صنايع بورسي پس از اصلاح استاندارد ۱۶ حسابداري
نگاهي به مهم‌ترين تحول بنيادي اخير بازار سهام
اصلاح استاندارد ۱۶ حسابداري شايد مهم‌ترين خبري بود كه به لحاظ بنيادي در هفته جاري بازار بورس را تحت تاثير قرار داد. از زمان شروع بحران ارزي و آغاز روند تضعيف ارزش ريال، اين ابهام براي بسياري از سهامداران ايجاد شد كه تكليف صنايع بورسي در بازپرداخت وام‌هاي ارزي (كه حال در اثر كاهش ارزش پول ملي آنها نسبت به دو سال گذشته سه برابر شده است) چه خواهد شد؟ با يك تاخير نسبتا طولاني، حال سازمان حسابرسي به عنوان متولي تدوين استاندارد‌هاي حسابداري دست به كار شده و مجوز انتقال هزينه سنگين تسعير ارز اين وام‌هاي ارزي به بهاي تمام‌شده دارايي‌ها (به جاي شناسايي در صورت سود و زيان) را صادر كرده است. در گفت‌وگوي پيش‌رو با كارشناسان بازار سرمايه ضمن تشريح آثار اين تغيير استاندارد به بررسي صنايعي كه بيشترين تاثير را از اين تحول بنيادين مي‌پذيرند، پرداخته‌ايم.
اصلاح به نفع سهامداران و طلبكاران
يك حسابدار رسمي درباره اصلاح استاندارد شماره ۱۶ حسابداري و گروه‌هاي متاثر از آن توضيح داد: اساسا فرآیند استانداردگذاری چنان است که همیشه تدوین و اعمال هر استاندارد حسابداری به نفع عده‌ای و به زیان عده‌ای دیگر خواهد بود، زیرا فرآیند استانداردگذاری، سیاسی- اجتماعی است. به اين معنی که با این اصلاح آثار تغییر نرخ ارز «زیان دوره» تلقی نخواهد شد، بنابراين سهامداران و طلبکاران بنگاه‌ها از این اصلاحیه منتفع خواهند شد.
غلامحسين دواني يادآور شد: اين اصلاحیه ادامه همان بحث میزگرد معروف روزنامه دنیای اقتصاد است که ما در یک طرف میز ادعا می‌کردیم آنچه را که می‌گویيد، استاندارد کنید تا همه حسابرسان عمل کنند اما خود سرانه عمل نکنید و درك شخصی ناقص خود را رویه نکنید.
وي تصريح كرد: من هم از این اصلاحیه، پشتیبانی می‌کنم چون حالا موضوع آثار تغییر نرخ ارز قانونمند شده و حسابرسان ملزم به رعایت قانون و مقررات و استانداردهای حسابداری و حسابرسی هستند، اما اینکه چرا در روزهای آخر عمر دولت قبلی و در دولت جدید به چنین اصلاحیه‌ای روی آورده‌اند، خود جای بحث مفصلی دارد که فعلا بدان نمی‌پردازیم.
عضو انجمن حسابداران خبره ايران درخصوص آثار اصلاح استاندارد يادشده، تاكيد كرد: آثار تغییر استاندارد شماره ۱۶ بر سهامداران و طلبکاران تاثیر آنی و بر سازمان مالیاتی تاثیر آتی دارد. به نظر می‌رسد سازمان امور مالیاتی هم نباید از این اصلاح استاندارد ناراضی باشد زیرا به موجب استاندارد قبلی لازم‌الاجرا از ۱/۱/۱۳۹۱ آثار تغییر نرخ ارز موجب شناسایی زیان و عدم‌النفع آنی مالیاتی می‌شد، که با چنین اصلاحی این زیان به سنوات آتی در قالب استهلاک منتقل و آثار یکباره آن شکسته خواهد شد.
