فرار مالياتي وگريزگاهها
مقدمه
يكي از منابع مهم درآمدي دولتها ماليات است كه علاوه بر اينكه بخش عمده اي از هزينه ها را تامين مي كند بعنوان ابزار مناسب مالي براي كنترل اقتصاد نيز بكار گرفته مي شود.
هنگامي كه در سطح جامعه با رشد نقدينگي مواجه مي شويم دولت مي تواند با افزايش نرخ هاي مالياتي موجبات كاهش نقدينگي وتورم را فراهم آورد و اگر ركود وكم تحركي وعدم رونق اقتصادي را در اقتصاد شاهد باشيم مسولان مي توانند با كاهش نرخ هاي مالياتي شكوفايي اقتصاد را به جامعه برگردانند . بدين ترتيب ماليات مي تواند يكي از ابزارهاي مهم مالي و به عنوان سوپاپ اطمينان اقتصادي كاركردهاي مطلوبي براي جامعه به همراه داشته باشد. همچنين ماليات نقش مهمي در توزيع عادلانه درآمد و توزيع مجدد ثروت دارد. دولت ها با اخذ ماليات از ثروتمندان وتوزيع آنان در قالب كمك هاي بلاعوض واعانات و پرداخت يارانه به افراد كم درآمد جامعه در برقراري عدالت اجتماعي نيز نقش موثري ايفا نمايند.
تعريف فرارمالياتي :
هر گونه تلاش قانوني يا غير قانوني به منظور طفره رفتن از پرداخت ماليات يا كمتر پرداخت نمودن آن به هر شيوه كه انجام شود فرار مالياتي گفته ميشود.
اصطلاح فرار مالياتي در رابطه با ترتيبات غير قانوني اتخاذ شده جهت اختفا درآمد يا ناديده گرفتن بدهي مالياتي به كار مي رود و به اين معني است كه مودي كمتر از ميزاني كه قانونا موظف است پرداخت نمايد.
زمينه هاي پيدايش فرار مالياتي :
بررسي ها نشان مي دهد عمده ترين زمينه پيدايش فرارمالياتي در بسياري از كشورها يكسان و مشترك بوده ومعمولا ماليات هايي كه با هدف توزيع در آمد وضع مي گردند داراي پايه هاي كمتر و نرخ هاي بالاتري هستند اينگونه ماليات ها قابليت فرار فراواني درخودنهفته دارند. افزايش نرخ هاي مالياتي ضمن آنكه انگيزه هاي سرمايه گذاري را كاهش مي دهد زمينه لازم براي اجتناب از پرداخت ماليات و فرار مالياتي را نيز فرا هم مي آورد .
اقتصاد پنهان يكي از عوامل پيدايش فرار مالياتي است.در كشور ما عوامل مختلفي در شكل گيري و گسترش اقتصاد پنهان و زير زميني دخيل هستند.چون عمده فعاليت هاي اقتصادي از ديد ماموران مالياتي پنهان مي ماند،بنابراين زمينه فرار مالياتي مهيا مي شود . همچنين ساختار اجرايي اقتصاد و عدم شفافيت در قوانين و مقررات عامل ديگري در پيدايش فرار مالياتي تلقي مي گردد،عدم ثبات قوانين و مقررات و تغيير و جابجايي مداوم قوانين نيز فرار مالياتي را تصريح مي نمايد .
شيوه هاي فرار مالياتي
گستردگي اقتصاد و پنهان بودن بسياري از فعاليت هايي كه توسط افراد حقيقي يا حقوقي تحت عناوين مختلف در كشور ما صورت مي گيرد،همچنين وضعيت تاريخي مخصوصا شرايط جنگ تحميلي كه بخش عمده درآمد ها را از جريان سرمايه گذاري خارج و به صورت ذخاير غير مولد در آورده بود و برخي از صاحبان اين سرمايه ها ضمن بهره مند شدن و سوء استفاده از اين شرايط به فعاليت هاي دلالي و واسطه گري پرداخته و با استفاده از روش هاي احتكار كالا ، انحصار و با افزايش غير واقعي قيمت ها بخش قابل توجهي از درآمد ها را تصاحب كردند و در پرداخت ماليات نيز راه هاي فرار مالياتي را بنياد نهادند..
