از مزایده و مناقصه بيشتر بدانيد.
حتما به کرات در صفحات روزنامه‌های مختلف دو واژه «مزایده و مناقصه» را دیده‌اید. آیین‌نامه‌های مناقصات و معاملات دولتی می‌تواند به عنوان یک نقطه عطفی برای اعتلا و تکامل قوانین مالی و محاسباتی و ایجاد وحدت رویه در اعمال نظارت بر انجام فعالیت‌ها و پروژه‌های عمرانی کشور باشد.
در ادامه شما را با برخی از ساختارهای این موضوع آشنا می‌کنیم . در قدم اول بد نیست این را بدانید که به طور كلي شيوه‌هاي انعقاد پيمان‌هاي اداري را مي‌توان به دو گروه كلي تقسيم كرد؛ گروه اول پيمان‌هاي مبتني بر رقابت هستند و گروه دوم، پيمان‌هاي مبتني بر توافق.
مزایده و مناقصه هم که از جمله پیمان‌های اداری هستند، در این دو گروه قرار دارند. در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شویم.
مناقصه و همه وابسته‌هایش
مناقصه فرآیندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر در یک صنعت یا خدمت خاص، که طی آن فرد یا شرکتی که کمترین قیمت را برای انجام پروژه پیشنهاد کرده باشد، امتیاز انجام آن را به دست می‌آورد.
چند اصطلاح وجود دارد که آشنایی با آن‌ها در این حوزه لازم است.
۱- مناقصه‌گزار: مناقصه‌گزار دستگاه یا ارگانی است که برگزاری مناقصه را به عهده می‌گیرد و شامل ارگان‌ها و سازمان‌هایی مانند قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران از جمله وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شركت‌های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت، بانك‌ها و موسسات اعتباری دولتی، شركت‌های بیمه دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، موسسات عمومی، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی، شورای نگهبان قانون اساسی و همچنین دستگاه‌ها و واحدهایی كه در قانون نام آن‌ها آمده است.
۲- مناقصه‌گر: شخص حقیقی یا حقوقی است که اسناد مناقصه را دریافت و در مناقصه شرکت می‌کند.
۳- برنامه زمانی مناقصه: سندی است که در آن، زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف مناقصه، مدت اعتبار پیشنهادها و زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود.
۴- اسناد مناقصه : اسناد مناقصه شامل اين موارد مي‌شود: نامه دعوت به ارایه پیشنهاد یا همان دعوت نامه، دستورالعمل شرکت در مناقصه، همراه با کاربرگ‌های ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه و ضمانت‌نامه انجام تعهدات، برگ پیشنهاد مناقصه.
لازم به یادآوری است که مناقصه روشي است كه در آن سازمان‌هاي عمومي، خريد كالا يا خدمت مورد نياز خود را به رقابت و مسابقه مي‌گذارند و با اشخاص حقوقي يا حقيقي كه كمترين قيمت يا مناسب‌ترين شرايط را پيشنهاد مي‌كنند، معامله مي‌كنند.
اقسام مناقصه
مناقصه انواع و اقسامي دارد اما قبل از اينكه با انواع آن آشنا شويم بد نيست اين نكته را بدانيم براي اينكه يك مناقصه برگزار شود بايد ۴ اصل را در نظر گرفت كه شامل موارد زير مي‌شود:
اول، اصل آزادي رقابت.
دوم، اصل شايستگي داوطلبان شركت در مسابقه.
سوم، اصل معلوم بودن نصاب معامله
و چهارم، اصل حضور يك شخص اداري.
اما برای توضیح انواع مناقصه باید آن‌ها را در هر دو گروهی که نام بردیم بررسی کنیم. مناقصه در بين عده معدودي از اشخاص حقيقي يا حقوقي كه مورد شناسايي سازمان‌ها عمومي است، برگزار مي‌شود.
در حالت اول، مناقصه عمومي قرار دارد. به عبارتي مناقصه عمومي روشي است كه در آن دولت يا سازمان‌هاي عمومي، انجام عمل يا خريد كالاي مورد نياز خود را از طريق اعلان بين عموم داوطلبان، به مسابقه مي‌گذارند تا هر شخصی اعم از حقیقی و حقوقی.
حالت دوم نيز همان مناقصه محدود است، يعني روشي كه در آن به تشخيص و مسئوليت بالاترين مقام مناقصه‌گذار، محدود بودن و ادله آن تأیيد مي‌شود. و در دسته آخر مناقصه اختياري قرار دارد و به مناقصه‌اي مي‌گويند كه از طريق اعلان عمومي است اما اختيار انجام مناقصه با بهترين پيشنهاد دهنده، یا سازمان دولتي خواهد بود.
روش‌هاي برگزاري مناقصه
مناقصه به دو روش برگزار مي‌شود. يعني براساس معاملات مختلف، روش‌هاي برگزاري آن نيز متفاوت است.
يعني در معاملات کوچک، کارپرداز یا مأمور خرید باید با توجه به کم و کیف موضوع معامله که حسب مورد ممکن است کالا، خدمت یا حقوق باشد، درباره بهای آن تحقیق كند و با رعایت صرفه و صلاح و اخذ فاکتور مشخص و به تشخیص و مسئولیت خود، معامله را با تامین کیفیت به کمترین بهای ممکن انجام دهد.
اين روش در معاملات متوسط كمي متفاوت‌تر است. يعني علاوه بر كارهاي بالا كارپردازد بايد حداقل سه فقره استعلام کتبی، با تامین کیفیت مورد نظر تهيه كند و اگر مسئول تداركات آن را تاييد كرد، معامله را انجام دهد، فقط در اين مرحله نيز بايد فاكتور تهيه كند. اين را به ياد داشته باشيد كه اگر کارپرداز مسئول تدارکات هم باشد بايد اين مسئوليت به متصدیان پست‌های مشابه سازمانی یا به مأمور خرید واگذار شود.