دواني افزود: به طور خلاصه چنانچه شركتي در سال مالي ۱۳۹۱ زيان تسعير ارز شناسايي كرده باشد در گزارش ۶ ماهه ۹۲ يا پايان سال ۹۲، تنها سود انباشته تعديل خواهد شد و چنانچه شركتي در پيش‌بيني سود هر سهم خود در سال ۹۲ زيان يادشده را در نظر گرفته باشد بايد آن را از سود پيش‌بيني شده برگشت دهد و در مورد تعديلات آثار انتظاري سود پيش‌بيني مي‌شود قيمت سهام از اين بابت افزايش يابد.
عضو انجمن حسابداري ايران در مورد تاثير اصلاح استاندارد ۱۶ بر افزايش سودآوري شركت‌ها، تصريح كرد: اصلاح استاندارد يادشده عملا تصویر زیان‌دهی بنگاه‌ها را در سال ۱۳۹۱ به یک تصویر معقول تبدیل می‌کند ولی چنانچه ارزش آتی دارایی‌های ارزی و سودبری از آن در فرآیند تولید یا خدمت نتواند آثار تغییر نرخ ارز را جبران کند در سنوات آتی چون بهای تمام شده کالا و خدمات افزایش خواهد یافت (به علت افزایش هزینه استهلاک)، ممکن است در سودبری آنها تاثیر داشته باشد که با توجه به روند خصوصی‌سازی و آزادسازی قیمت کالاها و خدمات، این احتمال چندان قوی نیست مگر در بازار رقابتی.
دواني ادامه داد: آثار اصلاح استاندارد در صورت‌های مالی سال ۱۳۹۱ تاثیرگذار نیست و در سال ۱۳۹۲ حتما به علت تعدیلات سنواتی و اصلاح حساب دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی خودنمايی خواهد کرد اینکه این اصلاحیه چقدر در پیش‌بینی سود بنگاه‌ها تاثیر دارد نیاز به یک تحقیق مستدل دارد.
وي درباره تاثير اصلاح اين استاندارد بر صورت‌هاي ۶ماهه شركت‌ها و سودآوري آنها گفت: در شرایط فعلی بنگاه‌های اقتصادی به اندازه کافی دارای مشکلات و معضلات محیطی هستند که بیش از تاثیر اصلاحیه، عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار دهد. مثلا اساسا دستیابی به ارز مبادله‌ای در شرایط فعلی چندان امکان‌پذیر نیست که حالا ما بیايیم آثار تفاوت نرخ ارز را محاسبه کنیم.
دواني تاكيد كرد: به‌طور کلی طبیعی است که صورت‌های مالی شش ماهه اولین نمایه‌هايی هستند که تاثیرات اصلاحیه اصلاحات مربوط به سال ۱۳۹۱ هم در صورت‌های مالی مقایسه‌ای نمایش داده شوند. بدیهی است با افزایش بهای دارایی‌ها و بدهی‌های جاری و بلندمدت چنانچه بنگاه‌ها نتوانند از طریق فروش بیشتر منابع مالی به منظور بازپرداخت آتی بدهی‌های ارزی را تامین كرده و به تسهیلات مالی روی آورند ممکن است سود آتی آنها تحت تاثیر قرار گیرد.
دواني يادآور شد: لازم است از جناب آقای غلامرضا سلامی رييس هیات انتظامی جامعه حسابداران رسمی ایران که در اوایل سال جاری منادی بحث آثار تغییر نرخ ارز بر بازار سرمایه شدند، قدردانی شود که مواضع ایشان و میزگرد دنیای اقتصاد به مثابه زنگ خطری شد که استانداردگذار و مقامات دولتی درصدد برآیند این اصلاحیه را تصويب كنند.
كاهش سود شركت‌ها در نتيجه اصلاح استاندارد شماره ۱۶
در اين زمينه يكي ديگر از حسابداران رسمي گفت: اصلاح استاندارد، حساب‌های شرکت‌هایی را که از تسهیلات مالی ارزی بانک‌ها استفاده كرده‌اند، متاثر خواهد كرد. توضیح اینکه در شرکت‌های يادشده حساب‌های دارايی و بدهی به میزان یکسان و همچنین هزینه استهلاک افزایش خواهد یافت.
