در حال حاضر تعداد كاربران معاملات بر خط حدود ۱۷۰هزار نفر است
معاملات آنلاين از ۱۳ تيرماه سال ۸۹ با انجام معامله ۱۶ ميليون توماني بر روي سهام ۷ شركت بورسي، براي نخستين بار راهاندازي شد تا فصل نويني در مبادلات بازار اوراق بهادار آغاز شود.
.
اما با گذشت بيش از ۳۰ ماه از آغاز معاملات آنلاين دستاورد معاملات برخط كه افزايش مشاركت سرمايهگذاران حقيقي در معاملات روزانه بازار سهام است، كاملا قابل رصد است.
«معاملات آنلاین» به دادوستدهايي اطلاق میشود که در آن سرمایه گذاران به طور مستقیم سفارشهای مبادله اوراق بهادار را از طریق کانالهای ارتباطات الکترونیکی شامل اینترنت و تلفن همراه وارد میکنند. این فرآیند به طور كاملا خودکار بوده و سفارشها بعد از انجام کنترلهای لازم در شرکت کارگزاری به صورت خودکار به سیستم معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران برای انجام معامله ارسال میشود.
.
اگر بخواهيم نگاهي دقيق به چرخه الكترونيك دادهها در فرآيند معاملات آنلاين داشته باشيم، ميتوان گفت در معاملات آنلاين تمام عملياتي كه در روش سنتي و روش معاملات اينترتي اوراق بهادار به صورت دستي و دخالت نيروي انساني انجام ميشد، كاملا مكانيزه شده و همه امور با استفاده از بسترهاي امن مخابراتي در كسري از ثانيه انجام ميشود.
.
روايت رسمي از كارنامه آنلاين تريدينگ
مدير فناوري اطلاعات سازمان بورس درخصوص افزايش معاملات برخط به خبرنگار دنياي اقتصاد گفت: معاملات آنلاين در ۸ ماهه اول امسال به نسبت ۸ ماهه اول سال ۱۳۹۰ از لحاظ تعداد معاملات ۵۰ درصد و از لحاظ حجم معاملات ۶۰ درصد و از لحاظ ارزش معاملات هم ۷۰ درصد افزايش داشته است.
علي عبداللهي خاطرنشان كرد: در ۸ ماه نخست سال، حجم معاملات آنلاين به بيش از ۱۰ ميليارد و ۶۷۰ ميليون سهم رسيد كه معادل ۱۰ درصد حجم معاملات بورس تهران را به خود اختصاص داده است.
.
وي افزود: مهمترین دلایل اقبال کاربران را میتوان به راحتی انجام معامله و فرآیندهای مرتبط با آن دانست. همچنين دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در حداقل زمان ممکن، سادگی انجام معامله، نقل و انتقال وجه بدون مراجعه حضوری به بانک یا کارگزاری و از همه مهمتر تصمیمگیری در خصوص انجام خرید یا فروش و اجرای این تصمیم بدون مداخله شخص دیگری منجمله معاملهگر کارگزاری از دلایل عمده اقبال به سمت معاملات برخط است.
.
عبداللهي گفت: از سوی دیگر معاملات آنلاين آزادی انتخاب در ارسال سفارشها به سیستم معاملات به ویژه برای معاملهگران خرد و ریسکگریز ايجاد ميكند؛ به عنوان مثال هر شخصی میتواند حتی به تعداد یک سهم درخواست خود را به سامانه معاملاتی ارسال کند. اين در حالي است كه قبل از راهاندازي معاملات آنلاین پاسخگویی به برخی درخواستها و سفارشهای متنوع و متعدد معاملهگران خرد برای کارگزاریها سخت و در برخي موارد به دلیل محدودیت منابعی مانند تعداد معاملهگر، زمان و… امکانپذیر نبود. ولی با راهاندازی معاملات آنلاین، معاملهگران خرد خودشان میتوانند هرگونه سفارش حتی به تعداد خیلی پایین را نیز عملیاتی كنند.
.
مدير فناوري اطلاعات سازمان بورس خاطرنشان كرد: معاملات آنلاین یک بستر آموزشی خیلی موثر در سطح ملی ایجاد کرده است؛ به طوري كه افرادی که با بازار سرمایه و بورس آشنایی نداشته و ندارند میتوانند از این طریق با بازار سرمایه و فرآیندهای آن، به طور عملی و با صرف کمترین هزینه و ریسک آشنا شوند.
.
