اولين و مهم‌ترين هدف سهامداران شركت‌هاي بورسي به ويژه سهامداران خرد از حضور در جلسات مجامع شركت‌ها، اطلاع از ميزان تقسيم سود است.
در هر مجمع ابتدا گزارش عملكرد سالانه هيات مديره و سپس گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانوني شركت به سهامداران ارائه مي‌شود.
.
به طور معمول، گزارش عملكرد سالانه هيات مديره، براساس يك تيپ مشخص شده از سوي سازمان بورس به سهامداران ارائه مي‌شود كه حاوي مطالب قابل فهم براي همه سهامداران باشد. اما شايد همه سهامداران نتوانند با گزارش حسابرس، به آساني ارتباط برقرار كنند، زيرا اين گزارش‌ها بر پايه اصول و مفاهيم مالي و در چارچوب استانداردهاي حسابداري نگاشته مي‌شود و در اين ميان، بيشتر سهامداران خرد با مقوله‌هاي يادشده تا حدود زيادي بيگانه‌اند.
.
شايد به همين دليل است كه تحولات مجامع عمومي در اغلب اوقات با سردي و خمودي از سوي سهامداران خود دنبال مي‌شود و تنها در بخش ملموس تقسيم سود نقدي است كه مي‌توان جنب و جوش و صداي اظهارنظر سهامداران را شنيد.
.
از ديدگاه هوشنگ خستويي، سهامداران بايد «كمي تا قسمتي» با واژه‌هاي حسابداري آشنا شوند و اصول و موازين گزارشگري را نمي‌توان زياد تغيير داد.
گفت‌وگوي دنياي اقتصاد با اين عضو شوراي عالي انجمن حسابداران خبره ايران به تشريح رفتار سهامداران در قبال گزارش حسابرس و نحوه ارتباط برقرار كردن اين دو ركن بازار (سهامدار و حسابرس) مي‌پردازد.
.
از نظر شما، آشنايي سهامداران با مفاهيم صورت‌هاي مالي و مفاد گزارشات حسابرسي چقدر ضرورت دارد؟
مديران شركت‌ها ملزم هستند تمام رويدادهاي مالي را براساس اصول حسابداري در دفاتر ثبت كنند. به اين ترتيب رويدادهاي مالي، ثبت، تلخيص و طبقه‌بندي شده و در شكل صورت‌هاي مالي ارائه مي‌شود. صورت‌هاي مالي، در حقيقت ادعاي مديران در مورد عملكرد شركت تحت نظر آنها است و بايد در مورد تمام جزئيات آن پاسخگو باشند. سهامداران در شركت‌هاي سهامي عام براي افزايش قابليت اتكا به صورت‌هاي مالي، اقدام به انتخاب حسابرس مستقل مي‌كنند.
.
حسابرس مستقل با استفاده از دانش حسابداري و تجارب خود و كاملا بي‌طرفانه اقدام به رسيدگي نسبت به صورت‌هاي مالي كرده و در اين خصوص در نهايت با در نظر گرفتن اصلي به نام «اهميت»، گزارش صادر مي‌كند كه داراي اظهارنظر (مقبول، مشروط، مردود و عدم اظهارنظر) است. حسابرس از اين طريق به صورت‌هاي مالي اعتبار يا عدم اعتبار مي‌بخشد.
.
اين يك فرآيند طولاني و مشكل است، بنابراين سهامداران شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس، ضمن آنكه بسيار مناسب است كه از مفاهيم حسابداري آگاهي داشته باشند، ضرورتا بايد در قضاوت‌هاي خود بر گزارش حسابرس متكي باشند. بي‌ترديد هرگونه كژرفتاري از سوي حسابداران با توجه به نظارت‌هاي حرفه‌اي جامعه حسابداران رسمي با برخورد مواجه خواهد شد.
.
تعامل حسابرسان و سهامداران (به ويژه سرمايه‌گذاران خرد) را تا چه حد سازنده و موثر ارزيابي مي‌كنيد؟
تعامل حسابرسان و سهامداران شايد عبارت گويايي نباشد چون اساس كار حسابرسان، قضاوت حرفه‌اي است كه بي‌ترديد بر شواهد حاصل از رسيدگي به صورت‌هاي مالي و انطباق آن با اصول حسابداري استوار است؛ اما سهامدار به ويژه سرمايه‌گذار خرد، بايد بتواند اطلاعات مالي را براي تجزيه و تحليل وضعيت شركت به كار گيرد. سهامدار در اين راستا مي‌تواند در مجمع پرسش‌هايي داشته باشد (يا حتي قبل از آن) و از حسابرس بخواهد موارد را با بياني مناسب حال برايش تشريح كند همانند توضيحي كه پزشك به بيمار خود مي‌دهد يا وكيل به موكل.
.
