زمانی که در تیرماه سال ۱۳۸۷ باحضور اندک مدیران و مسئولین در یک مراسم بسیار ساده قراردادهای آتی [1] در بورس کالای ایران رسماً افتتاح گردید کمتر کسی در آن زمان بر این باور بود که این بازار طی سه سال بعد به یکی از مهم‌ترین بخش‌های بازار سرمایه ایران تبدیل خواهد شد به گونه ای که ارزش معاملات آن در بعضی از روزها از تمامی بازارها بیشتر گردد.
.
این رشد میسر نبود مگر به تلاش و همت کلیه ارکان بازار سرمایه و مهم‌تر از آن اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار اما به جرئت می‌توان گفت که هیچ یک از بازیگران بازار اعم از سازمان بورس، شرکت بورس، کارگزاران، مشتریان و شرکت‌های توسعه دهنده نرم افزاری به اندازه بازار رشد و پیشرفت نداشته‌اند و این بازار علی رغم همه تلاش‌ها از عقب‌ماندگی ارکان آسیب می‌بیند.
.
موضوع مهم و قابل توجه در این زمینه، رفتار آگاهانه مشتریان است زیرا قراردادهای آتی یکی از پرریسک ترین نوع معاملات بورس است که ورود به آن مستلزم آگاهی و دانش ویژه‌ای می‌باشد. در ذیل چند پیشنهاد جهت آگاهی سرمایه گذارانی که به تازگی قصد ورود به بازار را دارند آمده است:
.
۱-درکلاسهای آموزشی شرکت کنید:
هم اکنون در طول هفته جلسات آموزشی بسیاری توسط مؤسسات آموزشی،بورس‌ها و کارگزاران در حال برگزاری است که بعضاً این آموزش‌ها را با استفاده از اساتید مجرب در اختیار مخاطبین قرار می‌دهند که بسیار مفید خواهد بود. این ابزار مالی در عین سادگی دارای زوایای مهمی است که در صورت عدم آگاهی از آن سرمایه گذار را در ریسک‌های غیرقابل کنترلی قرار خواهد داد. لازم است بدون دانش کافی از قوانین، مقررات و ضوابط این بازار از ورود به آن اجتناب نماییم.
.
۲- با حجم کم وارد شوید:
برای شروع، حداقل به مدت یک ماه تعداد موقعیت‌هایی که اخذ می‌نمایید محدود باشد. این زمان برای «دوره آموزش» لازم است. با توجه به اینکه ذات معاملات در این بازار دارای اهرم می‌باشدبنابراین سود و زیان هر معامله چندین برابربازار نقداست پس بهتر است برای جلوگیری از زیان بیشتر با حجم کم معامله نمایید و پس از آشنایی بیشتر با این بازار حجم را به آرامی افزایش دهید زیرا زمانی طول خواهد کشید تا شما از یک تحلیل گر به یک معامله گر تبدیل شوید.
.
۳- بازار قرارداد آتی جای پس انداز نیست.
توصیه می‌شود از ورود پس انداز خود به این بازار خودداری نماییم و پس انداز خود را در بازار سهام و یا صندوق‌های مشترک سهام سرمایه‌گذاری کنید. این بازار نیاز به تحلیل و حرکت‌های به موقع است که به تبع آن زمان زیادی از شما خواهد برد.
.
۴- اهرم را خودتان کنترل کنید:
کسانی که «اقرارنامه و بیانیه ریسک معاملات آتی» را امضا می‌نمایند،اقرار به آشنایی با ریسک سیستماتیک این بازار دارند. از این رو مشتریان تازه وارد، باید با آگاهی بالا، اقدام به سرمایه‌گذاری کنند تا ریسک به حداقل برسد.بدین منظور سرمایه‌گذارمی‌تواند از فرصت‌های آربیتراژی موجود در بازار استفاده نماید به عنوان مثال در بازار اسفند ماه موقعیت خرید و در بازار اردیبهشت ماه موقعیت فروش بگیرد بدین وسیله با داشتن موقعیت‌های متفاوت در ماه‌های مختلف اهرم خود را کنترل می‌کند.بازارآتی‌هابه واسطه اهرم (leverage) که می‌تواند قابلیت سود دهی را افزایش دهد، در صورت سهل انگاری نیز به همان میزان یا حتی بیشتر می‌تواند ضرر ده باشد. در معاملات مالی اهرمی شاید بیشتر از تسلط فنی و تحلیلی، تسلط روانی حائز اهمیت باشد.
