روايتي ديگر از رشد اقتصادي
مقايسه دو گزارش رسمي از توليد ملي
پس از انتشار جزئیات نرخ رشد تولید ناخالص داخلی از سوی مرکز آمار ایران، دیروز بانک مرکزی نیز گزارشی رسمي، اما «متفاوت» در این باره منتشر کرد. گزارش بانک مرکزی در مورد جزئیات نرخ رشد اقتصادی در برخی از زیربخش‌های اقتصادی مورد بررسی با آنچه نزدیک به یک هفته پیش از سوی مرکز آمار ایران اعلام شد، همپوشانی ندارد و حاوي آمار و ارقام متفاوتي براي اين زيربخش‌ها است.
.
دو روایت متفاوت از رشد اقتصادی
بانک مرکزی با انتشار گزارش تحولات اقتصادی‌ایران در بخش واقعی طی سال‌های ۸۸ و ۸۹، رشد اقتصادی‌ایران در سال گذشته را به قیمت پایه و با احتساب نفت ۸/۵ درصد و بدون احتساب نفت ۱/۶ درصد اعلام کرده است.این رقم نسبت به سال ۸۸ به ترتیب ۸/۲ درصد و ۴/۲ درصد افزایش یافته است.
.
این در حالی است که مرکز آمار‌ایران حدود یک هفته پیش روایت متفاوتی از رشد اقتصادی‌ایران در سال‌های ۸۸ و ۸۹ ارائه کرد. بنا به آنچه که در وبگاه این مرکز منتشر شد، رشد اقتصادی کشور با احتساب نفت در سال ۸۸ به ۳/۴ درصد رسیده است. این رقم ۳/۱ درصد از آمار بانک مرکزی برای نرخ رشد اقتصادی سال ۸۸ بالاتر است. از سوی دیگر، مرکز آمار‌ایران رقم نرخ رشد اقتصادی‌ایران در سال گذشته را با احتساب نفت ۵/۶ درصد اعلام کرده که بالاتر از رقم اعلام شده بانک مرکزی است.
.
بانک مرکزی البته برآوردهای خود از رشد اقتصادی سال گذشته را بهبود بخشیده و علت اصلی افزایش نرخ رشد اقتصادی را «بالا رفتن رشد ارزش افزوده فعالیت‌های کشاورزی، صنعت، بازرگانی، رستوران و هتلداری، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات و خدمات موسسات پولی و مالی» عنوان کرده است. بخش‌هایی که نسبت به ارقام اعلام شده مرکز آمار‌ایران اختلاف جدی دارد و مقایسه جزئیات رشد تولید ناخالص داخلی از نگاه این دو نهاد این اختلافات را به خوبی نشان می‌دهد.
.
کشاورزی
بانک مرکزی در بخش جزئیات رشد تولید ناخالص داخلی ابتدا به بخش کشاورزی طی سال ۸۸ پرداخته و رقم رشد بخش کشاورزی در‌این سال را ۵/۱۳ درصد اعلام کرده است.این رقم برای سال گذشته ۸/۸ درصد بوده است. اما مرکز آمار‌ایران برآورد متفاوتی از این بخش داشته و با کمی اختلاف ابتدا رشد بخش کشاورزی در سال ۸۸ را قدری بالاتر از پیش‌بینی بانک مرکزی اعلام کرده و سپس در سال گذشته پیش‌بینی خود را حتی ۱/۱ درصد پایین‌تر از برآورد بانک مرکزی آورده است. بانک مرکزی در توضیح این که چرا «رشد بخش کشاورزی در سال گذشته بالا بوده و به رقم ۸/۸ درصد رسیده» این افزایش را «ناشی از بارندگی‌ها و شرایط مساعد آب‌وهوایی طی سال‌های مذکور» دانسته و عنوان کرده است: «آمار مقدماتی وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آن است که تولید محصولات زراعی و باغی در سال ۱۳۸۸ نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب ۵/۱۸ و ۳/۱۶ درصد و تولید محصولات اصلی دامی۴/۷ درصد افزایش یافته است.
.
