اگر بخواهيم يك طبقه بندی كلي براي موارد استفاده از قراردادهاي آتي در سرمايه‌گذاري ارائه كنيم، می‌توان از دیدگاه سرمایه گذاری، این قراردادها را در دو دسته جای داد:
.
۱- پوشش ريسك سرمايه‌گذاري (Hedging) یا ایمن‌سازی سرمایه
استفاده از قراردادهاي آتي در كنترل ريسك سرمايه‌گذاري و ايمن سازي و پوشش ريسك (Hedging)، يكي از اصلي ترين ابزارهاي كاهش يا حتي حذف ريسك سرمايه‌گذاري است. قراردادهاي آتي به سرمايه‌گذاران و مديران اين اجازه را مي‌دهند كه در صورت تمايل ريسك نگهداری دارايي‌هاي خود را كاهش دهند يا به طور كلي اين ريسك را حذف نمایند. عمل ايمن‌سازي دارایي‌ها (Hedging) به اين ترتيب صورت مي‌گيرد كه از طريق خريد و فروش قراردادهاي آتي، ريسك سرمايه‌گذاري را به شخص ديگري كه در مقابل دريافت منفعت حاضر به قبول آن است، انتقال مي‌دهند. لذا عمليات كاهش يا حذف ريسك سرمايه‌گذاري را ايمن سازي يا پــوشش ريسك مي‌نامند که يكــي از مهمتــرين ابــزار مديريت ريسك می‌باشد.
.
۲- معامله‌گري حرفه‌اي
معامله‌گران حرفه‌اي كه داراي ريسك‌پذيري بالایی هستند، از اين‌گونه قراردادها استفاده مي‌كنند و معمولا در طرف مقابل ايمن سازان و پوشش دهندگان ريسك قرار مي‌گيرند. اين گونه سرمايه‌گذاران در ازاي كسب سود و منفعت آمادگي دارند كه ريسك سرمايه‌گذاري ديگران را به خود منتقل كنند. در واقع به خريد و فروش ريسك سرمايه‌گذاري اوراق آتي مشغول مي‌شوند و از قراردادهاي آتي كسب منفعت نموده و بهره مي‌برند.
.
چگونگي استفاده از قراردادهاي آتي براي كاهش ريسك سرمايه‌گذاري
سرمايه‌گذاران و مديران سرمايه‌گذاري از طريق استفاده از قراردادهاي آتي بورس نسبت به كاهش يا حذف ريسك سرمايه‌گذاري‌هاي خود كه به Hedging معروف است، استفاده بسيار مطلوبي مي‌کنند. فرض كنيم يك سرمايه‌گذار داراي هشت هزار سهم شركت «x» است و به اين نتيجه رسيده كه قيمت اين سهم كه امروز چهارصد تومان است، كاهش فوق العاده‌اي خواهد داشت و او ممكن است كه زيان عمده‌اي کند. او نيز مي‌داند كه اين افت قيمت كوتاه مدت است و مايل نيست سهام خود را از دست بدهد. پس از گشودن يك حساب بازارهاي آتي نزد كارگزار خود، تصميم مي‌گيرد كه نسبت به پیش فروش يك قرارداد آتي از سهم شركت «x» اقدام کند. به بیان دیگر سهام خود را با ایجاد موقعیت پیش فروش از خطر سقوط نجات دهد. قيمت قرارداد آتي به طور معمول بالاتر از قيمت نقدی است، لذا اگر قيمت امروز سهم چهارصد تومان باشد، قيمت بازار آتي (Future) پیش خرید و پیش‌فروش یک قرارداد با سررسید شش ماهه را چهارصد و ده تومان فرض کنیم.
.
او تصميم مي‌گيرد يك قرارداد پيش فروش را تعهد کند كه ظرف شش ماه پس از اين تاريخ چنانچه قیمت سهام او در بازار سقوط کند، قرارداد مزبور این زیان را جبران نماید. حال دو سناريو مي‌تواند اتفاق بيفتد:
.
سناريوي اول: قيمت سهم بر اساس پيش بيني سرمايه‌گذار به سیصد و پنجاه تومان تنزل مي‌كند كه در واقع سهام سرمايه‌گذار دچار چهارصدهزار تومان زيان مي‌گردد. اما قرارداد آتي او داراي سودي بسيار مطلوب مي‌شود و براي هر سهم چهارصد تومان، قبل از سررسيد برای اين قرارداد مي‌گيرد كه در اين شرايط او در واقع ريسك خود را بسیار کاهش داده است. او توانسته است سهم خود را قبل از اينكه سقوط كند با قيمت از پيش تعيين شده چهارصد تومان به فروش رساند که ملاحظه می‌شود در مقابل زیان ناشی از احتمال سقوط، خود را بیمه کند.
زیان حاصل از کاهش ارزش سهام ۴۰۰,۰۰۰=۵۰×۸۰۰۰
(۴۱۰ قیمت پیش فروش قرارداد آتی) و ۴۱۰-۳۶۰=۵۰
(۳۶۰ قیمت پیش فروش قرارداد آتی پس از کاهش قیمت سهم در بازار)
سود حاصل از پیش فروش ۴۰۰,۰۰۰=۵۰×۸۰۰۰
ملاحظه می‌گردد که زیان حاصله در کاهش قیمت سهم با سود حاصله در پیش فروش آن یکدیگر را خنثی می‌نمایند و ریسک حذف شده است.
.
سناريوي دوم: قيمت سهم بر خلاف پيش‌بيني او رو به افزايش مي‌گذارد و در پايان دوره يا سررسيد قرارداد آتي، سهم به چهارصد و پنجاه تومان رسيده است و او زیان کرده است. اما سهم او نيز از چهارصد تومان به چهارصد و پنجاه تومان رشد پيدا كرده است و در اين سوي معامله سود برده است. ملاحظه مي‌شود كه در هر دو طرف اين اتفاق ريسك سرمايه‌گذار خنثی شده است.
زیان ناشی از خرید پیش فروش ۴۰۰,۰۰۰=۸۰۰۰×۵۰
سود حاصل از افزایش سهم ۴۰۰,۰۰۰=۵۰×۸۰۰۰
يك نكته قابل ذكر مجدد آن است كه سرمايه‌گذار هميشه قادر است طي دوره قرارداد هر لحظه كه مايل باشد، قرارداد خود را به قيمت روز از طريق يك معامله معكوس باطل كند و به تعهد خود خاتمه دهد و به هيچ وجه مجبور به حفظ تعهد خود تا پايان دوره نيست.
در اجرای ايمن‌سازي سرمایه (پوشش دهي ريسك Hedging) دو نوع استراتژي کلی به كار گرفته مي‌شود.
– Short Hedging اتخاذ موقعيت فروش که به پيش فروش قرارداد آتي معروف است (دقیقا بر اساس مثال فوق) هنگامي اتخاذ مي‌شود كه سرمايه‌گذار بخواهد در مقابل يك سقوط يا كاهش قيمت احتمالی سرمايه‌گذاري خود را حفظ و بيمه كند.
.
محمود گنابادی – بورس ۲۴
منبع:دنیای اقتصاد
.د