نيمي از مطالبات مشكوك الوصول شد
گزارش عملكرد بانك‌هاي كشور در سال گذشته نشان مي‌دهد حجم مطالبات تاخيردار نظام بانكي ۴۲ هزار ميليارد تومان بوده كه از اين ميزان ۲۱ هزار ميليارد تومان آن تبديل به مطالبات مشكوك‌الوصول (تاخير در پرداخت بيش از ۱۸ ماه) شده است.
در گزارش عملکرد سالانه بانک‌های داخلی در سال ۱۳۸۹ كه بررسي عملكرد ۲۴ بانک فعال داخلی پرداخته ميزان تسهيلات پرداختي و مطالبات نيز يكي از سرفصل‌ها گزارش منتشر شده است. براساس این گزارش میزان کل مانده مطالباتی نظام بانکی رقم ۴۲۶ هزار میلیارد ریال يا ۴۲ هزار ميليارد تومان است این در حالی است که میزان کل مانده تسهیلات اعطایی نظام بانکی کشور معادل ۲۶۹ هزار میلیارد تومان است. به عبارت دیگر حدود ۱۵ درصد تسهیلات اعطایی توسط بانک‌های کشور به مطالبات تبدیل شده‌اند. البته در ميان ۲۴ بانک، بانک ملت صورت مانده‌های مطالباتی خود در سال ۱۳۸۹ را به تفکیک گزارش نكرده است.
در صورت اضافه کردن میزان مطالبات بانک ملت، بنا به سابقه بلندمدت این بانک در نظام بانکی کشور، این رقم به طور قطع افزايش خواهد يافت. مساله مطالبات معوق بانکی یکی از مهمترین فاکتورها در بررسی صحت یا کیفیت عملکرد نظام بانکی در یک کشور است. به طوری که کارشناسان در موارد متعددی اشاره کرده‌اند که افزایش این دسته از مطالبات مي‌تواند سرچشمه بسیاری از بحران‌های پولی و مالی در دنیا باشد. در این بین ثبات نداشتن نرخ ارز نیز به عنوان عاملی که این بحران‌‌ها را تشدید می‌کند مكمل اين بحران است زيرا بي‌ثباتي نرخ ارز در نوسانات فضاي كسب و كار و بازپرداخت تعهدات تاثيرگذاري بالايي دارد. از سوي ديگر صورت مانده مطالبات بانکی عاملی بسیار مهم در تجزیه و تحلیل کیفی یک بانک است.
انواع مطالبات
مطالبات بانکی نسبت به زمان گذشته از سررسیدشان به سه دسته تقسیم مي‌شوند. مطالبات سررسید گذشته بانکی، آن دست از مطالبات بانک هستند که سه ماه از سر رسید آنها گذشته، ولی این تاخیر هنوز به شش ماه نرسیده است. همچنین مطالبات معوق آن دسته از مطالبات بانکی هستند که ۶ تا ۱۸ ماه از زمان سررسیدشان گذشته باشد. مطالباتی که بیشتر از ۱۸ ماه از سررسیدشان گذشته باشد مطالبات مشکوک‌الوصول نامیده مي‌شوند. مطالبات بانکی که از زمان سررسیدشان کمترا‌ز ۲ ماه گذشته باشد مطالبات جاری نامگذاري شده است.
در گزارش عملكرد نظام بانكي كشور يك نكته كليدي وجود دارد كه حداقل تاكنون به آن كمتر پرداخته شده است در این گزارش سهم بیش از ۵۰ درصدی مطالبات مشکوک الوصول (مطالباتی که از سررسید بازپرداختشان حداقل ۱۸ ماه گذشته است) از کل مطالبات نظام بانکی کشور است که نشان‌دهنده تاخیر جدی در بازپرداخت بیش از نیمی از تسهیلات واگذار شده توسط نظام بانکی کشور است.در واقع نيمي از مطالبات از سر فصل معوقات به سرفصل مشكوك الوصول منتقل شده‌اند و يك قدم ديگر به مطالبات سوخت شده نزديك شده است. بانک ملی با مانده مطالباتی کل بانکی معادل ۸ هزار و ۹۲۲ میلیارد تومان بیشترین میزان مانده مطالبات را در بين فهرست۲۴ بانک دارد.
