دهمين همايش ملي حسابداري ايران [1] با موضوع اصلي «آموزش و پژوهش حسابداري در افق ايران ۱۴۰۴» با همت گروه حسابداري دانشگاه الزهرا و همكاري كميته علمي ديگر دانشگاه‌هاي كشور با حضور حسابداران رسمي، اعضاي هيات علمي دانشگاهها و مديران بازار سرمايه برگزار شد.
.
دبير علمي اين همايش يكي از مشكلات حوزه حسابداري را در زمينه پژوهش مي‌داند. او بر اين اعتقاد است كه يك ضعف بنيادي در فرآيند پژوهش حسابداري وجود دارد. از ديدگاه ويدا مجتهدزاده اعضاي «حرفه» براساس آموخته‌هايشان كار مي‌كنند، علاقه‌اي به پژوهش ندارند و به يافته‌هاي پژوهش‌ها براي رفع نيازهاي حرفه توجه نمي‌كنند.
.
از سوي ديگر رييس سازمان بورس و اوراق بهادار بر اين باور است كه علم حسابداري بايد به پيچيدگي‌هاي بازار سرمايه پاسخ دهد بنابراين بايد اين علم، در حوزه‌هاي مختلف توسعه يابد.
.
بازار سرمايه يك بازار دانش بنيان
علي صالح‌آبادي در همايش يادشده با اشاره به توسعه بازار سرمايه در سال‌هاي اخير گفت: بازار سرمايه در حوزه ابزارهاي مالي متنوع‌تر شده و در سه دسته كلي ابزارها شامل سهام، اوراق صكوك و اوراق مشاركت فعال شده و در حوزه ابزارهاي ديگر نظير اوراق آتي و اختيار معامله هم به زودي فعال خواهد شد. همچنين اوراق حق‌تقدم تسهيلات مسكن در فرابورس فعال شده با اين حال هنوز در ابتداي راه هستيم، چه در زمينه ايجاد ابزارهاي تامين مالي و چه در پوشش ريسك در بازار سرمايه.
.
رييس «سازمان» با اشاره به راه‌اندازي بورس‌هاي كالا و انرژي از تنوع نهادهاي مالي در مقايسه با گذشته ياد كرد و گفت: در نظر داريم نهاد «رتبه‌بندي اعتباري» را كه يك نهاد مكمل نهادهاي ديگر است راه‌اندازي كنيم، البته تاخير در راه‌اندازي اين نهاد، عمدي بوده زيرا احساس نياز به آن وجود نداشت و در گذشته قيمت‌ها مشخص بود و سعي بر اين بود كه ريسك را با استفاده از ضامن معتبر پوشش دهيم.
.
صالح‌آبادي با بيان اينكه بازار سرمايه از نظر كمي نيز توسعه يافته است، خاطرنشان كرد: بازار سرمايه، يك بازار دانش بنيان است و نياز به تخصص، پژوهش و آموزش دارد و در اين چارچوب بازار توسعه مي‌يابد.
.
وي تاكيد كرد: اگر متخصصان بازار، با تحولات آشنا نباشند، هر ابزاري كه طراحي و معرفي شود بازار رشد نخواهد كرد بنابراين براي رشد و توسعه بازار، نيازمند دانش كاربردي در بازار سرمايه هستيم از سوي ديگر، هرچه جلوتر مي‌رويم، به پيچيدگي كارمان اضافه مي‌شود.
.
۶ حوزه آموزش و پژوهش در بازار سرمايه
سخنگوي «سازمان» در ادامه گفتار خود به حوزه‌هاي مختلفي اشاره كرد كه بايد در بازار سرمايه، روي آنها كار شود تا بازار توسعه يابد.
صالح‌آبادي حوزه «فاينانس» را نخستين حوزه‌اي دانست كه بايد هم آموزش و هم پژوهش در آن صورت گيرد. به اين معني كه فعالان بازار بايد با آخرين تحولات بازارهاي مالي جهان، بحران‌ها و دلايل آنها و درس‌هايي را كه مي‌توان از آنها گرفت، آشنا باشند.