در يك تقسيم بندي كلي ميتوان عمده ترين شيوه هاي فرار مالياتي را به صورت زير بيان نمود:
۱- نگهداري دو دسته دفاتر و مدارك براي ثبت معاملات يك دفتر براي صاحبان مشاغل كه دخل و خرج را به درستي نشان مي دهد و ممكن است از آن براي دريافت تسهيلات بانكي و ساير امور استفاده شود و دسته دوم براي ارائه به واحد هاي مالياتي كه به صورت غير واقعي و كمتر از ميزان حقيقي تنظيم شده و فقط بخش كوچكي از درآمد ها را نشان مي دهد .
۲- عدم ثبت بسياري از فعاليت ها و درآمدها در دفاتر و اسناد و مدارك و حتي اشتغال به اموريكه مجوزهاي لازم براي آن فعاليت ها اخذ نشده بطوريكه شناسايي را براي ماموران مالياتي غير ممكن سازد..
۳- معافيت هاي متنوع مالياتي كه در بسياري از موارد موجب فرار مالياتي شده است.مثلاٌ معافيت درامداجاره واحدهاي مسكوني كه براساس الگوي مصرف مسكن ساخته شده اند بطوريكه در برخي از موارد به استناد اين قانون زير بناي بيشترازالگوي مزبور نيز پوشش معافيت گرفته و از ماليات معاف شده اند.
۴- در نظام ماليات بر ارزش افزوده نيز امكان فرار مالياتي علاوه بر موارد فوق در بحث اعتبار مالياتي موديان وجود داردفعالان مي توانند با تباني با فروشندگان كالا و خدمات و با ارائه فاكتورهاي خريد صوري اعتبار مالياتي براي خود منظور نمايند..
۵- در خود اظهاري نيز فرار مالياتي به وضوح مشاهده مي شود.توافقاتي كه صورت مي گيرد افزايش اندكي در پايه هاي مالياتي ايجاد مي نمايد . پايه هايي كه بعضاٌ بسيار كمتر از ميزان واقعي درآمد موديان بوده و عملا فرار مالياتي را جنبه رسمي و قانوني مي بخشد..
۶- بخشودگي جرايم مالياتي و تقسيط طولاني مدت ماليات از مصاديق ديگر فرار مالياتي مي باشد وقتي مودي به دليل عدم انجام تكاليف خود و عدم پرداخت به موقع ماليات مشمول جريمه مي گردد و اين جرايم نيز بخشيده مي شود و يا موديان فرصت قانوني پيدا مي كنند بدهي خود را در اقساط بلند مدت پرداخت نمايند با توجه به تورم و كاهش ارزش پول نوعي ديگر از فرار مالياتي شكل گرفته است.
پيشگيري از فرار مالياتي
براي جلوگيري ار فرار مالياتي وفرهنگ سازي مناسب شيوه هاي ذيل پيشنهاد مي گردد:
۱ – توليد و پخش برنامه هاي مختلف در رسانه ملي همچنين ساخت فيلم هاي مستند و سينمايي در خصوص فلسفه پرداخت ماليات و زمينه سازي براي برخورداري از جامعه مدني و فرهنگ سازي مستمر و مداوم.
۲ – ترويج انديشه سرزميني آباد با پرداخت ماليات در مطبوعات و رسانه هاي گروهي و تاكيد روز افزون بر منافع عام از پرداخت ماليات و افزايش سهم شهروندان و اقشار پايين جامعه از كالاهاي عمومي.
۳ – گنجاندن چند واحد درسي به عنوان آشنايي با ماليات در برنامه هاي درسي سطوح مختلف تحصيلي از جمله اول دبيرستان يا تحصيلات دانشگاهي.
۴ – اهتمام جدي دولت براي اجراي دقيق قانون ماليات بر ارزش افزوده و ساير مقررات مرتبط به گونه اي كه شهروندان با جديت با مسئله ماليات برخورد نمايند و پرداخت ماليات را وظيفه خود تلقي نمايند..
۵ – شفاف سازي نحوه هزينه كرد درآمدهاي مالياتي توسط دولت و انعكاس اخبار آن در مطبوعات و رسانه هاي شنيداري و ديداري.
۶ – حذف معافيت هاي غير ضروري مثل معافيت بخش هاي فرهنگي ، هنري و ورزشي ، همچنين هدفمند نمودن معافيت هاي واحدهاي توليدي و مسكوني.
