قراردادهای سلف نفتی از “الف” تا “ی”
قرارداد سلف نفت، قراردادی است که بر اساس آن شرکت ملی نفت ایران(یا شرکت‌های تابعه)، مقدار معینی نفت خام را بر اساس مشخصات قرارداد سلف، در برابر بهای نقد، به فروش می‌رساند تا در سررسید (دوره تحویل) به خریدار تسلیم کند.
.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه(سنا)، جزئیات بررسی اوراق فروش سلف نفتی تشریح شد.
.
گواهی سلف نفت
گواهی سلف نفت، سندی مشتمل بر مجموع دارایی خریدار از قراردادهای سلف است، این گواهی در طول دوره معاملاتی مبنای انجام معاملات و پس از پایان آن دوره، مبنای تسویه نقدی یا تحویل فیزیکی قرارداد سلف خواهد بود.
.
قرارداد سلف موازی نفت
خریدار سلف نفت می‌تواند قبل از سررسید، بر اساس قرارداد سلف دیگری، مقدار معینی نفت خام به صورت کلی فی‌الذمه به خریدار جدید بفروشد و او را به شرکت ملی نفت ایران جهت دریافت نفت خام یا تسویه نقدی حواله دهد. به این قرارداد سلف موازی می‌گویند، چند نکته در سلف موازی مورد توجه است.
.
۱-سلف‌های موازی همه مستقل از هم بوده هر فروشنده‌ای مقدار معینی از کالای استاندارد (برای مثال نفت خام مشخص) را به صورت کلی فی‌الذمه می‌فروشد، بنابراین مشکل فقهی فروش مبیع سلف قبل از سررسید پیش نمی‌آید.
۲-گرچه قراردادهای سلف مستقل از هم هستند لکن برای احراز قدرت بر تحویل تنها شرکت ملی نفت ایران (یا شرکت‌های تابعه)، و یا کسانی که دارای گواهی سلف نفت هستند حق معامله سلف موازی نفت دارند.
۳-شرکت ملی نفت ایران با اعطای گواهی سلف، به خریدار سلف نفت اجازه می‌دهد در صورتی که قبل از سررسید اقدام به فروش سلف موازی نفت کرد، می‌تواند با تحویل گواهی سلف، خریدار جدید را جهت تحویل نفت خام یا تسویه نقدی به شرکت ملی نفت ایران حواله دهد.
.
مدیریت ریسک گواهی‌های سلف موازی نفت
خریدار سلف نیز زمانی که به قرارداد سلف موازی اقدام به فروش سلف می‌کند این دو حق و تعهد را به خریدار جدید سلف منتقل می‌کند.
.
حق اختیار فروش
.
حق اختیار خرید
.
تسویه سلف نفت
در سررسید گواهی‌های سلف چند حالت ممکن است رخ دهد و متناسب آن چند گزینه برای تسویه نقدی یا فیزیکی به شرح ذیل قابل تصور است.
.
۱-اگر در سررسید، قیمت نفت خام پایین‌تر از ۱۴۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار فروش خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به ۱۴۰ دلار به بانی (شرکت ملی نفت ایران) بفروشد و تسویه نقدی کند.
۲-اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۴۰ و پایین‌تر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند تقاضای تسویه فیزیکی نفت کند.
۳-اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۴۰ و پایین‌تر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند با فروش نفت خام به قیمت روز با بانی (شرکت ملی نفت ایران) تسویه نقدی کند.
۴-اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از ۱۶۰ دلار است، در این فرض بانی (شرکت ملی نفت) ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار خرید خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به ۱۶۰ دلار از دارندگان گواهی سلف خریداری کرده و تسویه نقدی کند.
.
ابعاد فقهی معاملات سلف نفتی
کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ایران طی جلسات آبان و آذر ماه ۹۰ پس از بررسی ابعاد مختلف فقهی، مالی و اقتصادی پیش فروش نفت، و بعد از تبیین و توجیه اقتصادی و مالی پیش فروش نفت، توسط صاحب نظران مالی و اقتصادی و کارشناسان وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، ابعاد فقهی این معامله را بررسی و به شرح ذیل تصویب کردند.