علي اماني با اشاره به آثار اصلاح استاندارد افزود: همانطور که در سوال قبلی پاسخ داده شده، آثار اصلاح استاندارد باعث افزایش دارایی‌های غیرجاری و بدهی‌های جاری و بلندمدت (براساس سررسید اقساط) و نیز هزینه استهلاک مي‌شود. باید توجه داشت آثار مستقیم این امر بر نقدینگی شرکت‌ها بوده زیرا مبلغی که بايد به بانک‌ها پرداخت شود، افزایش خواهد یافت. این نقدینگی بايد از طریق افزایش سرمایه یا عدم توزیع سود نقدی یا استقراض از بانک‌ها تامین شود، که در حالت اخیر سود شرکت‌ها کاهش خواهد یافت.
وي معتقد است: اصلاح استاندارد با توجه به روند تغییرات نرخ ارز تاثیری بر سود و زیان شرکت‌ها نخواهد داشت.
شناسایی سود سنواتی با اصلاح استاندارد ۱۶
محمد شکوری از کارشناسان بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به تاثیر اصلاح استاندارد مزبور بر شرکت‌های فعال در بازار گفت: به طور کلی این استاندارد برای شرکت‌هایی در نظر گرفته شده که دارای بدهی ارزی قابل توجه هستند تا به این ترتیب دچار زیان انباشته و مشکلات ناشی از آن نشوند اما نمی‌توان در این مورد سهام را گروه‌بندی کرد زیرا در هر یک از گروه‌های صنعت ممکن است شرکت‌هایی باشند که بدهی ارزی قابل ملاحظه
دارند. وی ادامه داد: به طور مثال در گروه سیمان، سیمان دورود یا سیمان نی‌ریز فاقد بدهی ارزی هستند ولی بدهی ارزی سیمان کارون یا سیمان آبیک (زیر مجموعه سیمان فارس و خوزستان) رقم بسیار سنگین و تاثیر گذاری است.
شکوری در ادامه اظهار كرد: شرکت‌های دارای بدهی ارزی در سال گذشته متفاوت از یکدیگر عمل کردند؛ برخی کل بدهی ارزی خود را تسعیر و زیان ناشی از آن را شناسایی کردند، برخی بخشی از این کار را برای بخشی از بدهی‌های خود انجام دادند و گروهی دیگر اساسا هیچ تغییری در وضعیت بدهی‌های خود نداده و همچنان بدهی را با نرخ مرجع در حساب‌ها تسعیر کردند.
وی ادامه داد: بدیهی است این مصوبه می‌تواند منجر به شناسایی سود سنواتی در گروه اول و تا حدودی گروه دوم شود ولی در مورد گروه سوم اتفاق خاصی رخ نخواهد داد و فقط ریسک کاهش شدید سودآوری از بین می‌رود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آيا شركت‌ها مي‌توانند با اين استاندارد براي سال‌هاي آينده در شرايط بهتري براي پيش‌بيني سود قرار بگيرند، گفت: سال گذشته به جهت نوسانات قیمت دلار و افزایش ۳ برابری قیمت ارز شرایط بسیار خاصی برای صنایع مختلف بوجود آمد و بسیاری از شرکت‌ها با اتکا به موجودی مواد اولیه ارزان قیمت اول دوره خود توانستند سودهای قابل توجهی بسازند.
شکوری در ادامه افزود: زیان ناشی از تسعیر کل بدهی به برخی شرکت‌ها کمک کرد تا بتوانند مالیات کمتری بدهند و در واقع سود و نقدینگی غیرقابل تکرار ایجاد شده را در شرکت نگه دارند که این موضوع می‌تواند در بلند مدت به بهبود شرایط این شرکت‌ها و کاهش هزینه‌های مالی کمک کند.