افزون بر اين حذف محدویتهای مکانی یکی دیگر از دلایل عمده اقبال به معاملات آنلاین بوده است. در بسیاری از شهرهای کشور شعبه کارگزاری وجود ندارد ولی با معاملات آنلاین هر فردی (با فرض دسترسی به اینترنت) از هر نقطه کشور و البته هر نقطه دنیا میتواند مبادرت به انجام معامله در بورس کند.
.
البته فقط یک بار مراجعه حضوری به کارگزاری براي انجام فرآیند احراز هویت و دریافت کد سهامداری (در صورت نداشتن) لازم است. همین فرآیند هم با راهاندازی بسترهای کارت هوشمند ملی در سطح کشور قابل الکترونیکی شدن به طور کامل است.
.
عبداللهي با بيان اينكه در حال حاضر ۴ سیستم نرمافزاری از ۴ شرکت برای انجام معاملات برخط در بازار وجود دارد، افزود: تا جایی که اطلاع دارم گروهی از کارگزاران درصدد ایجاد و راهاندازی یک شرکت فعال در حوزه فناوری اطلاعات بازار سرمایه هستند که پیشرفتهایي هم در این زمینه حاصل شده است. ولی تاکنون درخواستی از سوی این شرکت برای دریافت مجوز معاملات برخط به سازمان واصل نشده است. مجوز ارائه نرم افزار معاملات برخط به کارگزاری یا گروهی از کارگزاریها داده نمیشود، بلکه به شرکتهای متخصص و فعال در حوزه فناوری اطلاعات بازار سرمایه داده میشود.
.
مدير فناوري اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار تصريح كرد: زیرساختهای دسترسی برخط ارائه شده توسط شرکتهای نرمافزاری بايد قبل از ارائه به کارگزاریها به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار برسد که از لحاظ کسبوکاری توسط مدیریت نظارت بر بورسهای سازمان بررسیهای لازم صورت گیرد و از لحاظ موارد فنی و امنیتی بررسیهای لازم توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران انجام میگیرد. البته این بررسیها نقطهای نیست، بلکه در طول زمان، بهرهبرداری از این سامانهها، بررسیهای فنی و غیر فنی لازم نیز انجام میگیرد به ویژه در زمینه مسائل فنی امنیتی. وي افزود: به عنوان مثال در بازههای زمانی زیرساختهای دسترسی برخط به لحاظ امنیتی مورد بررسی قرار میگیرند و گزارش نقاط ضعف و نقاط قوت این زیرساختها به شرکتهای ارائهدهنده ارائه میشود تا نقاط ضعف آنها در مهلت مقرر برطرف شود و البته اگر در مهلت مقرر ایرادات برطرف نشود، امکان لغو مجوز برای زیرساخت دسترسی مورد بررسی وجود دارد.
.
وي خاطرنشان كرد: در حال حاضر شرکتهای نرمافزاری در حال افزودن قابلیتها و امکانات جدید به سامانههای خود هستند.
اين در حالي است كه سازمان از حضور شرکتهای جدید ارائه دهنده زیرساخت دسترسی برخط که از توانمندهای خوبی برخوردار باشند و بتوانند شرایط لازم را احراز کنند، استقبال میکنند.
.
نمودار آنلاينها صعودي است
به اعتقاد اين مقام مسوول، معاملات برخط از لحاظ تعداد، حجم و ارزش روند صعودی دارند و پیشبینی میشود که این روند ادامه داشته باشد که البته متغیرهای دیگری نظير وضعيت بازار غیر از مسائل فنی و آمادگی زیرساختهای فنی میتواند بر این روند تاثیرگذار باشد.
.
عبداللهي خاطرنشان كرد: در آیندهاي نزدیک قرار است که استفاده از مکانیزم امضای دیجیتال در زیرساختهای دسترسی برخط اجباری شود البته به صورت تدریجی. به عنوان مثال در ابتدا برای کاربرانی که میزان و ارزش معاملاتشان بالاست و سپس سایرین، که بررسیهای اولیه در خصوص تعیین اولویتها توسط شرکت مدیریت فناوری در حال انجام است. در حال حاضر مطابق دستورالعمل اجرایی معاملات برخط، سامانههای موجود در بازار قابلیت استفاده از امضای الکترونیک را دارند.
.
اين مقام مسوول تاكيد كرد: در حال حاضر در عرضههاي اوليه تنها محدوديت براي معاملات آنلاين اين است كه اولين قيمت صف خريد نميتواند سفارش آنلاين باشد. روی حجم سفارش اين محدوديت توسط نرم افزارهاي OMS و در صورت نياز ناظر اعمال ميشود.