این در حالی است که میزان کل تسهیلات اعطایی بانک ملی در ساله ۱۳۸۹ رقم ۴۳ هزار و ۲۰۸ میلیارد تومان است. به عبارت دیگر حدود ۲۰ درصد تسهیلات اعطایی بانک ملی به مانده‌های مطالباتی این بانک تبدیل شده است. این نسبت برای بانک تجارت که دومین بانک با مطالبات بالا در این لیست است برابر ۲۶ درصد است. سهم بانک ملی از کل مطالبات نظام بانکی ۲۰ درصد است و سهم بانک‌های تجارت و پارسیان نیز از کل مانده مطالبات بانکی به ترتیب ۱۴ و ۱۱ درصد است که این سه بانک را در رده اول، دوم و سوم به لحاظ مانده کل مطالبات بانکی قرار مي‌دهد.
بیشترین دارندگان مانده مطالبات سر رسید گذشته
در این گزارش عملکرد در هر ۳ زیر بخش، مانده‌های تکلیفی و غیرتکلیفی از یکدیگر تفکیک شده‌اند. براساس این گزارش، در بخش مانده مطالبات سر رسید گذشته (درمجموع دو بخش مطالبات تکلیفی و غیرتکلیفی) بانک پارسیان بیشترین میزان مطالبات را نسبت به ۲۲ بانک دیگر که گزارش عملکردشان در موسسه علوم بانکداری موجود است دارد. این گزارش نشان مي‌دهد بانک پارسیان با مطالبات سر رسید گذشته معادل ۴ هزار و ۳۳۵ میلیارد تومان بیشترین مانده مطالبات سررسید گذشته را دارد. بانک ملی با ۵۷۳ میلیارد تومان مانده مطالبات سررسید گذشته دومین بانک در این گزارش است. همچنین بانک‌های کشاورزی، تجارت، اقتصاد نوین و مسکن بعد از بانک‌های پارسیان و ملی بیشترین مانده مطالبات سر رسید گذشته را دارند.
بیشترین دارندگان مانده مطالبات معوق
در بخش مانده مطالبات معوق نيز كه مطالبات سررسید گذشته بين ۶ تا ۱۸ ماه را در برمي‌گيرد، بانک ملی بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. در بین ۲۳ بانک موجود در لیست، بانک ملی با مانده مطالبات معوق معادل ۳ هزار و ۵۰۵ میلیارد تومان بیشترین رقم را نشان مي‌دهد. بانک‌های تجارت، کشاورزی و صادرات به ترتیب با میزان ۱ هزا ر و ۵۷۸ میلیارد تومان، ۱ هزار و ۵۱۳ میلیارد تومان و ۶۴۸ میلیارد تومان مانده، بعد از بانک ملی بیشترین مطالبات معوق را دارند.بانک‌های اقتصاد نوین، سامان، سپه، پارسیان، مسکن، سرمایه، سینا، پاسارگاد، صنعت‌ومعدن، کارآفرین، توسعه تعاون، رفاه، توسعه صادرات، انصار و شهر در طیف بعدی این رتبه‌بندی به لحاظ میزان مطالبات معوق بانکی قرار دارند.
بیشترین دارندگان مانده مطالبات مشکوک‌الوصول
نگاهی کوتاه به بخش مانده مطالبات مشکوک‌الوصول این ۲۳ بانک نشان مي‌دهد بانک ملی با ۴ هزار و ۳۰۵ میلیارد تومان بیشترین مانده مطالبات مشکوک‌الوصول را در بین مهمترین بانک‌های داخلی دارد. بانک تجارت با فاصله کمی از بانک ملی، با مانده معادل ۴ هزار و ۹۴ میلیارد تومان بیشترین مانده مطالبات مشکوک‌الوصول را داراست. همچنین بانک‌های کشاورزی، صادرات، سپه و رفاه، بعد از دو بانک ملی یا تجارت بیشترین مانده مطالبات مشکوک‌الوصول را دارا هستند.
در نهایت بانک‌های دی، شهر و تات مانده مطالبات مشکوک‌الوصول خود را معادل صفر اعلام کرده‌اند و بانک قرض‌الحسنه مهر، پست بانک، انصار و سینا در این لیست جزو بانک‌های با کمترین مانده مطالبات مشکوک‌الوصول هستند که البته با توجه به سابقه کمتر این بانک‌ها در نظام بانکی این رقم تا حد زیادی قابل پیش‌بيني است.