۷ – تشكيل بانك اطلاعاتي جامع و فراگير به طوريكه تمامي فعاليت هاي اقتصادي موديان از طريق مراجعه و ثبت در اين مركز صورت گيرد و تمامي اطلاعات نيز ذخيره و به صورت آنلاين در اختيار واحدهاي مالياتي سراسر كشور قرار گيرد.
۸ – ارتقاي سطح كيفي دانش ماموران و دست اندركاران مالياتي از طريق آموزش هاي لازم و برگزاري دوره هاي مختلف و برخورداري از دانش و تخصص مورد نياز در زمينه شغلي.
نتيجه
در كشور ما ناكارآمدي سيستم آموزشي ، پيچيدگي قوانين و مقررات، انجام دستي وسنتي امور مربوط به حسابرسي مالياتي و ضعف خود اظهاري از مهمترين عوامل عدم توفيق نظام مالياتي كشور محسوب مي شود. يكي ديگراز عوامل موثر در تضعيف و عدم اثر بخشي سياست ها و نهايتاٌ فرار مالياتي ابهام در قوانين و مقررات مي باشد، اين مسئله مي تواند به تنهايي كارايي كل سيستم را مختل نمايد . فرآيند ماليات گيري را مي توان از لحاظ ترتيب زماني به تدوين و تصويب قانون ، شناسايي موديان ، تشخيص ماليات ، رسيدگي به اعتراضات و نهايتاٌ وصول ماليات طبقه بندي نمود..
با توجه به مطالب عنوان شده براي افزايش كارايي سيستم بايستي ضمن فراهم آوردن شرايط لازم و برداشتن موانع تمكين مالياتي به توسعه ماليات بر مصرف اهتمام ورزيد .
فراهم كردن زمينه هاي لازم براي اجراي دقيق قانون ماليات برارزش افزوده ومشموليت فوري همه فعالان يكي ديگر از راهكارهاي بهسازي سيستم مي باشد.براي عملياتي شدن و نتيجه گيري مطلوب از نظام ماليات بر ارزش افزوده بايستي تشكيلات ، تجهيزات و نيروي انساني آموزش ديده و متخصص را به كار گرفت و از تشريفات زايد اجتناب نمود. تعيين نرخ هاي مناسب چه در ماليات بر ارزش افزوده و چه در ماليات هاي مستقيم مي تواند انگيزه فرار مالياتي را در موديان كاهش دهد..
همچنين تصميم قاطعانه در مورد عدم بخشودگي جرايم و جديت در برخورد با قانون گريزان مي تواند از فرار مالياتي جلوگيري نمايد. ايجاد ثبات در قوانين و مقررات مي تواند كمك قابل توجهي به كاهش فرار مالياتي نمايد . و برعكس تغييرات مداوم در قوانين و مقررات و عدم ثبات در اين زمينه مي تواند فرار مالياتي را تشديد نمايد .
عدالت مالياتي يكي ديگر از شاخص هايي است كه برقراري و رعايت آن مي تواند موديان را به پرداخت ماليات ترغيب نمايد.
براي به حداقل رساندن فرار مالياتي دولت مي تواند با اختصاص هزينه هايي به مراتب كمتر از ضررهاي بزرگ جلوگيري نمايد.پديده فرار مالياتي كه سال ها در كشور ما ادامه داشته و براي بعضي از موديان به صورت عادت و رويه تبديل شده به سادگي از بين نخواهد رفت مگر با فراخوان عمومي و بسيج كليه امكانات ، خواست و اراده دولت و همكاري و همياري گسترده مردم .
اگر مي خواهيم كشوري داشته باشيم كه از وابستگي اقتصاد نفتي به سوي اقتصاد مالياتي سوق داده شود بايد در اين امر مهم مشاركت جدي و همه جانبه تمامي آحاد جامعه را جلب نماييم و دولت براي از ميان برداشتن موانع اقدامات اساسي و موثري انجام دهد تا درآمدهاي مالياتي جايگزين درآمدهاي نفتي شود و گام بلندي براي توسعه پايدار و عمران و آباداني كشور برداشته شود .