وي همچنين درخصوص استفاده از معاملات آنلاين در معاملات عمده نيز تصريح كرد: براي انجام آنلاين معاملات عمده تقاضاي خاصي تاكنون مطرح نشده است و چون تعداد خريداران در معاملات عمده كم است و به دلیل نحوه و فرآیندهای انجام معامله در معاملات عمده، انجام آنلاین این معاملات فعلا مزيت خاصي را به همراه نداشته باشد.
.
آنلاين خوب است، چون…
در همين حال يك معاملهگر آنلاين اين نوع معاملات را بزرگترين دستاورد بازار سرمايه در چند سال اخير دانست و گفت: معاملات برخط خيلي زودتر و خيلي بيشتر از انتظار، جايگاه خود را در بازار بورس پيدا كرده و در حال افزايش سهم خود از معاملات روزانه است. محمد شكوريراد در گفتوگو با دنياي اقتصاد افزود: از اين حيث بايد گفت كه تاكنون تجربه بسيار موفقي به دست آمده است كه بايد توجه و ارزش زيادي براي آن قائل بود.
.
وي در رابطه با تفاوتهاي معاملات آنلاين در ايران و جهان گفت: پيشرفتهترين نرمافزارهاي ارائهدهنده معاملات آنلاين در دنيا هم چيزي بيشتر از دامنهاي از ابزارهاي تكنيكال و همين طور آپشنهايي جهت سهولت بيشتر معاملهگر در انجام معاملات ندارند و در واقع به ابزار پيچيدهاي مجهز نيستند.
.
اين معاملهگر برخط ادامه داد: در ايران هم چند نوع نرمافزار معاملات آنلاين وجود دارد كه برخي ساده و برخي پيچيده ترند و طبيعا كاربران بسته به نوع و روش معاملات ميتوانند، نرمافزارمناسب خود را از طريق شركت كارگزاري ارائهدهنده آن پيدا كنند. بنابراين ميتوان گفت كه در نحوه انجام معاملات تفاوت خيلي زيادي وجود ندارد و عمده تفاوتها ناشي از تفاوت قوانين و مقررات است. به عنوان مثال در هيچ جايي غير از بورس ايران صفوف خريد يا فروش وجود ندارد و طبعا سرخطي زدن هم بيمعني است، ولي معاملهگران آنلاين در ايران خيلي با اين مسائل درگيرند. نكته ديگر آن است كه در كشورهاي پيشرفته به جهت ارتباط مستقيم معاملات با بانك، امكان استفاده از وام و ضرايب اهرمي نيز وجود دارد.
.
شكوريراد با بيان اينكه مزيتهاي اين ابزار بيشمار است، تاكيد كرد: اساسا چنين ابزارهايي كه منجر به افزايش سطح اعتماد سرمايهگذاران و سهولت انجام معاملات ميشود خود به خود مزيتزا هستند و هر چقدر با استقبال بيشتر مواجه شوند، مزيتهاي بيشتري نيز ايجاد ميكنند.
.
اين معاملهگر برخط افزود: استقبال گستردهاي كه از معاملات آنلاين در ايران صورت گرفته نشاندهنده آن است كه اين ابزار خلاهاي بزرگي را پر كرده است. به عنوان مثال متوسط ارزش هر دفعه معاملات آنلاين كمتر از ۵۰۰ هزار تومان است و اين نشان ميدهد كه اين ابزار به صورت گسترده مورد توجه سهامداران خرد قرار گرفته است. اين در حالي است كه تعداد محدود ايستگاههاي معاملاتي در كارگزاريها باعث ميشد كه ناخواسته به سهامداران داراي سرمايههاي محدود توجه كمتري صورت بگيرد و اين موضوع به مرور باعث سرخوردگي و خروج آنها از بازار شود، ولي حالا به نظر ميرسد كه بيشتر آنها با معاملات آنلاين بازگشتهاند. همچنين با اعتماد بيشتري كه با حذف واسطه نسبت به معاملات پيدا كردهاند، پاي افراد جديدي را نيز به بازار بازكردهاند كه بيش از دو برابر شدن كدهاي سهامداري از زمان شروع معاملات آنلاين مويد اين مساله است.
.
