضر ۵/۳ درصد تعیین شده است و از این رو قیمت سهام یک شرکت در یک روز حداکثر می‌تواند ۵/۳ درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل افزایش یا کاهش یابد. دامنه نوسان قيمت مانع از نوسان شديد قيمت‌ها و تلاطم بازار مي‌شود.
تابلوهای بورس
پذیرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در قالب دو بازار اول و دوم و بازار اوراق مشارکت انجام می‌شود:
۱. تابلوی اصلی بازار اول؛ سهام و حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی اصلی.
۲. تابلوی فرعی بازار اول؛ سهام و حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی فرعی.
۳. بازار اوراق مشارکت
تابلوی اصلی بازار اول مربوط به شرکت‌هایی است که حداقل سرمایه آنها دویست میلیارد ریال و سهام شناور آزاد آنها حداقل ۲۰ درصد است. در تابلوی فرعی بازار اول نیز شرکت‌هایی با حداقل سرمایه یکصد میلیارد ریال و سهام شناور آزاد ۱۵ درصد پذیرش می شوند. بازار دوم متعلق به شرکت‌های کوچک با حداقل سرمایه سی میلیارد ریال است.
تابلوی فرعي مكاني براي پذيرش و فعاليت شركت‌هاي كوچك و درحال رشد است. شركت‌هاي كوچكي كه توانايي برآورده کردن شرايط پذيرش تابلوي اصلي را ندارند در اين تابلو پذيرفته مي‌شوند و به آنها فرصت داده مي‌شود با تامين مالي و رشد فعاليت‌ها به تابلوي اصلي ارتقاء يابند.
شاخص
زماني که يک سرمايه‌گذار، محقق، دست‌اندرکار يا هر علاقمند به بازار اوراق بهادار تمايل به بررسي روند قيمت يا بازدهي سهام يک شرکت مشخص را داشته باشد به راحتي و با دست‌يابي به قيمت سهام و سود شرکت مورد نظر، قادر به انجام بررسي مزبور خواهد بود. اما انجام اين بررسي براي تمامي يا گروهي از شرکت‌ها تنها با بررسي قيمت تک‌تک آنها امکان‌پذير نيست و نياز به استفاده از نماگري دارد که وضعيت عمومي قيمت يا بازدهي در ميان شرکت‌هاي مورد بررسي را نشان مي‌دهد. واژه شاخص به معنای وسیله تشخیص است و عدد شاخص عددی است که به وسیله آن تغییرات ایجاد شده در یک پدیده را در یک فاصله زمانی بررسی می کنیم.
شاخص‌ها نماگرهايي هستند که وظيفة عيان‌ساختن شرايط عمومي قيمت يا بازدهي در ميان تمام يا گروهي از شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس را بر عهده گرفته‌اند. از اين رو مي‌توان شاخص را نماگري ناميد که نشان‌دهندة سطح عمومي پارامتري مشخص (به طور معمول قيمت يا بازدهي) در ميان گروهي از متغيرهاي مورد بررسي(تمام يا گروهي از شرکت‌ها) است. بنابراين شاخص کل قيمت نماگري است که سطح عمومي قيمت کل شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس را نشان مي‌دهد. به همين ترتيب شاخص بازدهي (قيمت و بازدة نقدي) نيز نشان‌دهندة سطح عمومي بازدهي کل شرکت‌هاي پذيرفته در بازار اوراق بهادار است.
