پس از تجربه ريزش اخير هنوز هم ترس از ريزش بيشتر در بازار مشاهده ميشود.
بازار سرمايه پس از يك سال و نيم رشد بدون وقفه از شهريور ۹۱ تا ديماه ۹۲، دچار ركود شده است. شاخص ۸۹ هزار واحدي در ديماه تا ۷۳۶۰۰ واحد نيزكاهش يافت و اكنون در محدوده ۷۷ هزار واحد درجا ميزند.
پس از تجربه ريزش اخير هنوز هم ترس از ريزش بيشتر در بازار مشاهده ميشود. در اين تحليل سعي خواهد شد با نگاهي به سوابق P/E بازار سرمايه و مقايسه آن با P/E بازار پول و همچنين با در نظرگرفتن تقسيم سودهاي فصل مجامع، به اين سوال پاسخ داده شود كه آيا بازار از نظر بنيادي جاي ريزش بيشتري دارد؟
وجود بازارهاي همگام با بورس سبب شده است كه سرمايهگذاران هميشه در معرض سنجش آنها باشند. از طرفي عمده سرمايهگذاران در بازار سرمايه خود متخصص بازارهاي ديگر نيز هستند، و هميشه عملكرد آن را مورد آزمون و محاسبه قرار ميدهند. در شرايط فعلي كشور و با توجه به ركود بازار مسكن و همچنين دور نماي مثبت توافق هستهاي كه سبب ركود بازار طلا و ارز شده است، ميتوان سود بانكي را مهمترين رقيب بازار سرمايه دانست.
مهمترين بازار موازي بازار سرمايه، در حال حاضر بانك است كه سود بدون ريسك آن مبناي سرمايهگذاري در تمام بازارها است. با در نظر گرفتن سود بانكي ۲۲درصد يكساله P/E سود بانكي ۵۵/۴ است و اگر سود ۲۰درصد اوراق مشاركت را كه عملا روز شمار است، در نظر بگيريم P/E آن برابر ۵ خواهد شد. اين رقم، P/E بدون ريسك حال حاضر بازار ايران است كه به عنوان يك مقياس مهم در مقابل بازار سرمايه است.
سياستهاي يكسال اخير دولت عملا نشان از آزاد سازي سود بانكي دارد، بنابراين ميتوان انتظار داشت كه در آينده سود بانكي هم جهت با تورم حركت كند و از اعمال نرخهاي دستوري در سيستم بانكي جلوگيري شود. در اين شرايط سود بانكي همواره بيش از تورم انتظاري خواهد بود. اين حالت، حداقل در دوران پس از انقلاب بيسابقه است، زيرا بهواسطه سياستهاي دستوري، سود بانكي هرگز توان رقابت با ساير بازارها را نداشتهاست. بنابراين ميتوان گفت از اين به بعد تمامي بازارها، سود بانكي را به عنوان يك رقيب مهم در كنار خود خواهند داشت و بازار سرمايه نيز مستثني نيست. متاسفانه ديتاهاي سايت tse بهخوبي آپديت نميشوند به عنوان مثال براي يك شركت سود سال ۹۳ در نظر گرفته ميشود و براي شركتي ديگر از همان گروه سود سال ۹۲.
از طرفي در كتب مالي P/E منفي عملا مفهوم خاصي ندارد و در محاسبات حتما اين شركتها بايد حذف شوند. بنا به دلايل يادشده تصميم گرفتيم كه به صورت جداگانه P/E صنايع مختلف را محاسبه كنيم و وضعيت آنها را نسبت به سال ۹۲ و سال ۹۳ (با قيمتهاي فعلي) و P/E تحليلي بعد از تقسيم سود (با قيمتهاي فعلي) بسنجيم. هدف اين است كه در آستانه فصل مجامع بتوانيم تحليلي از P/E صنايع اصلي بازار پس از تقسيم سودها داشته باشيم.
مفروضات تحليل:
• شركتهاي موردنظر از ۱۷۰ شركت بورسي انتخاب شده است.