.
۵-در محاسبات آربیتراژ به مخرج کسر و تغییرات وجه تضمین اولیه دقت کنید:
از آنجا که اهرم مالی و امکان فروش استقراضی بازار معاملات آتی سکه طلا جذابیت بسیار بالایی برای سرمایه گذاران فراهم کرده است، در پاره ای مواقع فرصت‌های بسیار مناسب کسب سودبدون ریسک (آربیتراژ) نیز به وجود می‌آید در صورتی که قیمت‌های قراردادهای آتی بیش از حد با قیمت دارایی پایه در بازار نقدی فاصله بگیرد می‌توان با خرید دارایی پایه و اتخاذ موقعیت فروش در بازار آتی از این فرصت کسب سود بدون ریسک استفاده نمود.
.
بدین ترتیب با حفظ وضعیت تا زمان سررسید و جدا از تمام تغییرات قیمتی در بازه‌ی زمانی اتخاذ موقعیت،می‌توان سود قطعی بدون ریسک کسب نمود. اما از نکات مهم و قابل توجه وجود وجه تضمین اولیه در مخرج فرمول می‌باشد.از آنجا کهتضامين طي زمان ثابت نبوده و به صورت پويا در حال تغيير خواهد بود، این تغییرات موجودی سرمایه‌گذار را دچار نوسان می‌کند. از دیگر سو ممکن است در طول زمان در نظر گرفته شده در فرمول، رشد قیمتی نیز می‌تواند خطرصدور «اعلامیه افزایش وجه تضمین»را تقویت نماید، در این صورت عاقلانه است که سرمایه‌گذارهمه‌ی سرمایه‌ی خود را درگیر بازار نکند و با نگهداری بخشی از سرمایه به عنوان پشتیبان خطرات موجود را پوشش دهد.
.
۶- نقاط ورود و خروج و حد زیان را تعیین کنید:
با توجه به اینکه برای معامله در بازار آتی باید به تمام عوامل موثر توجه کرد و در تحلیل بازار از روش‌های بنیادی و تکنیکال بهره برد باید نقطه ورود به بازار و خروج از بازار همچنین باید حد زیان و نقطه تحمل میزان آن را مشخص نمود تا به محض رسیدن به آن حد از زیان از بازار خارج شد. باید حتماً چارچوب زمانی مورد نظر و روندها را در نظر بگیریم و با توجه به نوع فعالیت خود که آیا نوسان گیر روزانه هستیم یا برای کوتاه مدت یا برای بلندمدت سرمایه گذاری می‌کنیم نقاط ورود خود را در زمان مورد نظر تعیین کنیم.
.
۷- لزوماً در بازار نباشید:
گاهی اوقات به دلیل وجود عوامل مختلف و اثرگذار در بازار، ممکن است داشتن هر گونه موقعیت برای معامله گر ریسک زیادی داشته باشد و هر گونه معامله‌ای خلاف روند باشد یا بازار در حالی باشد که نتوان مثبت یا منفی شدن آن را پیش بینی کرد در این شرایط بهتر استاین معامله گر به جای حضور در بازار و ضرر بیشتر از بیرون به تماشای بازار بنشیند.
.
۸- در انتخاب کارگزار دقت کنید:
با توجه به حجم معاملات و میزان تجربه‌ی خود سعی کنید بهترین کارگزار را انتخاب نمایید. کارگزاری‌هایی که حجم معاملات بالایی دارند، به علت کندی در سرعت «سامانه معاملات آتی» گاهی قادر نیستند درخواست مشتریان را به موقع انجام دهند. اما از سوی دیگر باید به رتبه کارگزار توجه کنید و اگر رتبه ای بالا در بین کارگزاران داشته باشد حتماً به دلیل ارائه خدمات خوب به مشتریان بوده است پس رتبه خوب می‌تواند یک دلیل انتخاب کارگزار باشد همچنین باید به سرعت انجام سفارشات خود توسط کارگزاری دقت نمود که در زمان لازم معامله مورد نظرتان را انجام دهد.می‌توانید برای اطمینان از معاملات انجام شده خود در روز چندین بار با کارگزاری خود تماس داشته باشید و از معاملات خود اطمینان حاصل نمایید.
.