.
وي تاكيد كرد: امروز در دنيا به بحث‌هاي ريسك سيستماتيك توجه ويژه‌اي مي‌شود اما در كشور ما كمتر روي آن كار شده در حالي كه هنگامي كه توسعه اتفاق مي‌افتد بايد به ريسك آن نيز توجه داشت و پوشش آن نياز به مطالعه دارد.
رييس سازمان حوزه حسابداري را دومين حوزه با اهميت بالا دانست كه بازار سرمايه براي شفاف بودن بايد از تكنيك‌هاي آن بهره گيرد.
.
صالح‌آبادي خاطرنشان كرد: هرچه دانش حسابداري ارتقا يابد و پژوهش‌هاي علمي و كاربردي توسعه پيدا كند اين پژوهش‌ها به بازار كمك كرده و بازار سرمايه شفاف‌تر خواهد شد.
وي تاكيد كرد: بازار سرمايه موتور حركت حسابداري است و ما زماني كه از افشا صحبت مي‌كنيم مي‌توانيم به علم حسابداري كمك كنيم. از سوي ديگر علم حسابداري بايد به پيچيدگي‌هاي بازار سرمايه پاسخ دهد.
.
صالح‌آبادي توضيح داد: ما امروزه پيچيدگي‌هاي فراواني در بازار سرمايه داريم به عنوان مثال با تشكيل هلدينگ‌ها، كنترل‌هاي مستقيم يا غيرمستقيم شركت‌ها بر يكديگر افزايش يافته است بنابراين ايجاب مي‌كند كه علم حسابداري هم در حوزه تحقيقات و مطالعات و هم در حوزه آموزش توسعه يابد.
.
رييس سازمان سپس گفت: تنها تهيه اطلاعات مهم نيست، بلكه به موقع بودن و درست بودن اطلاعات مهم است.
وي ادامه داد: هنگامي كه ابزار مشتقه در بازار سرمايه راه‌اندازي مي‌شود، علم حسابداري نمي‌تواند با آن بيگانه باشد و اگر استانداردهاي آن را نداشته باشيم، نمي‌توانيم از آن بهره گيريم.
.
راه‌اندازي فيوچرز بدون استاندارد
صالح‌آبادي سپس گفت: الان ۴ سال است كه فيوچرز در بورس كالا راه‌اندازي شده، اما استانداردهاي آن تهيه نشده است و جامعه حسابداري بايد به سرعت براي آن چاره‌انديشي كند.
.
صالح‌آبادي سومين حوزه مهم را حوزه IT خواند و گفت: بازار سرمايه ما در حال توسعه است و نمي‌تواند بدون وجود تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات رشد پيدا كند. از سال ۲۰۰۰، دنيا بر تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات تمركز كرده كه اين امر به گسترده شدن بازارهاي مالي كمك كرده است.
.
وي افزود: امروزه در دنيا روي سرعت دسترسي به اطلاعات و معاملات كار مي‌كنند و ما نيز مي‌خواهيم در اين روند از امن‌ترين شيوه استفاده كنيم.
«حقوق مالي» چهارمين حوزه‌اي است كه رييس سازمان بر اهميت پژوهش در آن تاكيد كرد.
.
صالح‌آبادي در اين زمينه گفت: در برخي از دانشگاهها حقوق مالي ايجاد شده است و اين بسيار مهم است زيرا ما وارد دنياي بسيار پيچيده‌اي از روابط حقوقي و قراردادهاي بين افراد شده‌ايم اما بازار سرمايه ما در اين حوزه كمبود دارد. البته سعي كرده‌ايم قراردادها را استاندارد كنيم اما نياز داريم به اين مقوله به صورت علمي نگريسته شود و ما دانش و آموزش حقوق مالي را در بازار سرمايه داشته باشيم.
.
رييس «سازمان» اقتصاد مالي را حوزه مهم ديگري دانست و در اين باره گفت: اينكه توسعه بازار سرمايه چه كمكي به اقتصاد كلان كشور مي‌كند و بازار سرمايه چگونه مي‌تواند در خدمت اقتصاد قرار گيرد و تاثير بازار سرمايه بر ديگر متغيرها چيست مي‌تواند موضوع تحقيق، مطالعه و پژوهش باشد.
