حرفه حسابرسي و كشف تقلب
حرفه حسابرسی در گذشته همواره به‌خاطر ندیده گرفتن و یا ناتوانی از پیشگیری و کشف تقلب با انتقادهای تندی روبه‌رو بوده است. رازداری، طبق آیین‌رفتاری، قیدوبندهایی برای حسابداران حرفه‌ای در برخورد با اعمال غیرقانونی صاحبکاران یا کارفرمایان ایجاد کرده است. آیا تغییر آیین‌رفتار حرفه‌ای در ارتباط با رازداری برای اینکه حسابداران بتوانند بهتر به منافع عمومی و حقوق سهامداران خدمت کنند، ضروری است؟
پرسش اساسی این است که با توجه به ماهیت گزارشگری حسابرس در شرکتهای سهامی عام، آیا وظیفه اولیه حسابداران حفظ منافع عمومی از گزارشگری نادرست است یا حفظ صاحبکار از افشای اقدامات نادرست؟ حتی اگر رازداری مقدم قرار گیرد، دشوار است بپذیریم که مسئولیت حسابداران در قبال منافع عمومی ندیده گرفته شود.
هیئت استانداردهای بین‌المللی اخلاقی برای حسابداران (IESBA) پس از انجام بررسی و نظرخواهی گسترده درباره موضوع یادشده، چندماه پیش پیش‌نویس «واکنش به اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن» را برای نظرخواهی عمومی منتشر ساخت.
طبق استاندارد کنونی، اطلاعات مربوط به صاحبکار یا کارفرما باید همواره محرمانه محسوب شود و حسابدار حرفه‌ای مجاز به افشای آن نیست، مگر آنکه مجوز صاحبکار یا کارفرما دریافت شود یا الزامات قانونی یا حرفه‌ای، ارائه یا افشای آن اطلاعات را ایجاب کند. طبق مقررات جدید پیشنهادی، در شرایط خاص، حسابدار حرفه‌ای الزام و یا حق خواهد داشت که اصل رازداری را ندیده بگیرد و اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن را، اگر صاحبکار موضوع را افشا و اگر که قانون منع نکرده باشد، در یک فرایند معین به مرجع مناسب گزارش کند.
مقررات جدید پیشنهادی چه پیامدهایی خواهد داشت؟
مقررات پیشنهادی منافع عمومی را بهتر پشتیبانی می‌کند زیرا فرایندی وجود خواهد داشت که تعریف می‌کند در چه زمانی اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن لازم است به مرجع مناسب گزارش شود و به این ترتیب یکنواختی برخورد با این‌گونه وقایع افزایش خواهد یافت. به‌علاوه، آگاهی از این موضوع که یک شخص حرفه‌ای حق یا وظیفه خواهد داست که اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن را به مرجع مناسب گزارش کند، اثربازدارنده‌ای به‌همراه خواهد داشت که موجب کاهش احتمالی تعداد اعمال غیرقانونی خواهد شد. گرچه، چنین مقرراتی موجب کاهش رازداری در محیط صاحبکار یا سازمانی که خدمات حرفه‌ای را به‌کار می‌گیرد، نیز خواهد شد.
حسابدار حرفه‌ای، که باید تصمیم بگیرد که افشای اطلاعات در جهت حفظ منافع عمومی است و اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن را به مرجع مناسب گزارش کند، در صورتی که شک وی نادرست از آب درآید، بیش از پیش در معرض دعاوی قانونی قرار خواهد گرفت. در حوزه‌های قضایی بعضی از کشورها که پوشش کافی وجود ندارد، حسابدارانی که با فرض حفظ منافع عمومی اقدام به افشای اطلاعات کنند، در معرض اقدامات تلافی‌جویانه قرار خواهند گرفت. در این حوزه‌ها باید اصلاحات لازم قانونی برای حفاظت از مدافعان منافع عمومی انجام گیرد.
فرایند پلکانی افشای اعمال مشکوک به غیرقانونی بودن، اعتماد عمومی را در مورد برخورد مناسب با اعمال غیرقانونی افزایش می‌دهد زیرا فرایند استانداردی برای تحلیل و برخورد با موضوع و گزارش آن به مرجع مناسب وجود خواهد داشت.
انتشار پیش‌نویس یادشده فرصت مناسبی فراهم ساخته است تا حرفه حسابرسی ایران نیز، با بررسی و تحلیل دقیق موضوع، در مورد نقش خود در مقابله با فساد مالی و حفظ منافع عمومی، واکنش نشان دهد.
يدا…كرمي
مجله حسابرس