منابع
۱) توسعه و نابرابري ، محمد جواد زاهدي ، انتشارات مازيار
۲) اقتصاد خرد، محتشم دولت شاهي، انتشارات فروردين
۳) توسعه و سازندگي ، محمدمهدي ميري ، پايان نامه كارشناسيط ارشد
۴) تجربيات و مطالعات شخصي
موسي ربيعي و محمد مهدي ميري
اداره كل امور مالياتي سيستان و بلوچستان – شبكه اخبار اقتصادي و دارايي ايران
عرض ادب ودرود فراوان
همانطور که حدس می زدم تدوین کننده این مقاله بدرستی باید کارمند دارایی
باشد که در انتها حدسم درست بود
عزیزان باید توجه داشته باشند اخذ مالیات بدون بررسی و ونظر کارشناسی
باعث می گردد مودیان فرار مالیاتی داشته باشند
عدم تخصص کافی همچنین انبوه پرونده های مالیاتی که به علت ذیغ
وقت در سیدگی منجربه تبصره بنده ۳ ماده ۹۷ میگردند و در کمسیونها علی الرس می شوند
که باعث تضیع حقوق مودیان می گردد .
مودی که معافیت ماده ۱۳۲ دارد و تکالیف قانونی خود را انجام می دهد
حتی ۱ ریال فروش ودرآمد خودرا ابراز می نماید احتایجی به فرار مالیاتی وکتمان درآمد ندارد ولی متاسفانه رفتار غیر حرفه ای مسولین مالیاتی
باعث می گردد همان مودی با داشتن معافیت ماده ۱۳۲ اقدام به فرار مالیاتی نماید
من اینجا تقاضا دارم همکاران مالیاتی نظراتشان را با همکاران حسابدار یکسان نمایند سطح آگاهی و دانش خود را بالا برده و روشهای رسیدگی خود را علاوه بر ق م م بر اساس استانداردها حسابداری که راه وروش روشنی در حسابداری برای همه همکاران ارائه می کند بنا گذاشته
تا تامل بیشتری برقرار گردد
تا از ضایع شدن حقوق مودیان جلوگیری گردد
با تقدیم احترام
افشین تقی آبادی مدیر مالی
سلام /
آیا در متن مقاله تنظیمی ، اشکال قانونی مشاهده نموده اید ؟
با تشکر /
مقاله مزبور از زبان به قول بازاری های یک دارایی چی نوشته شده است و نیاز ی به توضیح نیست که در این موارد بعضی از آنان مطابق با قانون عمل می کنند .
نکته ای که در تمام این مقاله ها از قلم می افتد این است که علت واقعی فرار مالیاتی افراد جامعه خصوصا کسبه چیست؟
در جامعه ی ما متاسفانه هر اداره ای راه خود را می رود و کاری به دیگر افراد ندارد مثلا اداره دارایی هر روز قانونی را تصویب کرده و مودیان مالیاتی را مکلف به اجرای آن می کند.
نمونه اش در سال های اخیر نظام ارزش افزوده / گزارش معاملات فصلی/ تکمیل اظهارنامه الکترونیکی و … که فقط تکالیف قانونی را بر عهده ی مودیان می گذارد و کاری ندارد که این مودی چه می کند.
دوست عزیز صاحب مقاله اگر تا کنون جناب عالی که در اداره ی دارایی هستید آیا شده است که دفاتر قانونی یک تاجر را قبول کنید ؟ آیا شده که یک بار چک برگشتی او را جزو هزینه های او تایید کنید؟ به هیچ عنوان شما به قول خودتان فقط مر قانون را رعایت می کنید.
وقتی شما را ه خود را می روید ، بازار و کسبه راه خود ، اداره جات مختلف راه خود قطعا به سر منزل نخواهیم رسید.