اگر موقعیت باز دارید و اصطلاحاًMargin call شده‌اید، عجله نکنید و در صورت امکان موقعیت خود را نبندید. در این صورت اگر موقعیت معکوس بگیرید و موقعیت را ببندید، زیان شناسایی می‌کنید. ولی می‌توانید با رساندن موجودی به حداقل وجه ضمانت، بازی را ادامه دهید. حتی کارگزار خوب قبل از اینکه موجودی فرد به کمتر از وجه تضمین اولیه برسد به او اطلاع می‌دهدتا موجودی خود را افزایش دهد.
.
توجه داشته باشید بازار همیشه صعودی یا نزولی نیست. با کمی حوصله با نوسانات بازار زیان جبران خواهد شد. همچنین اگر پیش‌بینی می‌کنید که روز بعد، Margin Call خواهید شد، امروز مقداری حساب خود را شارژ کنید تا فردا از هشدار Margin Call رهایی یابید.
.
۹-همه عوامل تأثیرگذار بر قیمت را در نظر داشته باشید:
عوامل موثر برقیمت‌ها عبارتند از قیمت طلا، ارزش دلار، ارزش سکه. جهت اطلاع از قیمت‌های روز و لحظه‌ای طلا، سکه، نقره، مس و ارز در بازار ايران و جهان به سایت‌های مربوطه مراجعه کنید. همچنین قیمت‌های جهانی کالا را در سایت‌های دست اول ببینید..
.
قیمت طلا نیز مانند هر کالای دیگری تحت تأثیر نیروهای عرضه و تقاضا در بازار است. لیکن با توجه به اینکه طلا یک کالای بسیار حساس و استراتژیک است، عوامل زیادی بر میزان عرضه و تقاضا و بالطبع قیمت آن تأثیر می‌گذارد.
.
مهم‌ترین عوامل اثرگذار (علاوه بر عوامل دخیل در بهای تمام‌شده تولید)، شامل تغییرات ارزش دلار و ذخایر ارزی، تغییرات نرخ بهره بانکی، تورم جهانی، تغییرات قیمت جهانی نفت و وقایع جغرافیایی- سیاسی است. در زیر به طور جداگانه به توضیح هر مورد می‌پردازیم:
.
الف-ارزش دلار: با توجه به اینکه قیمت‌گذاری طلا در بازارهای جهانی بر مبنای ارز جهانی؛ یعنی دلار صورت می‌پذیرد، تغییرات ارزش دلار مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر قیمت طلا است.
.
ب- نرخ بهره بانکی: نرخ بهره بانکی در واقع بیانگر میزان سود بدون ریسک قابل پرداخت به سپرده‌های بانکی افراد است. این کاهش نرخ به خصوص در آمریکا که ارز آن به عنوان ارز جهانی مطرح است به شدت قیمت طلا را حمایت خواهد کرد.
.
ج – تورم :مقایسه روند تاریخی قیمت طلا نشان دهنده وجود ارتباط مستقیم میان این دو است. باید گفت که طلا به عنوان یک کالایSave Heavenمحسوب می‌شوند و رابطه نزدیکی با تورم جهانی دارند.
.
د – وقایع جغرافیایی- سیاسی: طلا همواره کالای منتخب در زمان وجود تشنجات سیاسی است. در زمان افزایش تشنج سیاسی و نظامی بین کشورها مردم و سرمایه‌گذاران به سمت خرید طلا و دیگر فلزات گرانبها حرکت می‌کنند تا مانع از دست رفتن سرمایه خود شوند.
.
قیمت‌های جهانی را به کمک یک نرم‌افزار توانمند دنبال کنید. برخی نرم‌افزارها امکان بررسی قیمت‌های حال و گذشته و انس جهانی طلا و نسبت ارزهای جهانی به یکدیگر را فراهم کرده است.
.
۱۰- تقویم معاملاتی را تحت نظر داشته باشید:
با توجه به وجود چندین قرارداد در ماه‌های مختلف معامله‌گر در هر زمان باید برای معاملات خود تاریخ تقویمی را در نظر بگیرد طی دوره قرارداد بعضاً روزهای مهمی وجود دارند از جمله «آخرین روز معاملاتی» و «مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل». در صورتی که آگاهی کامل از این زمان را نداشته باشید ممکن است با زیان‌های قابل توجهی مواجه گردید.
.
آرش مرشد سلوک – مدیر بورس کالای کارگزاری تامین سرمایه نوین
.