اختلاف در اظهارنظر حسابرس مستقل درباره صورت‌هاي مالي
چندی پیش تفاوت دیدگاه دو همکار حرفه‌‌اي درباره اظهارنظر حسابرس نظرم را جلب کرد. این موضوع انگیزه‌‌اي شد تا نظر برخی از حسابرسان دیگر را نیز در این‌باره بدانم.
.
به این روی، پرسش زیر را با آنها مطرح کردم:
در شرایطی که هم صورت‌های مالی بنگاه مورد رسیدگی حاوی تحریف بااهمیت و فراگیر (اساسی) است و هم محدودیت یا ابهام بااهمیت و فراگیر (اساسی) وجود دارد؛ نوع اظهارنظر حسابرس چیست؟
.
این پرسش را از ۴۱ نفر حسابدار رسمی پرسیده‌ام كه برخي از آنها دانشيار يا مدرس دانشگاه هم هستند. از این افراد، ۳۷ نفر به اظهارنظر مردود و ۴ نفر به عدم اظهارنظر باور داشتند.
.
نمونه‌‌اي از استدلالات گروهی که به نظر مردود باور دارند؛ اینگونه است: در چنین شرایطی، حسابرس به اين نتيجه رسيده كه صورت‌هاي مالي بايد تعديل شود وگرنه به‌گونه‌اي بااهميت و فراگير، گمراه‌كننده است. آثار محدوديت يا ابهام، احتمالي است و مي‌تواند در طيفي از نتايج قرار گيرد.
.
در خوش‌بينانه‌ترين حالت، پس از برطرف شدن آنها نيازي به تعديل صورت‌هاي مالي نيست و در بدبينانه‌ترين حالت نتيجه برطرف شدن آنها كشف تحريف بااهميت و فراگير در صورت‌هاي مالي خواهد بود كه منجر به اظهارنظر مردود مي‌شود. با توجه به اینکه نظر مردود نشان‌دهنده گمراه کننده بودن صورت‌های مالی است و عدم اظهارنظر به دلیل آثار احتمالی، لزوما به معنی گمراه‌کننده بودن صورت‌های مالی نیست؛ بنابراین باید نظر مردود اظهار شود.
.
برخی از استدلالات گروهی که به عدم اظهارنظر باور دارند؛ اینگونه است که آنها عدم اظهارنظر را بدتر از اظهارنظر مردود می‌دانند. افزون براین، به باور آنها حرکت از حوزه عدم اظهارنظر به حوزه اظهارنظر معقول است ولی حرکت از حوزه اظهارنظر به حوزه عدم اظهارنظر نه.
.
به این معنی که اگر چنین شرایطی در یک حسابرسی روی دهد و حسابرس در پیش‌نویس گزارش عدم اظهارنظر ارائه کند و اقدامات مدیریت بنگاه مورد رسیدگی یا رویدادهایی نو، موجب از بین رفتن محدودیت یا ابهام بااهمیت و فراگیر شود؛ حسابرس در گزارش خود نظر مردود می‌دهد؛ ولی اگر در پیش‌نویس، نظر مردود باشد و مدیریت با اصلاح صورت‌های مالی، تحریف را از بین ببرد؛ حسابرس باید در گزارش خود عدم اظهارنظر ارائه کند و این منطقی نیست که حسابرس نخست نظر بدهد و پس از انجام تعدیل(های) لازم در صورت‌های مالی، عدم اظهارنظر ارائه کند.
.
گرچه بررسی اینجانب دراین‌باره در قالب یک پژوهش گسترده نبوده، اما آنچه تا کنون مشخص شده این است که بیشتر حسابرسانی که از آنها پرسش شده، به اظهارنظر مردود باور دارند. افزون براین باید به این دو نکته توجه داشت:
.
نخست اينكه گرچه اظهارنظر مردود بدترين نوع اظهارنظر است و در اين حالت صورت‌هاي مالي، گمراه‌كننده تلقي مي‌شود؛ مي‌توان گفت كه از ديدگاه تصميم‌گيري، براي استفاده‌كننده، عدم اظهارنظر بدترين نوع اظهارنظر است؛ چرا؟ چون نمي‌تواند به اين نتيجه برسد كه آيا صورت‌هاي مالي گمراه كننده است يا خير.
.
ديگر اینکه در هردو گروه، حسابرسانی هستند که به طور کلی استدلالات گروه دیگر را رد می‌کنند و آنها را کاملا نادرست می‌دانند! جالب‌تر اينكه برخي از آنها توان علمي و حتي شخصيت افراد گروه ديگر را به چالش مي‌كشند به ديگر سخن، سفسطه مي‌كنند!
.
در پايان، از همكاران ارجمند مي‌خواهم نظر خود را در اين باره، با رايانامه aazad@iacpa.ir به آگاهي من برسانند. زيرا به اين جمله جان استوارت ميل باور دارم: «كسي كه درباره موضوعي فقط از عقيده خود خبر دارد؛ اصلا از آن موضوع خبر ندارد.»
.
عبداله آزاد – کارشناس ارشد حسابداری و حسابدار رسمی
منبع : دنياي اقتصاد
.