كمك به هموارسازي سود شركت‌ها
در همين حال يك كارشناس بازار سرمايه درباره تاثير اصلاح استاندارد شماره ۱۶ حسابداري بر گروه‌هاي بورسي توضيح داد: با اصلاح استاندارد شماره ۱۶، شرکت‌ها می‌توانند آثار تغییرات شدید نرخ ارز را که باعث افزایش بدهی‌های ارزی و از سوی دیگر شناسایی زیان سنگین ارز شده به تعویق انداخته و آن را به بهای تمام شده دارایی‌های مربوطه منتقل کنند مشروط به اینکه مبلغ دفتری دارایی از مبلغ قابل بازیافت آن بیشتر نشود.
عليرضا سرهنگي افزود: با توجه به اینکه ارزش بازیافتنی بيشتر دارایی‌های مشمول این استاندارد بیشتر از مبلغ دفتری آنها است، ناگزير، بيشتر شرکت‌های مزبور می‌توانند زیان مزبور را به بهای تمام شده دارایی‌ها منتقل كنند و با این عمل زیان مزبور به‌جای شناسایی در یک دوره، در چند دوره شناسایی می‌شود، که خود به هموار سازی سود كمك مي‌كند.
سرهنگي ادامه داد: از صنایع متاثر از اصلاحیه استاندارد ۱۶ می‌توان به صنایع سیمانی، پالایشگاهی و پتروشیمی، فولادی، خودرو و غذایی اشاره كرد اما هر شرکتی در هر صنعتی که طی چند سال اخیر طرح توسعه، افزایش ظرفیت یا پروژه‌هایی در دست اقدام داشته و از وام‌های ارزی استفاده كرده، می‌تواند در زمره تاثیرپذیری از اصلاحیه جدید باشد، که با مطالعه صورت‌های مالی، گزارش‌های مالی و سایر گزارش‌های شرکت‌ها می‌توان بدهی‌های ارزی شرکت‌ها و همچنین دارایی‌های سرمایه‌ای از این محل را استخراج و نسبت به تجزیه و تحلیل آنها اقدام كرد.
اين كارشناس سپس به ارزيابي آثار اصلاح استاندارد شماره ۱۶ در گروه‌ها و افزايش سودآوري شركت‌ها پرداخت و گفت: قابل توجه است که تسعیر زیان بدهی‌های ارزی جزو هزینه‌های غیر نقدی محسوب می‌شود و عملا همچون استهلاک یک منبع تامین مالی داخلی برای شرکت‌ها می‌تواند به حساب آید زیرا با توجه به شناسایی زیان مزبور هیچ‌گونه وجه نقد آنی از شرکت خارج نشده، افزون بر اين، سود قابل تقسیم شرکت به اندازه زیان تسعیر ارز کاهش یافته که می‌تواند به عنوان یک منبع تامین مالی داخلی برای شرکت به حساب آید، اما با شناسایی تسعیر ارز مزبور به صورت مكرر، سود خالص جاری شرکت به شدت کاهش پیدا کرده به طوری که در بیشتر موارد منجر به شناسایی و گزارش زیان خالص توسط شرکت‌ها می‌شود که در نتیجه تقسیم سود شرکت‌ها به سمت صفر میل پیدا کرده و قیمت سهام کاهش پیدا می‌کند، آن هم به این دلیل که بازار بيشتر به سود جاری توجه کرده و قیمت‌های سهام را معمولا براساس سود جاری تعیین مي‌كند.