.
جذب سرمايه مسلمانان
صالح‌آبادي «مالي اسلامي» را ششمين حوزه بااهميت دانست و خاطرنشان كرد: اين موضوع اهميت ويژه‌اي در كشور ما دارد زيرا حتي كشورهايي كه حكومت آنها اسلامي نيست، اين سيستم را پياده كرده‌اند تا سرمايه مسلمانان را جذب كنند و اعلام كرده‌اند كه ابزارهاي آنها برند اسلامي دارد.
.
وي افزود: در كشور ما اين بحث فراتر است زيرا نظام ما مبتني بر اسلام است و ما بايد هر ابزاري كه طراحي مي‌كنيم مبتني بر شريعت باشد وگرنه وجودش اشكال دارد.
رييس «سازمان» يادآور شد: امروزه ما در اين حوزه حدود ۳۰۰۰ صفحه متون ارزشمند داريم و سالي يك بار يافته‌هاي كميته فقهي «سازمان» را در يك دوره مالي اسلامي به كارشناسان دنيا اعلام مي‌كنيم و حتي مي‌توانيم يك دوره «دكتري مالي اسلامي» بگذاريم و مطالب آن را ارائه دهيم.
.
صالح‌آّبادي سپس گفت: ما بايد متناسب با طراحي ابزارهاي اسلامي، حسابداري را نيز با آن متناسب كنيم به عنوان مثال اوراق مشاركت داراي ريسك است اما اوراق قرضه اين ريسك را ندارد و از جنبه‌هاي حقوقي، اين دو متفاوت است.
.
وي يادآور شد: حوزه‌هاي نظارت، طراحي، تحقيقات تجربي، راهبري شركتي، كنترل‌هاي داخلي، تلفيق و ابزارهاي جديد موضوعاتي است كه مي‌توان به آنها به عنوان مقوله‌هاي آموزشي پرداخت و ما به دنبال آن هستيم كه افراد در بازار با گواهينامه‌هاي حرفه‌اي فعال شوند و با آموزش‌هاي عمومي و تخصصي، دانش خود را به‌روز كنند.
صالح‌آبادي در پايان اظهار اميدواري كرد: اميدوارم اين همايش بتواند به اهداف خود كه مهم‌ترين آن توسعه دانش حسابداري است دست يابد.
.
شكاف «حرفه» و «دانش» حسابداري
دبير علمي همايش نيز درخصوص اهميت پژوهش در حسابداري گفت: در رابطه با حسابداري بايد گفت كه اغلب اين پژوهش‌ها كاربردي محسوب مي‌شوند، كه در آن تاكيد بر فناوري و عمليات تخصصي مورد استفاده حرفه حسابداري در رده اجتماعي و سازماني است.
.
اين پژوهش‌ها نقطه مقابل تحقيقات علوم فيزيكي هستند كه در آن تاكيد مطالعه، بيشتر بر موضوع فيزيكي است. در سطح بين‌المللي، انجام پژوهش عموما يك الزام براي گسترش حسابداري دانشگاهي است و مشاركت كننده با اهميتي براي توسعه دانش و پژوهش محسوب مي‌شود.
.
ويدا مجتهدزاده افزود: تاثير پژوهش در برخي نظام‌ها براي همه قابل درك است. مثلا در پزشكي، اين تحقيقات موجب توسعه و بهبود روش‌هاي درمان و تهيه داروهاي جديد مي‌شود كه به جامعه منفعت مي‌رساند. اما در مورد حسابداري تشخيص اين تاثير ساده نيست.
.
براي مثال، در رشته حسابداري ادعا مي‌شود كه پژوهش‌هاي مورد نظر حرفه و اعضاي آن دير انجام مي‌شود؛ زيرا پژوهشگران به عمليات حرفه‌اي جاري كه به طور سريع تغيير مي‌كند، توجه دارند. شايد اين ادعا درست باشد، به واقع، تا به حال بسياري از نگراني‌هاي اعضاي حرفه‌اي مورد توجه پژوهشگران دانشگاهي قرار نگرفته است.
