نگاهي به كارنامه ۶ ماهه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري
عملكرد ۶ ماهه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري با ثبت بازدهي مناسب از نظر بسياري از فعالان بازار مي‌تواند تاييدي بر حضور فعال‌تر اين نهادهاي مالي در بازار سرمايه باشد.
اين صندوقها كه در انواع مختلف شاهد ورود سرمايه‌گذاران غيرحرفه‌اي بوده‌اند توانسته‌اند نقش هدايت و جذب نقدينگي از بازارهاي موازي به سمت بازار سرمايه را بر عهده داشته باشند.
بر اين اساس، عملكرد صندوقها با بازدهي متوسط ۴/۵۴ درصدي در مقايسه با بازدهي ۶۲ درصدي شاخص كل سهام مي‌تواند نشان‌دهنده مديريت حرفه‌اي در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري باشد تا اين صندوقها در مسير توسعه بازار سرمايه به نقش فعال‌تري دست يابند.
عملكرد قابل قبول صندوقها
در اين باره مدير سرمايه‌گذاري صندوق مشترك آرمان درخصوص عملكرد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري گفت: طي نیمسال اول ۹۲، صندوق‌های سرمایه‌گذاری به طور نسبي عملکرد قابل قبولی داشتند و در حالی که شاخص بورس حدود ۶۲ درصد بازدهی داشت، ۱۶ صندوق سهام بیشتر از شاخص و ۴۱ صندوق سهام کمتر از شاخص بورس بازدهی کسب كردند. محمدحسن صفرپور با بيان اينكه میانگین بازدهی صندوق‌های سهام در شش ماهه ابتدای سال ۴/۵۴درصد بوده است، افزود: اين بازدهي در حالي اندکی کمتر از بازدهی شاخص بوده است که علت اختلاف اندک بازدهی صندوقها با شاخص کل می‌تواند هزینه معاملات و عدم امکان سرمایه‌گذاری در سهام تمامی شرکت‌ها باشد. وي ادامه داد: از سوي ديگر صندوق‌های مختلط نیز موفق به کسب سود ۵/۳۸درصدي شده‌اند که به علت سرمایه‌گذاری حداقل ۴۰درصد در مجموع می‌توان اظهار كرد که صندوق‌های سرمایه‌گذاری متناسب با ریسک متحمل شده، بازدهی مناسبی کسب كرده‌اند و در مقایسه با بازار پول بازدهی قابل قبولی را کسب كرده‌اند. به این ترتیب با توجه به بازدهی کسب شده می‌توان اعلام داشت که عملکرد صندوقها در شش ماه گذشته قابل قبول بوده است.
صفرپور درخصوص تعداد سرمايه‌گذاران صندوقها تاكيد كرد: تعداد سرمایه‌گذاران حقیقی در پایان سال ۹۱ بیش از ۷۰ هزار نفر بوده است که طي آخرين اطلاعات منتشره تعداد سرمایه‌گذاران حقیقی در پایان مردادماه ۹۲ به بیش از ۷۸ هزار نفر بالغ شده است که با توجه به ورود سرمایه‌گذاران جدید در شهریور‌ماه، تعداد سرمایه‌گذاران به‌طور قطع بیش از تعداد يادشده خواهد بود.
همچنین در پایان سال۹۱ تعداد سرمایه‌گذاران حقوقی صندوقها ۷۹۹ شخص حقوقی بوده که در پایان مردادماه ۹۲ به ۸۳۴ سرمایه‌گذار افزایش یافته است.با اين حال به نظر مي‌رسد بیشترین حضور سرمایه‌گذاران حقیقی متعلق به صندوق‌های با درآمد ثابت باشد.
مدير سرمايه‌گذاري صندوق مشترك آرمان درخصوص تاثيرگذاري عملكرد صندوقها در بورس تصريح كرد: اگر بر اساس آمار سازمان بورس حدود ۶درصد از منابع صندوق‌های با درآمد ثابت و ۹۵درصد منابع صندوق‌های سهام، در سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده باشد، مبلغی حدود ۴۹۰ میلیارد تومان سهام در اختیار این صندوقها قرار دارد.
وي افزود: اگرچه رقم آن نسبت به میانگین معاملات روزانه بورس و فرابورس که حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است رقم زیادی نیست، ولی تعداد و دفعات معاملات این صندوقها چند برابر دارایی‌های آنهاست و به این ترتیب می‌توان اظهار داشت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تعیین جهت بازار نمی‌توانند خیلی تاثیرگذار باشند، ولی می‌توانند به علت همراهی با سایر سهامداران، شدت حرکت بازار را در بازارهای منفی و مثبت تحت تاثیر قرار دهند.