سرهنگي سپس گفت: با تغییر استاندارد مزبور و اجازه شناسایی و منظور كردن زیان تسعیر ارز در بهای تمام شده دارایی‌ها، عملا فرآیند شناسایی زیان مزبور به‌جای یکسال، ظرف چند سال صورت می‌گیرد و با این تغییرات، سود شرکت‌ها هموار، والتهاب بازار گرفته شده و بازار به صورت منطقی‌تر، سهام این شرکت‌ها را قیمت‌گذاری می‌کند. وي خاطرنشان كرد: بسياري از تحلیلگران متخصص و حرفه‌ای با علم به این موضوع که شناسایی زیان‌های مزبور یک‌ساله تکرارپذیر و مستمر نيست، با آن برخورد منطقی كرده و با قیمت‌گذاری صحیح از فرصت پیش آمده در بازار با توجه به استاندارد ۱۶ تجدید نظر شده قبلی
من(که شرکت‌ها بايد زیان تسعیر ارز را طی سال جاری شناسایی كنند) سهام این شرکت‌ها را خریداری و بازدهی‌های مناسبی نیز کسب كردند، در صورتی که خیلی از سهامداران و سرمایه‌گذاران با توجه به تاثیر شناسایی این زیان در سال جاری اقدام به فروش سهام خود یا عدم سرمایه‌گذاری در این گروه‌ها كردند.
اين كارشناس بازار با اشاره به سهام گروه سیمان يادآور شد: بسياري از فعالان بازار به دلیل زیان‌ده شدن شرکت‌های این گروه در سال جاری، آن هم به دلیل استاندارد قبلی، از فرصت پیش آمده دراین صنعت استفاده نکردند، در صورتی که با توجه به استاندارد قبلی نیز فقط سود سال جاری شرکت‌های سیمانی تحت تاثیر قرار می‌گرفت و زیان مزبور به شرط ثبات در بازار ارز تکرارپذیر نبود و در صورت کاهش نرخ ارز نیز زیان‌های شناسایی شده نیز برگشت می‌خوردند و تبدیل به سود می‌شدند.
سرهنگي افزود: با عنایت به افزایش قیمت‌های اخیر در نرخ سیمان، بيشتر این شرکت‌ها تعدیلات مناسبی در سودهای خود به عمل آوردند و همچنین تعدیلات مثبت دیگری نیز در پیش دارند که تمامی این تعدیلات از جنس مستمر و تکرار پذیر هستند که باعث اقبال برخی از سرمایه‌گذاران به این صنعت شده بود و همچنین است. با اين حال شناسایی زیان تسعیر ارز طی چند دوره با توجه به اصلاحیه استاندارد جدید، باعث افزایش سود جاری شرکت‌ها و هموار شدن سود این شرکت‌ها در طول چند دوره شده و در نتیجه به عموم فعالان بازار سرمایه کمک می‌کند که براي تصمیمات سرمایه‌گذاری خود به ویژه در صنعت‌هایی که بیشتر در‌گیر این مساله بوده‌اند منطقی‌تر و معقولانه‌تر عمل كنند.
وي در واكنش به اين سوال كه آيا شركت‌ها مي‌توانند با اين استاندارد براي سال‌هاي آينده در شرايط بهتري براي پيش‌بيني سود قرار بگيرند؟ پاسخ داد: طبیعتا اصلاحیه استاندارد جدید باعث هموار‌سازی سود مي‌شود. سود شرکت‌ها در سال جاری افزایش، اما در سال‌های بعد با توجه به استهلاک دارایی‌ها سود سنوات آتی کاهش پیدا می‌کند، ولی با توجه به استهلاک دارایی‌ها طی یک دوره حداقل ۸ تا ده ساله اثر آن بر کاهش سود سال‌های آتی کم خواهد بود و در صورت کاهش نرخ ارز، میزان کاهش سود سنوات آتی نیز کمتر خواهد شد. سرهنگي درباره تحقق سودآوري شركت‌ها و صورت‌هاي ۶ماهه شركت‌ها بر اثر اين اصلاح گفت: بيشتر شرکت‌های بورسی به خاطر خیلی از ملاحظات، سود سال جاری خود را به صورت محافظه‌کارانه اعلام كرده‌اند.