.
استاد دانشگاه الزهرا با اشاره به نگراني درخصوص ايجاد شكاف ميان «حرفه» و «دانش» حسابداري گفت: گفته مي‌شود كه مشكل اين نيست كه پژوهشي انجام نمي‌شود؛ بلكه يك ضعف بنيادي در فرآيند پژوهش حسابداري وجود دارد.
.
مجتهدزاده تاكيد كرد: مشكل اصلي اين است كه نظريه شناخته شده‌اي براي استفاده به عنوان مرجع طراحي فرضيه‌ها يا مدل‌هايي كه به طور تجربي پژوهش شوند، وجود ندارد و نبود نظريه در آموزش، عمل و ادبيات پژوهش ديده مي‌شود. براي مثال: اعضاي حرفه بر اساس آموخته‌هايشان كار مي‌كنند، علاقه‌اي به پژوهش ندارند و به يافته‌هاي پژوهش‌ها براي رفع نيازهاي حرفه توجه نمي‌كنند.
.
دبير علمي همايش ملي حسابداري سپس گفت: برخي مي‌گويند كه حرفه حسابداري مشتمل بر ۳ بخش است:
پژوهش، سياست‌گذاري و عمل. تاكيد بر سياست‌گذاري از اهميت برخوردار است و نياز به توضيح دارد. سياست‌گذاري يك ميانجي با اهميت بين پژوهش و عمل است.
.
«حرفه» از پژوهش جدا نيست
مجتهدزاده ادامه داد: عمل حسابداري شايد جداي از پژوهش حسابداري باشد؛ اما اجازه ندارد آزاد از فرآيند سياست‌گذاري و تدوين مقررات كه رهنمودي براي گزارشگري مالي و ترتيبات نظام راهبري شركتي است، قدم بردارد. اگر چه معمولا، حرفه را عمل حسابداري مي‌دانند، اما در واقع حرفه، مجموعه پژوهش، سياست‌گذاري و عمل حسابداري است. بر اساس اين طرز تفكر، هر شكاف تنها مي‌تواند از طريق پژوهش و سياست‌گذاري مرتبط با عمل پر شود.
/
وي سپس به راهكارهاي ارائه شده از سوي پژوهشگران به منظور برطرف كردن نيازهاي «حرفه» اشاره كرد و گفت: يكسان كردن افق زماني پژوهشگران دانشگاهي و اعضاي حرفه، كه با نزديكي و تعامل امكان پذير است، يكي از اين راهكارها است.
اين استاد دانشگاه افزود: بالابردن كيفيت پژوهش‌ها كه با ايجاد ارتباطات مستقيم بين دانشگاهيان و اعضاي حرفه مي‌تواند جامه عمل پوشانده شود نيز راهكار ديگر است.
.
از سوي ديگر بالابردن انگيزه پژوهشگران براي انجام پژوهش در زمينه نيازهاي حرفه كه از طريق اهميت به نتيجه كارهاي پژوهشي امكان پذير است مي‌تواند سومين راهكار باشد.
مجتهدزاده انتقال يافته‌هاي پژوهش‌هاي دانشگاهي به اعضاي حرفه كه انجمن‌هاي علمي و تخصصي حسابداري مي‌توانند متولي آن باشند را به عنوان چهارمين راهكار معرفي كرد.
.
وي ساده‌نگاري نتايج پژوهش‌ها، جدي گرفتن واحد‌هاي مرتبط با آموزش تخصصي انجام پژوهش در دوره‌هاي كارشناسي حسابداري در دانشگاهها، توجه بيشتر اساتيد راهنما به پايان نامه‌هاي دانشجويان و راهنمايي و آموزش دلسوزانه آنها و برگزاري همايش‌هاي مشترك بين دانشگاهيان و اعضاي حرفه را ديگر راهكارهاي موثر در اين زمينه دانست.
.
منبع : دنياي اقتصاد
.