عملکرد بانک‌ها به لحاظ مانده مطالبات کل و مانده تسهیلات اعطایی
با جمع‌بندی سه بخش مانده مطالبات با یکدیگر مشخص مي‌شود که بانک ملی با مانده مطالبات کل (جمع مانده مطالبات سر رسید گذشته، مانده مطالبات معوق و مانده مطالبات مشکوک‌الوصول) معادل ۸ هزار و ۹۲۲ میلیارد تومان بیشترین مانده مطالبات بانکی را در بین بانک‌های ایرانی دارد. اما میزان کل مانده تسهیلات اعطایی این بانک در سال ۱۳۸۹ معادل ۴۳ هزار و ۲۸۵ میلیارد تومان است. به عبارتی حدود ۲۰ درصد تسهیلات اعطایی بانک ملی به مطالبات این بانک تبدیل شده است. همچنین بانک تجارت با مانده مطالبات ۶ هزار و ۱۱۳ میلیارد توماني در مقابل مانده تسهیلات اعطایی ۲۳ هزار و ۳۸۲ میلیارد تومانی در رتبه دوم قرار دارد. بانک پارسیان نيز با مانده مطالباتی ۴ هزار و ۸۷۴ میلیارد تومانی در مقابل مانده تسهیلات اعطایی ۱۹ هزار و ۶۹۱ میلیارد تومانی بر جايگاه سوم تكيه زده است.
بانک صادرات با مانده مطالبات ۴ هزار و ۷۰۵ میلیارد تومانی در مقابل مانده تسهیلات اعطایی ۱۹ هزار و ۶۹۱ میلیارد تومانی و بانک کشاورزی با مانده مطالبات ۳ هزار و ۸۰۷ میلیارد تومانی درمقابل مانده تسهیلات اعطایی ۱۹ هزار و ۶۹۱ میلیارد تومانی بیشترین ارقام مانده‌های مطالباتی را پس از اين سه بانك به خود اختصاص داده‌اند.
اما بانک‌های دی، قرض‌الحسنه مهر و تات کل مانده های مطالباتی خود را معادل صفر، ۳/۴ و ۱۲ میلیارد تومان اعلام کرده‌اند.
بانک دی میزان مانده تسهیلات اعطایی خود در سال ۱۳۸۹ را ۱۷۰ میلیارد تومان گزارش کرده است که تمامی این مانده تسهیلات تنها در بخش بازرگانی بوده است. همچنین به نظر مي‌رسد که این بانک هنوز صورت کامل مطالبات معوق سال ۱۳۸۹ را منتشر نکرده و بنابراین عدد صفر را به عنوان میزان مانده مطالباتی خود در گزارش آورده است.
همچنین مانده تسهیلات اعطایی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سال ۱۳۸۹ تنها در بخش خدمات و به میزان ۱۶۰ میلیارد تومان است. اما به نظر مي‌رسد این بانک گزارش چندان شفافی از مانده تسهیلات اعطایی خود ارائه نداده است. بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با جمع زدن مطالبات ۴ هزار و ۳۹۰ میلیارد تومانی خود با مانده تسهیلات واگذار شده در بخش خدمات، مانده تسهیلات اعطایی خود را معادل ۴ هزار و ۵۵۱ میلیارد تومان اعلام کرده است. این در حالی است که این بانک میزان مانده مطالبات کل خود، شامل مانده مطالبات سررسید گذشته، مانده مطالبات معوق و مانده مطالبات مشکوک‌الوصول را در سال ۱۳۸۹ رقم ۳/۴ میلیارد تومان گزارش کرده است. بانک تات نیز در سال ۱۳۸۹ مانده تسهیلاتی معادل۶۴۴ میلیارد تومان در بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن، ساختمان و مسکن، بازرگانی، خدمات و صادرات داشته است. همچنین به نظر مي‌رسد بانک شهر گزارش کاملی از عملکرد خود ارائه نداده است. براساس آمار و ارقام منتشر شده از سوی این بانک میزان مانده مطالبات بانک شهر ۵۱ میلیارد تومان است، در حالی که در بخش مانده تسهیلات اعطایی این بانک رقمی درج نشده است.
سهم ۵۰ درصدی مطالبات مشکوک‌الوصول از کل مطالبات بانکی
اما نگاهی تحلیلی به این آمار و ارقام اطلاعاتی جالب به دست دهد. براساس این گزارش، میزان کل مانده مطالبات بانکی کشور (۲۳ بانک) ۴۲ هزار میلیارد تومان است. همچنین میزان کل مانده‌های مطالبات سررسید گذشته ۹/۷ هزار میلیارد تومان و مانده مطالبات معوق ۱۱ هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که میزان مانده مطالبات مشکوک‌الوصول در نظام بانکی داخلی معادل ۲۱ هزار میلیارد تومان است. درنتیجه بیش از ۵۰ درصد مطالبات شبکه بانکی را مطالبات مشکوک‌الوصول تشکیل مي‌دهد. به عبارت دیگر بیش از نیمی از مانده مطالبات بانکی کشور، مطالباتی هستند که حداقل ۱۸ ماه از سررسیدشان گذشته و امکان بازپرداختشان تا حد زیادی کاهش یافته است.
منبع : دنياي اقتصاد