اما براي معاملات بزرگ، بايد يكي از دو روش روبه‌رو استفاده شود، يعني يا باید ازطریق انتشار فراخوان در روزنامه‌های کثیرالانتشار مناقصه عمومی برگزار شود يا اینکه مناقصه محدود را امتحان کند.
از برگزاري تا اعلام برنده
بعد از اعلام مناقصه و پس از آنكه برخي از افراد در آن شركت كردند، این اشخاص حقیقی یا حقوقی درخواست‌هاي خود را ارسال می‌کنند و بعد از بررسي پيشنهادها، برنده مناقصه اعلام می‌شود و پاي قرارداد به ميان مي‌آيد و برگزاركننده با برنده قرارداد مي‌بندد. اين قرارداد باید پیش از پایان مدت اعتبار پیشنهادها منعقد شود. این مدت را در اسناد مناقصه پيش‌بيني می‌کنند که براي يك بار هم می‌توان آن را تمديد کرد. البته اگر برنده اول از انعقاد قرارداد امتناع كند یا ضمانتی برای انجام تعهدات ارایه نكند، قرارداد با برنده دوم منعقد می‌شود. البته اگر اين فرد نيز پاي قرارداد نيايد این‌طور نیست که سراغ نفر سوم بروند، بلکه مناقصه دوباره برگزار مي‌شود.
مرجع اداره مناقصه
مرجع اداري صالح براي اداره امور مناقصه در هر وزارتخانه يا مؤسسه عمومي يا شركت دولتي و شهرداري‌ها، يك واحد اداري است كه به‌نام اداره مناقصات شناخته مي‌شود. این اداره داراي وظايفي هم‌چون تشكيل كمسيون مناقصه است. وظيفه دیگر اين كمیسيون بررسي پيشنهادات رسيده از داوطلبان شركت در مناقصه و همچنین تعيين و اعلام برنده آن است.
مزایده و نکات مربوط به آن
يكي ديگر از روش‌هاي پيش‌بيني شده در قانون محاسبات عمومي، روش مزايده است كه براي انعقاد پيمان‌هاي عمومي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مزايده ترتيبي است كه در آن اداره، فروش كالاها و خدمات يا هر دو را از طريق درج آگهي در روزنامه كثيرالانتشار يا روزنامه رسمي كشور به رقابت عمومي مي‌گذارد و با شخصي كه بيشترين بها را برای خرید خدمات یا کالا پيشنهاد مي‌دهد، قرارداد مي‌بندند.
برابر قوانين دونوع مزايده در كشور وجود دارد: یکی مزایده حضوري و دیگری مزایده كتبي. به مزايده حضوري در اصطلاح حراج هم گفته مي‌شود و انجام آن ساده و با تشريفات كمتر همراه است. البته استفاده از اين روش نمي‌تواند، هميشگي باشد؛ بلكه فقط در موارد فوري و غير مهم به كار مي‌رود.
در مزايده كتبي نيز اعلام آن به صورت كتبي و با تشريفات خاصی انجام می‌شود. به این ترتیب که در معاملات مهم، همراه با درج آگهي و انتشار آن مزایده اعلام می‌شود و بعد از دریافت پیشنهادات و تشكيل كميسيون برای تشخیص افراد یا شرکت‌هایی که در نتايج مزايده اعلام می‌شود.
اگر قرارداد مبتني بر توافق باشد
در مزایده ما سه نوع معامله داریم كه شامل معاملات جزیی، معاملات متوسط و معاملات عمده مي‌شود.
براي شروع مزايده مامور فروش بايد به داوطلبان مراجعه کند و پس از برآورد قیمت و رعایت صرفه برگزاركننده و سند تعهد که آیا معامله به بیشترین قیمت انجام شده است يا خير و با ذکر نام و نام خانوادگی، سمت، تاریخ و امضاي مامور فروش اقدام به فروش می‌کند. اگر هم از روش حراج استفاده مي‌شود مامور برگزاركننده بايد مواردی را انجام دهد؛ اول اینکه باید اطلاعات کاملی را در مورد حراج یک نوبت در روزنامه آگهی کند؛ از جمله نوع، مشخصات، مقدار، روز، ساعت و محل حراج.
دوم اینکه معامله مورد نظر باید قبلاً ارزیابی شده باشد و فهرست قیمت قبل از انجام حراج در پاکت لاک و مهر شده در اختیار کمیسیون حراج قرار گیرد.اگر برگزاركننده شهرداري باشد درخواست کتبی واحد درخواست‌کننده و آگهی در روزنامه حتما بايد رعايت شود. اين آگهي حداقل در دو نوبت به فاصله يك هفته در روزنامه منتشر می‌شود. اين را نيز به خاطر داشته باشيد كه شهرداری هر وقت بخواهد اموال منقول و غیرمنقول را اجاره بدهد یا به فروش برساند باید از طریق مزایده اقدام کند و پیش از آن حتما باید مجوز این کار را بگیرد.
محاسن و معایب این دو روش
حسن روش‌هاي مناقصه و مزايده آن است كه از طريق اين رقابت مي‌توان به بهترين گزينه‌ها دست يافت؛ هم‌چنين اصل برابري افراد در اين‌گونه قراردادها رعایت می‌شود. البته معايبي هم‌چون سوق دادن شركت‌كنندگان به‌سوي كمیت و عدم توجه به كيفيت كه معمولاً در مناقصات مشاهده می‌شود، در اين روش‌ها وجود دارد.
منبع:روزنامه حمايت