تحولات مديريتي در صندوقها
صفرپور درخصوص مديريت سرمايه‌گذاري در صندوقها نيز خاطرنشان كرد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سال ۸۶ پا به عرصه ظهور گذاشتند. در ابتدای ورود مدیریت پرتفوهای کوچکی را برعهده داشتند و بر اساس اصل هزینه و فایده، انگیزه جذب نیروهای متخصص را نداشتند. اغلب اين صندوقها براساس اطلاعات و اخبار و شایعات روزانه اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند که گاهی اوقات نیز همراه با بازدهی مثبت بورس، بازدهی‌های مناسبی را کسب كرده بودند ولی با بروز مشکلات و ركود بازار به خصوص در تير و مرداد سال ۹۱، ابطال واحدهای سرمایه‌گذاران حقیقی منجر به تشکیل صف‌های فروش و کاهش شدید قیمت سهام شد.
اما در یک سال گذشته اکثر صندوقها با در اختیار گرفتن متخصصان مالی، خرید و فروش‌های صندوقها را از معامله‌گران به مدیران سرمایه‌گذاری منتقل کرده‌اند که منجر به مدیریت بهتر و خرید و فروش‌های کمتر صندوقها شده است. بر اين اساس بازدهی صندوقها نیز عملکرد مناسبی را نشان می‌دهد و حتی برخی صندوقها نیز عملکردی بهتر از شاخص کل بورس را به ثبت رساندند.
وي با اشاره به اينكه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری قدرت نقدشوندگی بالای آنهاست، خاطرنشان كرد: سرمایه‌گذاران در هر زمانی که نیاز به منابع خود داشته باشند می‌توانند با مراجعه به مدیریت صندوق، تقاضای ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری شده خود را داده و در اندک زمان قانونی به منابع خود دسترسی داشته باشند؛ در حالی که سایر نهادهای مالی فعال چنین مزیتی برای سهامداران خود لحاظ نکرده‌اند.
صفرپور افزود: علاوه بر این مزیت، می‌توان به مدیریت حرفه ای صندوقها توسط کارشناسان خبره اشاره کرد که با توجه به متنوع‌سازی سبد سهام، ريسك سرمایه‌گذاری را کاهش داده و سعی در مدیریت سبدی متوازن، چابک و پویا برای سهامداران خود دارند.
از سوي ديگر تحت نظارت سازمان بورس بودن این صندوقها، مدیران صندوقها را برآن می‌دارد که در چینش سبد سهام نهایت دقت و ظرافت را به خرج داده تا بتوانند تداوم فعالیت شایسته اعتبار این صندوقها را در آینده نیز داشته باشند. اين در حالي است كه معافیت مالیاتی سود حاصل از سرمایه‌گذاری این صندوقها و کاهش هزینه‌های آن در مقایسه با سایر نهادها می‌تواند از مهم‌ترین مزیت‌های این صندوقها به شمار رود.
صندوقها نيازمند اصلاح قوانين
مدير سرمايه‌گذاري صندوق آرمان با اشاره به فاکتورهای لازم برای بهبود عملکرد این صندوقها تاكيد كرد: باید قوانین به‌گونه‌ای اصلاح شود تا با کاهش بوروکراسی‌ها مراحل پذیرش، ثبت و شروع به فعالیت صندوقها کاهش یافته و زمینه برای فعالیت‌های سریع‌تر آنها مهیا شود. همچنین باید زمینه فعالیت صندوقها در فرابورس به عنوان بازوی پرتوان بازار سرمایه فراهم شود تا علاوه بر افزایش تنوع سبد سهام صندوقها بتوان از فرصت‌های این بازار نیز استفاده کرد.
همچنين به منظور تشویق مدیریت صندوقها، کارمزد اخذ شده برای مدیریت صندوق باید بیشتر از ضامن نقدشوندگی باشد. نرم‌افزارهای مورد نیاز برای به‌روز‌‌رسانی و ارائه گزارش‌های سریع‌تر و دقیق‌تر در حوزه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارتقا یافته تا بتوان خدمات بهتری به سرمایه‌گذاران ارائه كنيم. اين در حالي است كه با برگزاری همایش‌ها و تبلیغات رسانه‌ای در خصوص عملکرد و مزیت‌های سرمایه‌گذاری در این صندوقها اطلاع‌‌رسانی کرده و زمینه رشد و توسعه فعالیت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بیش از پیش فراهم سازیم.
كاهش دارايي‌ها در صندوق‌هاي با درآمد ثابت
يك كارشناس بازار سرمايه درخصوص صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري توضيح داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که عمده منابع حاصل از انتشار واحدهای سرمایه‌گذاری خود را صرف سرمایه‌گذاری در ابزارهای با درآمد ثابت نظیر سپرده‌های بانکی، صکوک، اوراق مشارکت و گواهی‌های سپرده بانکی مي‌كنند.
علي سيري افزود: این صندوقها که اصولا برای سرمایه‌گذاری ریسک گریز طراحی شده‌اند به دنبال آنند که پذیرش با سطح پایینی از ریسک بازدهی قابل قبولی (که طبعا بالاتر از نرخ سود بدون ریسک است) را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان بیاورند.