.
۱-پیش‌فروش مقدار معینی نفت خام با تعیین اوصاف، زمان، مکان و کیفیت تحویل، از مصادیق عقد سلف بوده و صحیح است. فروشنده سلف می‌تواند با فروش مقدار معینی نفت خام، گواهی‌های یکسان (استاندارد) در اختیار خریدار بگذارد تا وی بتواند در سررسید برای تحویل کالا یا تسویه نقدی به فروشنده مراجعه نماید.
۲-خرید و فروش گواهی‌های سلف نفتی در بازار ثانوی، مصداق خرید و فروش مبیع سلف قبل از سررسید است که مشهور فقهای شیعه مخالف آن بوده و باطل می‌دانند. این مسئله گرچه از منظر فقهی محل بحث و گفتگوی علمی است و چه بسا بتوان قول به جواز را تقویت کرد، لکن برای ابزارسازی نیاز به راهکاری مطابق فتوای مشهور هست.
۳-راهکار قرارداد ترکیبی سلف موازی و حواله برای حل مشکل بازار ثانوی صحیح است به این بیان که خریدار سلف نفتی، اقدام به فروش مقدار معینی نفت به صورت سلف مستقل کرده و جهت دریافت کالا به فروشنده نخست سلف (شرکت ملی نفت ایران) حواله می‌دهد.
۴-برای پوشش ریسک خریداران سلف نفت و فروشنده آن (شرکت ملی نفت ایران) می‌توان به دو روش عمل کرد:
.
روش نخست: شرط اختیار خرید و فروش در ضمن قرارداد سلف
خریداران و فروشنده سلف نفت (شرکت ملی نفت ایران) ضمن قرارداد سلف نفت شرط می‌کنند که خریدار سلف حق‌اختیار فروش مقدار معینی نفت به قیمت معین در سررسید داشته باشد و فروشنده نیز حق‌اختیار خرید مقدار معینی نفت به قیمت معین در سررسید داشته باشد. همچنین فروشنده سلف نفت (شرکت ملی نفت ایران) ضمن قرارداد سلف نفت اجازه می‌دهد که خریدار سلف این دو اختیار را به خریدار سلف موازی نفت منتقل نماید.
.
روش دوم: انعقاد بسته قراردادی (پکیج قراردادی)
در این روش، خریداران و فروشنده سلف نفت (شرکت ملی نفت ایران) با انجام قرارداد سلف نفت، در واقع یک بسته کامل قراردادی را به شرح ذیل است :
۱-فروشنده سلف مقدار معینی نفت خام به خریدار می‌فروشد.
۲-با ارائه گواهی سلف به خریدار اجازه می‌دهد با انجام قرارداد سلف موازی خریدار جدید را به فروشنده سلف حواله دهد.
۳-حق‌اختیار فروش مقدار معینی نفت به قیمت معین در سررسید را به خریدار سلف می‌فروشد.
۴-حق‌اختیار خرید مقدار معینی نفت به قیمت معین در سررسید را از خریدار سلف خریداری می‌کند.
۵-به خریدار سلف اجازه می‌دهد چنین قرارداد ترکیبی را بر اساس سلف موازی با خریدار جدید داشته باشد.
۵-سازمان بورس و اوراق بهادار حق دارد برای احراز شرط قدرت بر تسلیم، تنها به شرکت ملی نفت ایران (یا شرکت‌های تابعه) و به کسانی که گواهی سلف نفت دارند اجازه فروش سلف موازی نفت دهد.
۶-کمیته فقهی از اداره قوانین و مقررات سازمان درخواست دارد تا در تهیه آیین‌نامه و دستورالعمل اجرایی گواهی سلف نفتی دقت لازم صورت گیرد تا قراردادهای سلف موازی و حواله به صورت صحیح و واقعی انجام پذیرد و از فروش گواهی سلف که مصداق فروش مبیع سلف قبل از سررسید است، اجتناب شود.
.