الان سال ۱۳۹۴ می باشد با توجه به این در سال ۱۳۹۳ با رکود شدید بازار مواجه بودیم چرا باید از ترس دارایی ۱۸ درصد به مالیات سال قبل اضافه کنیم؟ شما فکر می کنید بازاری و یا افراد دیگر ۱۸ درصد درآمدشان اضافه شده است ؟
خیر دوست عزیز فقط از ترس شما مجبور به اضافه شدن می گیرند تا پرونده شان مورد رسیدگی قرار نگیرد که اگر قرار بگیرد دیگر هست و نیستشان بر باد خواهد رفت ؟ و این ترس از کجا آمده است ؟ باید این ترس افراد از دارایی و دادن مالیات را اصلاح کرد…. و کلی موارد دیگر که مجال نیست
با تقدیم احترام
حسابدار محمود صفری
سلام .دوستان کاملا درست حدس زدن نویسنده دیدگاه داراءی داشته فقط ازدید خود نگاه میکند .یک بار بیاد طرف مقابل مشکلات مودی رالمس کند حالا بیاد مقاله درست بنویسد .من یک حسابدار هستم .مودی با خدا ومسلمان ودرست به من مراجعه کرد وگفت درآمدهای مرا بدون هیچ چشم پوشی بنویس ودراطهارتانه ارسال کن .وآنچه واقعی بود نوشتم وارایه دادم .متاسفانه کادشناس رسید گی کننده به عناوین مختلف دفتر را رد کرد ومالیاتی برای مودی تعیین کرد .که جای افسوس داشته وشما بگویید این آقا هرچه داد داشت به این آقای کارشناس زد کوگوش شنوا حال آقای محترم فرار مالیاتی ازاین جا شروع میشود قبل از هر کاری از خود دارایی باید درست شود.محمد قرایی .حسابدار
آیا دارایی به این موضوع فکر میکند که چرا با شرایط تورمی رو به رشد
یک کارمند معمولی باید مالیات از اضافه کاری و سایر مزایاش کم شه
آیا در دولت ما اخذ چنین مالیاتهای سنگینی برا مودیانی که تقریبا اکثرا با ضرر و زیان ورشکستگی روبرو هستن جایز ؟
حتی در مواردی که دفاتر شفاف هستند باز هم شرکتها علی الارس میشوند چرا که بررسی لازم نبوده
همه چی به نفع دارایی
قانون را اصلاح کنید لطفا
سلام .احترام به دوست عزیز نویسنده مقاله ، کاش یکم دولت ودارایی به فکر پیشرفت مملکت باشند تا پسرفت .من وهمسرم با تاسیس یک شرکت کوچک برای خود ایجاد اشتغال کردیم تمامی اظهار نامه ها ودفاتر هم بر اساس واقعیت پر کرده ایم اما چرا بعد از رسیدگی یک میلیون تومن مالیات جریمه میکنن .مگر من کاسب برای در آوردن صد هزار تومان باد صدبار پشتک وملاق بزنم چرا حال مردم درک نمیکنید
چرا بعضی افراد علی رغم اینکه چند شغله اند و یا در آمد بالا دارند از قانون مستثنی هستند و مالیات نمی دهند ولی تنها از کارمندان مالیات اضافه مالیات می گیرند؟ این هم نوع دیگری از عدالت محمودی است که پله پله است؟
مشکل اساسی این است که در بخش مالیات دادن مارا با همه کشورهای دنیا مقایسه میکنندولی هیچ اشاره ی به رفاه اجتماعی و درامد انها نمی کنند
مشکل کجاست نمیدانم؟؟؟
اما آیا راهی برای تشویق هم گذاشته اند؟؟؟آیا ارگانی که خوب مالیات می دهد و رعایت میکند حمایت می شود؟؟؟
متاسفانه قانونگذاران ما کجا و قانون شناسان کجا؟؟؟؟
باسلام
می خواستم به یکی از شیوه های نوین فرار مالیاتی که در سالهای اخیر اتفاق افتاده وافراد ساده لوح زیادی را به خاک سیاه نشانده اشاره نمایم واونم خرید کارت اقتصادی از افراد بی بضاعت در قبال یه مبلغ ناچیز است که آقای تاجر محترم با کارت افراد فقیری که بامبلغ سه میلیون تومن خریداری کرده تجارت آنچنانی راه انداخته که دو میلیارد مالیات برا بدبخت فلک زده آمده حساب بانکی نمیتونه داشته باشه اموالش مصادره شده وخودش تحت تعقیب است وجناب تاجر معامله انجام داده سودش به جیب زده وهیچ مالیاتی پرداخت نکرده وبه ریش همه خندیدن .آیا راه حلی برا این مشکل وجود دارد
نویسنده ی مقاله،مشاهده نمودند که واقعا جای حرف و صحبتی نمانده و مثل همیشه از جواب این همه ناراحتی ها و بی قانونی ها عاجز ماندند.جای بسی تاسف و تالم برای ایشان و قانون گذاری عزیز داریم