• شركتهاي محاسبه شده حدودا ۷۳درصد كل ارزش بازار را دارا هستند.
• شركتهاي زيانده از محاسبات حذف شدهاند.
كف و سقف P/E بازار در ۶ سال گذشته در نمودار فوق مشخص است. تحليل اين نمودار خود بحث مفصلي است كه موضع بحث فعلي نيست. مطابق ديتاي موجود P/E ميانگين ۶ سال گذشته بازار ۹۴/۵ واحد است (تا انتهاي اسفند ۹۲). نگاه ساده به نمودار نشان ميدهد كه دور شدن بازار از اين ميانگين ۶ واحدي سبب ناپايدار شدن بازار شده است. به گونهاي كه نزديك شدن به P/E زير ۵ واحد فرصتهاي خريد بسيار عالي و افزايش P/E به بالاي ۷ واحد فرصتهاي فروش در بازار بوده است.
بنابراين يك تحليل در مورد شرايط فعلي بازار اين است كه ببينيم P/E فعلي بازار در مقايسه با سابقه تاريخي در چه وضعيتي قرار دارد. آخرين رقمي رسمي منتشر شده از P/E محاسبه شده كل بازار مربوط به اسفند ۱۳۹۲ است كه عدد ۱/۷ را نشان ميدهد. مطابق تحليل بالا P/E حال حاضر بازار براي صنايع منتخب بالا حدود ۵/۶ است. P/E كل بازار هم بايد به اين عدد نزديك باشد.
طبق محاسبات ما P/E با محاسبه سود سال ۹۲ و سود سال ۹۳ بسيار نزديك به هم هست. اين خود نشان ميدهد كه شركتها در سال ۹۳ تعديل بودجه چنداني نسبت به آخرين پيشبيني بودجه ۹۲ اعلام نكردهاند، ولي خارج شدن سودهاي تقسيمي مجامع آتي از قيمت فعلي شركتها ميتواند P/E بازار در پس از فصل مجامع كاهش دهد. محاسبات اين تحليل نشان ميدهد كه بعد از فصل مجامع P/E بازار ۰۳/۶ واحد خواهد بود كه تقريبا معادل ميانگين P/E شش سال گذشته بازار سرمايه است. P/E برابر شش بازار سرمايه پس از فصل مجامع حدودا يك واحد از P/E بدون ريسك اوراق مشاركت ۲۰درصد بالاتر است. با توجه به قابليتهاي بازار سرمايه و امكان نوسانگيري در سهام ميتوان اين يك واحد برتري P/E نسبت به بازار رقيب را منطقي دانست.
نتيجهگيري:
با توجه به مباحث يادشده ميتوان اينگونه نتيجهگيري كرد كه اگرچه P/E بازار پس از فصل مجامع به ميانگين P/E تاريخي بازار نزديك است ولي هنوز از كفهاي جذاب فاصله دارد. P/E گروههاي عمده بازار نيز به ميانگينهاي تاريخي خود نزديك است. بنابراين در يك ديد ميتوان نتيجه گرفت كه فشار فروش در بازار در اين سطح از P/E كاهش خواهد يافت و اگر برنامههاي دولت براي حمايت از بازار (مانند صندوق توسعه بازار) نيز به درستي اجرا شود محدوده فعلي ميتواند كف بنيادي بازار باشد. ولي از سوي ديگر رشد قابل توجه بازار نيز دور از انتظار است مگر اينكه در شرايط پيراموني بازار اتفاقي بيفتد كه سبب رشد درآمد شركتها (E) شود و يا اينكه انتظارات بازار از سودآوري شركتها و يا كاهش P/E بانك در آينده را تقويت كند.
با توجه به نتيجهگيري بالا در مورد كليت بازار سرمايه حال بهطور مختصر به بعضي گروههايي كه در جدول بالا P/E آتي آنها محاسبه شده است نگاهي مياندازيم. بررسي تفضيلي هر گروه نيز در اين تحليل نميگنجد و در فرصتي ديگر ارائه خواهد شد.