گزارش‌های سه ماهه نیز به خاطر عدم الزام به حسابرسی صورت‌های مالی سه ماهه کمتر قابل اتکا هستند، اما به سبب الزام حسابرسی گزارش‌هاي شش ماهه، اطلاعات ارائه شده توسط شرکت‌ها قابل‌اتکا‌تر بوده و ناگزير دور نمای سود سال جاری شرکت‌ها و میزان تحقق آن از طریق گزارش‌هاي شش ماهه در دسترس و قابل دستيابي بيشتري است. در صورت کاهش نرخ ارز، زیان تسعیر ارز این شرکت‌ها کمتر و در نتیجه سود آنها نیز بیشتر خواهد شد.
اين كارشناس بازار با اشاره به سهام گروه سیمان يادآور شد: بسياري از فعالان بازار به دلیل زیان‌ده شدن شرکت‌های این گروه در سال جاری، آن هم به دلیل استاندارد قبلی، از فرصت پیش آمده دراین صنعت استفاده نکردند، در صورتی که با توجه به استاندارد قبلی نیز فقط سود سال جاری شرکت‌های سیمانی تحت تاثیر قرار می‌گرفت و زیان مزبور به شرط ثبات در بازار ارز تکرارپذیر نبود و در صورت کاهش نرخ ارز نیز زیان‌های شناسایی شده نیز برگشت می‌خوردند و تبدیل به سود می‌شدند.
سرهنگي افزود: با عنایت به افزایش قیمت‌های اخیر در نرخ سیمان، بيشتر این شرکت‌ها تعدیلات مناسبی در سودهای خود به عمل آوردند و همچنین تعدیلات مثبت دیگری نیز در پیش دارند که تمامی این تعدیلات از جنس مستمر و تکرار پذیر هستند که باعث اقبال برخی از سرمایه‌گذاران به این صنعت شده بود و همچنین است. با اين حال شناسایی زیان تسعیر ارز طی چند دوره با توجه به اصلاحیه استاندارد جدید، باعث افزایش سود جاری شرکت‌ها و هموار شدن سود این شرکت‌ها در طول چند دوره شده و در نتیجه به عموم فعالان بازار سرمایه کمک می‌کند که براي تصمیمات سرمایه‌گذاری خود به ویژه در صنعت‌هایی که بیشتر در‌گیر این مساله بوده‌اند منطقی‌تر و معقولانه‌تر عمل كنند.
وي در واكنش به اين سوال كه آيا شركت‌ها مي‌توانند با اين استاندارد براي سال‌هاي آينده در شرايط بهتري براي پيش‌بيني سود قرار بگيرند؟ پاسخ داد: طبیعتا اصلاحیه استاندارد جدید باعث هموار‌سازی سود مي‌شود. سود شرکت‌ها در سال جاری افزایش، اما در سال‌های بعد با توجه به استهلاک دارایی‌ها سود سنوات آتی کاهش پیدا می‌کند، ولی با توجه به استهلاک دارایی‌ها طی یک دوره حداقل ۸ تا ده ساله اثر آن بر کاهش سود سال‌های آتی کم خواهد بود و در صورت کاهش نرخ ارز، میزان کاهش سود سنوات آتی نیز کمتر خواهد شد. سرهنگي درباره تحقق سودآوري شركت‌ها و صورت‌هاي ۶ماهه شركت‌ها بر اثر اين اصلاح گفت: بيشتر شرکت‌های بورسی به خاطر خیلی از ملاحظات، سود سال جاری خود را به صورت محافظه‌کارانه اعلام كرده‌اند.
گزارش‌های سه ماهه نیز به خاطر عدم الزام به حسابرسی صورت‌های مالی سه ماهه کمتر قابل اتکا هستند، اما به سبب الزام حسابرسی گزارش‌هاي شش ماهه، اطلاعات ارائه شده توسط شرکت‌ها قابل‌اتکا‌تر بوده و ناگزير دور نمای سود سال جاری شرکت‌ها و میزان تحقق آن از طریق گزارش‌هاي شش ماهه در دسترس و قابل دستيابي بيشتري است. در صورت کاهش نرخ ارز، زیان تسعیر ارز این شرکت‌ها کمتر و در نتیجه سود آنها نیز بیشتر خواهد شد.
منبع : دنیای اقتصاد