معاون بازار شركت تامين سرمايه امين سپس گفت: این صندوقها در حال حاضر در دو نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری با تضمین سود و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پیش‌بینی سود وجود دارند. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پیش‌بینی سود رکن ضامن جبران خسارت یا حداقل سود وجود ندارد و در انتهای هر دوره مابه‌التفاوت بین خالص ارزش ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری و ارزش مبنای آنها به عنوان سود بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.
وي درباره وضعيت فعلي صندوقها گفت: تاکنون ۲۸ صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت موفق به اخذ مجوز فعالیت از سوی سازمان بورس شده‌اند که مجموع ارزش دارایی آنها بالغ بر ۲۴ هزار میلیارد ريال است. این صندوقها که اغلب با همکاری بانک‌های تجاری شکل گرفته‌اند عمده منابع خود (گاه بیش از ۹۵درصد) را در سپرده‌های بانکی و اوراق بهادار با درآمد ثابت نگهداری کرده‌اند.
سيري با اشاره به عملكرد صندوقها يادآور شد: صندوقها معمولا در انتهای هر دوره بازدهی سالانه‌ای معادل ۲۰درصد (اندکی بالاتر یا پایین‌تر) شناسایی و بین سرمایه‌گذاران توزیع کرده‌اند. طبیعی است با توجه به وجود ابزارهای موازی در شبکه پولی کشور، چنین نرخ بازدهی نمی‌تواند از جذابیت چندانی برای سرمایه‌گذاران برخوردار باشد.
وي تصريح كرد: به همین دلیل در بسیاری از صندوق‌های با درآمد ثابت از ابتدای سال تاکنون با کاهش قابل ملاحظه در حجم دارایی‌ها روبه‌رو بوده‌ایم.
صندوقها، ابزارهايي در خدمت بازار پول
معاون تامين سرمايه امين درخصوص تاثير صندوقها در روند معاملات سهام گفت: متاسفانه به جای اینکه از این صندوقها و منابع آنها در راستای توسعه و افزایش عمق بازار سرمایه استفاده شود، صندوق‌های با درآمد ثابت به ابزار‌هایی در خدمت بازار پول مبدل شده‌اند.
وي اظهار كرد: به همین دلیل مهم‌ترین عاملی که می‌تواند به برون رفت از وضعیت کنونی و ارتقا عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت کمک کند، افزایش وزن سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس در دارایی این صندوقها است. به عبارت دیگر اساسا هدف از تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری تشکیل سبدی از دارایی‌ها با درجه‌های ریسک مختلف و سهیم کردن سرمایه‌گذاران در ریسک و بازدهی است وگرنه اگر قرار بود صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ابزاری مشابه با اوراق مشارکت با نرخ سود ثابت ۲۰درصد تبدیل شوند که اصولا چه نیازی به شکل‌گیری آنها بود.
سيري سپس به قابليت صندوقها در مقايسه با ساير نهادهاي مالي اشاره كرد و افزود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بر اساس امیدنامه می‌توانند تا ۳۰درصد از منابع خود را صرف خرید سهام پذیرفته شده در بورس یا فرابورس كنند، به بیان دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت با همین حجم کنونی، پتانسیل تزریق ۷۲۰ میلیارد تومان نقدینگی جدید به بازار سرمایه را دارند که تحقق آن می‌تواند کمک شایانی به توسعه بازار سرمایه و افزایش حجم معاملات آن كند.
وي خاطرنشان كرد: با اتخاذ چنین رویکردي در مدیریت صندوقها، می‌توان بازدهی معادل نرخ تورم به اضافه میزانی از صرف ریسک (که اصولا پایین‌تر از صندوق‌های سرمايه‌گذاري در سهام خواهد بود) را هدف‌گذاری کرد و تحقق چنین بازدهی به طور قطع می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در جذب نقدینگی لجام‌گسیخته موجود به بازار سرمایه داشته باشد.
وي به منظور بهبود عملكرد صندوقها گفت: به مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت پیشنهاد می‌شود با تجدید نظر در رویکردهای کنونی مدیریت سرمایه‌گذاری صندوقها، افق‌های بلندتری را مد نظر قرار داده و از پتانسیل این صندوقها برای دستیابی به یک راهبرد «برد – برد» استفاده کنند.
سيري تاكيد كرد: همچنين مسوولان محترم سازمان بورس با تجدید نظر در ساختار کنونی امیدنامه و اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، انعطاف بیشتری را برای مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری به وجود آورند. از سوي ديگر از اصحاب رسانه به ویژه صدا و سیما دعوت می‌شود با طراحی برنامه‌های ویژه و معرفی چنین ابزارهای سرمایه‌گذاری، فرهنگ سرمایه‌گذاري در بازار سرمایه را در بین اقشار مختلف مردم نهادینه كنند.
وي در پايان گفت: فراموش نکنیم برای جلوگیری از جریان‌های سفته‌بازی در بازارهایی نظیر ارز، طلا، املاک و مستغلات که می‌تواند آثار مخربی را بر جامعه تحمیل كند، ارتقاي فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به ویژه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری امري ضروری به نظر می‌رسد.