به نظر شما رفتار سهامداران در مجامع تا چه حد مي‌تواند منجر به حسابخواهي از مديران شركت‌ها و هدايت شركت به مسير شفافيت شود؟
بي‌ترديد مديران در قبال اختياراتي كه براي اداره امور شركت دارند الزام به پاسخگويي دارند و رفتاري كه سهامداران در مجامع دارند بي‌گمان مي‌تواند حسابدهي شفاف را تسهيل كند؛ اما سهامداران نيز بايد منافع كلي و عمومي شركت را بر منافع فردي و مناقشه دوجانبه سهامدار و مدير ترجيح دهند.
.
برخي معتقدند گزارشات حسابرسي براي سهامداران به طور عام ثقيل و غيرقابل فهم است. نظر شما در اين باره چيست و آيا متون گزارشات در گذر زمان قابل تسهيل و بازبيني است؟
اين نظر كاملا مورد پذيرش است كه ادبيات حسابداري و گزارشگري مالي سنگين بوده و به دشواري براي ديگران قابل درك و فهم است؛ اما به هر حال هر دانش تخصصي، ادبيات خود را دارد و براي استفاده از آن بايد كمي تا قسمتي به واژه‌ها و مفاهيم حسابداري آشنا شد.
.
به هر حال درخصوص برخي نوشته‌ها و مفاهيم در گزارش‌ها كه نامانوس و سنگين است، بدون هرگونه رودربايستي مي‌توان درخواست تشريح در مجامع كرد و سهامداران بايد بدانند اين گونه پرسش‌ها و درخواست‌ها از جايگاه پرسشگر چيزي نمي‌كاهد؛ اما تغيير شكل گزارش‌ها يعني نپذيرفتن اصول و موازيني كه هم اينك در باور عمومي و جهاني جاي دارد طبيعتا رويكرد
مناسبي نيست.
.
با توجه به اينكه بيشتر گزارشات حسابرسي شركت‌ها مشروط است، سهامداران چگونه بايد اين بندهاي با اهميت مد نظر حسابرس را در تصميمات سرمايه‌گذاري خود لحاظ كنند؟
اجازه بدهيد بگويم نظرم درباره اينكه بيشتر گزارش‌ها مشروط است همسو با سوال نيست. به طور كلي موارد مندرج در گزارش‌هاي حسابرسي حتما بايد داراي اهميت باشد وگرنه در گزارش درج نخواهد شد چون حسابرس در اظهارنظر خود نيز عبارت «از تمام جنبه‌هاي با اهميت» را متذكر مي‌شود. ولي اگر مطالب مندرج در «شرط» بنيادين باشد، گزارش به صورت مردود يا عدم اظهارنظر صادر مي‌شود.
.
به طور مثال فرض كنيم از حسابرس خواسته‌ايم نظر بدهد اتومبيل شركت متعلق به شركت است و در شرايط خوب قرار دارد. براي رسيدن به نتيجه اول بايد بتوانيم وارد اتومبيل بشويم و آن را روشن كنيم حال اگر سوئيچ نداشته باشيم، اين امر ايجاد يك نوع «محدوديت» در رسيدگي حسابرس براي كسب نتيجه مي‌كند كه طبيعتا به علت همين محدوديت، حسابرس در گزارش خود آن را متذكر مي‌شود.
.
اما اگر توانستيم داخل ماشين بشويم و سوئيچ را بچرخانيم ولي ماشين روشن نشود و بعد متوجه بشويم كه اساسا موتور در ماشين نيست، خوب اين ديگر مي‌تواند امكان ارائه نظر مردود را فراهم آورد. به هر حال سهامدار بايد با در نظر گرفتن بندهاي گزارش حسابرسي و واكنش مديران به آن، براي سرمايه‌گذاري خود تصميم بگيرد.
.
سهامداران براي تشخيص سهام برتر به دنبال بررسي چه فاكتورهاي مهمي در صورت‌هاي مالي شركت‌ها باشند؟
به طور كلي، سهامداران دنبال دو موضوع هستند. اول مي‌خواهند كه كنترل شركت را داشته باشند كه در اين حالت بايد فارغ از برخي موارد، كسب مالكيت سهام كنترل‌كننده را در نظر بگيرند.
ثانيا مي‌خواهند بازده خوبي كسب كنند. در اين شرايط سهامداران بايد توجه كنند كه قدرت نقدشوندگي سهام مناسب باشد و ارزش ذاتي آن بيش از قيمت روز معاملاتي باشد.
.
به عنوان يك حسابرس، چه توصيه‌هايي به سرمايه‌گذاران حقيقي براي موفقيت در بورس داريد؟
به عنوان حسابرس توصيه من براي سرمايه‌گذاران و سهامداران حقيقي اين است كه:
– براي سرمايه‌گذاري هر قدر هم كم، يك برنامه راهبردي داشته باشند.
– در طول دوره مالي وضعيت شركت را رديابي و پيگيري كرده و از وضعيت امور مربوط به اهداف شركت آگاهي كسب كنند.
– به شايعات در مورد سرمايه‌گذاري اعتباري ندهند.
– به علت تخصصي بودن موضوع كسب مشاوره‌هاي مناسب را از نظر دور ندارند.