شكوريراد با بيان اينكه ابزار معاملات آنلاين در بورس را ميتوان به نوعي با شبكه شتاب در سيستم بانكي مقايسه كرد، تصريح كرد: راهاندازي شتاب باعث تحول در سيستم بانكي شد و شعب بانكها را خلوت كرد و اجازه ارائه خدماتي بهتر و گستردهتر و همين طور مشتري مداري بيشتري به آنها داد. همچنين اشتباهات انساني در مراودات بانكي بسيار كاهش يافت و حجم گردش نقدينگي بانكها و در نهايت سوددهي آنها نيز به كمك اين ابزار با رشد بيشتري همراه شد. معاملات آنلاين نيز در كنار مزيتهاي زيادي كه براي مشتريان كارگزاريها ايجاد ميكند، در فعاليت خود كارگزاريها هم بسيار موثر است. ميتوان گفت تمام مزايايي را كه شبكه شتاب براي بانكها ايجاد كرد، معاملات آنلاين بر كارگزاريها به ارمغان آورده است. بنابراين مسلم است كه تمامي كارگزاريها انگيزه كافي براي ارائه خدمات بهتري در اين زمينه براي مشتريهاي خود را دارا هستند. كارگزاريها هم با توسعه معاملات آنلاين از انجام هزينههاي سنگين براي توسعه فيزيكي خود نيز رها ميشوند.
.
وي گفت: در ابتداي راهاندازي معاملات آنلاين، محدوديتهاي زيادي براي انجام معاملات در آن وجود داشت كه تمام آن محدوديتها در جهت اشتباه زدايي وكاهش خطاهاي معاملاتي بودند، ولي به هر حال مهمترين عامل بازدارنده در گسترش يك ابزار جديد وجود محدوديت درآن است، اما به مرور با رفع محدوديتها استقبال بيشتر شد. از اين به بعد نيز هر چقدر مقررات و محدوديتزدايي بيشتر صورت بگيرد، استقبال هم بيشتر خواهد شد.
.
شكوريراد پيشنهاد كرد: سازمان بورس و فعالان بهادار براي گسترش بيشتر اين ابزار و تشويق فعالان بازار به استفاده از آن ميتواند از ابزارهاي تشويقي نيز استفاده كند كه يكي از آنها ميتواند كاهش كارمزد انجام معاملات به صورت آنلاين نسبت به انجام آن از طريق ايستگاههاي معاملاتي كارگزاريها باشد. يك تجربه كوچك در يك جامعه آماري كوچك نشان ميدهد كه دسترسي مستقيم به سيستم معاملات، ناخودآگاه منجر به افزايش حجم معاملات ميشود كه اين مساله ميتواند در نهايت منجر به افزايش درآمد ذينفعان كارمزد معاملات بورس شود.
.
دو نوع آنلاين وجود دارد
وي درخصوص تفاوت معاملات آنلاين عادي و تحت كارگزاري تاكيد كرد: در ابتدا به دليل اينكه آنلاين تحت كارگزاري محدوديتهاي حالت عادي را نداشت، تفاوت اين دو معنادار بود ولي در حال حاضر با رفع محدوديتهای آنلاين عادي تفاوت محسوسي بين اين دو وجود ندارد و فقط در آنلاين تحت كارگزاري امكان انجام معاملات با چند كد وجود دارد كه ميتواند مناسب كساني باشد كه فعاليت سبد گرداني در بازار را انجام ميدهند و يا ازافراد خاصي وكالت در خريد و فروش سهام دارند.
.
اين معاملهگر آنلاين در پايان گفت: در كشورهاي توسعه يافته تا ۷۰ درصد جمعيت برخي كشورها به نوعي در معاملات بازار سهام نقش دارند و يا حداقل در يكي از شركتهاي بورسي سهامدارند. اين رقم در كشور ما تا همين چند سال پيش كمتر از ۲ درصد بود كه به مرور با روند خصوصيسازي و واگذاريهاي ترجيحي سهام در كنار ابزارهاي جديد مثل معاملات آنلاين روند صعودي خوبي گرفته و رشد مناسبي داشته است. شايد اگر ريسكهاي سيستماتيك فعلي در بازار سرمايه وجود نداشت، ضرايب رشد خيلي بيشتر هم ميشد. بخش عمدهاي از مردم كشور ما نسبت به بازار سرمايه بياعتمادند و ريسك سرمايهگذاري در آن را زياد ميدانند. بديهي است، بايد نقاط ابهام آنها روشن و نگرانيهاي آنها برطرف شود تا به سمت بازار سرمايه تشويق شوند. سازمان بورس هم دراين زمينه اقدامات موثري را انجام داده است. ضمن اينكه ابزارهايي نيز نظير اوراق اختيار معامله براي كاهش ريسك معاملات طراحي شده است كه به طور قطع گسترش آنها در كنار ابزارهاي مناسبي نظير معاملات آنلاين ميتواند روز به روز بر جامعه سهامداري ايران بيفزايد.
.
منبع : دنياي اقتصاد