نفت در مقایسه برآورد بانک مرکزی و مرکز آمار ایران از رشد اقتصادی در بخش نفت، این دو نهاد به صورت کاملا معکوس نتایج یکدیگر را رد کرده‌اند. مرکز آمار ایران در سال ۸۸ رشد اقتصادی کشور در بخش نفت را ۷/۷ درصد اعلام کرد؛ حال آن که بانک مرکزی برای این بخش در سال ۸۸ رقم منفي ۹/۳ درصد را اعلام کرده است. در سال ۸۹ این روند معکوس شده و مرکز آمار‌ایران نرخ رشد بخش نفت را به صورت منفی و با رقم ۴- اعلام کرده و بانک مرکزی رقمی‌بالغ بر ۹/۱ درصد برای رشد‌این بخش در نظر گرفته است. بانک مرکزی در گزارش خود دلیل برآورد مثبت و منفی خود از وضعیت رشد اقتصادی بخش نفت را این گونه بیان کرده است: «افزایش تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی از جمله علل اصلی نرخ رشد ۹/۱ درصدی ارزش افزوده گروه نفت است. کاهش تولید و صادرات نفت خام و نیز کاهش صادرات فرآورده‌های نفتی از جمله دلایل اصلی نرخ رشد منفی ارزش افزوده گروه نفت در سال مذکور بوده است».
.
معدن و صنعت
در دو بخش معدن و صنعت نیز تناقض برآوردهای رشد اقتصادی از دیدگاه بانک مرکزی و مرکز آمار دیده می‌شود. مرکز آمار‌ایران برای بخش معدن در سال ۸۹ رشد ۳/۱۹ درصدی را برآورد کرده است. رقمی‌که از دیدگاه بانک مرکزی نزدیک به ۹ درصد کمتر است. در سال ۸۸ هم از نظر مرکز آمار نرخ رشد بخش معدن به منفی ۸ دهم رسیده؛ حال آنکه بانک مرکزی این رقم را مثبت یک دهم برآورده کرده است.این روند به نوعی در بخش صنعت تکرار می‌شود.
.
برق، آب و گاز
در‌این بخش بانک مرکزی و مرکز آمار در برآوردهای رشد اقتصادی این بخش‌ها نیز به طور معکوس حرکت کرده‌اند. هر چقدر مرکز آمار نرخ رشد اقتصادی‌این بخش‌ها را بالاتر پیش‌بینی کرده، بانک مرکزی برآورد خود را کاهش داده و در سال گذشته که مرکز آمار نرخ رشد این بخش‌ها را بیشتر از برآورد پیشین خود کرده، بانک مرکزی از پیش‌بینی روند افزایشی نرخ رشد این بخش‌ها خودداری کرده است. بانک مرکزی در برآورد خود از‌این بخش نرخ هفت دهم درصدی را برای میزان رشد این بخش‌ها در سال ۸۸ اعلام کرده. رقمی بسیار پایین‌تر از ۴ درصد که از سوی مرکز آمار‌ایران اعلام شده است. اما در سال ۸۹ برآورد خود از رشد‌این بخش‌ها را افزایش داده و به ۷/۴ درصد رسانده است.
.
ساختمان
شاید بارزترین اختلاف موجود میان آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار در سال‌های ۸۹ و ۸۸ در بخش ساختمان دیده می‌شود. مرکز آمار‌ایران برای سال ۸۸ نرخ رشد این بخش را ۱۵ درصد اعلام کرده؛ در حالی که بانک مرکزی برآورد خود از رشد این بخش در سال ۸۸ را به رقم منفی ۹/۴ درصد رسانده است. در سال ۸۹ مرکز آمار‌ایران رقم رشد منفی ۲/۶ درصد را برای‌این بخش در نظر گرفته است.اما بانک مرکزی برآورد کرده که نرخ رشد‌این بخش ۳/۷ درصد بوده است. بانک مرکزی معتقد است این افزایش رشد در بخش ساختمان متاثر از فعالیت‌های ساختمانی «مسکن مهر» است. بنا به اعلام بانک مرکزی، در بخش ساختمان، ارزش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری به قیمت‌های جاری طی سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ با احتساب پروژه مسکن مهر نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب دو درصد کاهش و ۳/۱۲درصد افزایش داشته است.
.
خدمات مستغلات و حرفه‌ای
در بخش دیگری که اختلاف عجیبی میان برآوردهای بانک مرکزی و مرکز آمار‌ایران از نرخ رشد زیربخش‌ها به چشم می‌خورد، خدمات مستغلات و خدمات حرفه‌ای است. مرکز آمار‌ایران نرخ رشد این بخش در سال ۸۸ را منفی ۹/۲ درصد و بانک مرکزی منفی ۴ درصد برآورد کرده‌اند. در سال ۸۹ بنا به برآورد بانک مرکزی رقم رشد بخش مستغلات و حرفه به صفر رسیده است. اما مرکز آمار‌ایران رقم رشد این بخش در سال ۸۹ را ۲/۲۱ درصد اعلام کرده که نسبت به برآورد اعلام شده بانک مرکزی افزایش چشمگیری دارد.
.
.
