آشنایی با کارگزاران بورس

كارگزاران اشخاصي حقيقي يا حقوقي هستند كه نقش واسطه بين خريدار و فروشنده را در بازار بورس بازي مي‌كنند. آنها در اين نقش وظيفه يافتن خريدار براي فروشنده و فروشنده براي خريدار را بر عهده دارند. به عبارتي آنها عامل تطابق عرضه و تقاضا هستند و به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمی سازمان بورس اوراق بهادار امکان پذیر است؛ و این مسئله موجب شفافیت معاملات بازار می‌شود. چرا‌ که به این ترتیب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام، قیمت مورد معامله و تعداد خریدار و فروشنده هر روز در دسترس قرار می‌گیرد. کارگزاران طي تشريفات و آزمون‌هاي متعدد و خاصي انتخاب مي‌شوند و مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می‌کنند، بنابراين دركار خود صلاحيت، مهارت و دانش لازم را دارا مي‌باشند. کارگزاران به حساب مشتری خود وارد بازار می‌شوند و به وکالت از سوی وی اقدام به معامله به نفع او می‌کنند. از این رو با توجه به ماهیت کارکرد کارگزاران، این افراد باید علاوه بر دارا بودن تخصص، تجربه و هوشمندی، الزامات اخلاقی مانند صداقت و امانتداری را نیز رعایت کنند.

خدمات کارگزاري

کارگزار می تواند عملیات زیر را انجام دهد:

 الف) سرمایه‌گذاري و خدمات کارگزاري

۱- خرید و فروش اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به نمایندگی از طرف اشخاص و یا به حساب خود

۲- پذیره نویسی اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس

۳- ادارة امور سرمایه گذاري ها به نمایندگی از طرف اشخاص

۴- بازارگردانی اوراق بهادار

(بازارگردانی فعالیتی است که به هدف کاهش دامنۀ نوسانات قیمت اوراق بهادار و تامین نقد شوندگی آن با مجوز سازمان توسط کارگزار انجام می شود.)

ب) خدمات مالی

۱- ارائه مشاوره و راهنمایی به شرکت ها به منظور نحوة عرضۀ سهام آن ها براي فروش در بورس اوراق بهادار

۲- راهنمایی شرکت ها در مورد طرق افزایش سرمایه

۳- انجام بررسی‌هاي مالی، اقتصادي، سرمایه‌گذاري، ارایۀ خدمات و نظرات مشورتی به سرمایه‌گذاران

 ج) تامین مالی

اخذ تسهیلات اعتباري از بانک‌ها و اشخاص

ارایۀ هر یک از خدمات فوق، علاوه بر داد‌و‌ستد اوراق بهادار پذیرفته شده توسط کارگزار منوط به کسب مجوز جداگانه از سازمان است. کارگزار با موافقت سازمان می تواند براي انجام فعالیت مالی به ایجاد شعبه و نمایندگی اقدام نماید.

شعبه:  واحدي از کارگزاري است که از آن محل به ارایۀ خدمات به سرمایه گذاران می پردازد و در شهري واقع شده است که سازمان در آن شهر تالار دارد. تالارهاي اختصاصی کارگزار نیز شعبه تلقی می شود.

نمایندگی:  واحدي از کارگزاري است که از آن محل به ارایۀ خدمات به سرمایه گذاران می پردازد و در شهري واقع شده است که سازمان در آن شهر تالار ندارد. تالارهاي اختصاصی کارگزار که در آن معامله انجام نمی‌شود و سفارش هاي دریافتی از آن شهر براي شعبه ارسال می شود، نیز نمایندگی تلقی می شود.

معيارهای انتخاب كارگزار

معمولاً سرمایه‌گذاران دائمی بورس هر کدام با کارگزار معینی کار می‌کنند. به غیر از کارگزارانی که به تازگی مجوز مشاوره و سبدگردانی دریافت نموده‌اند، سایرکارگزاران اجازه ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران را ندارند. لذا برای آنها تفاوتی نمی‌کند که سرمایه‌گذار چه سهمی بخرد و بفروشد، آنها تنها کارمزد خود را دریافت خواهند کرد. در‌ ‌نتیجه این سرمایه‌گذار است که باید با توجه به موارد خاصی که در ادامه آمده است، کارگزار خود را انتخاب کند.

  ۱- قابليت انجام سريع سفارش مشتري

۲- داشتن اطلاعات مربوط و كافي

۳- داشتن سيستم‌هاي داخلي مناسب

۴- حجم سرمایه سرمایه‌گذار

به عبارتی در انتخاب کارگزار باید دقت نمود که کارگزار برای چه مقدار سرمایه هایی کار می‌کند و آیا سرمایه ما در حدی است که کارگزار برای ما معامله کند. اصولاً کارگزاران به نسبت حجم سرمایه افراد آنها را در اولویت قرار می‌دهند. فرضاً کارگزاری که اکثر مشتریان آن دارای سرمایه‌های بالای ۱ میلیارد ریال باشند، برای سرمایه‌گذار با سرمایه ۱۰۰ میلیون ریال مناسب نیست.

 ۵- تعداد مراجعه‌کنندگان به کارگزار

به این معنی که آیا کارگزار فرصت رسیدگی به درخواستهای همه مشتریان  را دارد؟ چرا که در غیر این صورت شاید به علت عدم فرصت کارگزار برای انجام درخواست‌های خرید و فروش مشتریان درخواست ما به روزهای بعد موکول ‌شود و این مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخی فرصت‌ها شود.

۶- نوع شخصیت خریدار در ارتباط با کارگزار(حقیقی یا حقوقی)

برخی از کارگزاری ها اکثراً دارای مشتریانی با شخصیت حقوقی می باشند که برای اشخاص حقیقی مناسب نمی‌باشد.

طبقه‌بندی شرکت‌های کارگزاری

در بازار سرمايه به طور كلي دو نوع كارگزار وجود دارد:

الف – كارگزار با خدمات محدود

کارگزار با خدمات محدود، كارگزاري است كه صرفاً خريد و فروش را انجام مي‌دهد و كارمزد دريافت مي‌كند. كارگزار با خدمات محدود، نسبت به كارگزار با خدمات كامل، كارمزد كمتري دريافت مي‌دارد و در عوض، خدماتي كه به مشتريان ارائه مي‌دهد، كاملاً محدود است. خدمات كارگزاري با خدمات محدود مي تواند شامل قيمت‌هاي لحظه‌اي سهام، عرضه و تقاضاي بازار، حجم معاملات روزانه و درگاهي موارد، مشاوره‌دادن به سرمايه‌گذاران در هنگام ثبت سفارش مي باشد.

ب – كارگزار با خدمات كامل:

این کارگزاری‌ها خدمات متنوع و کاملی به مشتریان خود ارائه می‌کنند، این خدمات شامل مشاوره، برنامه‌ریزی مالی، مدیریت سبد سهام و … نیز هست. كارگزار با خدمات كامل، علاوه بر خدمات خريد و فروشي كه كارگزار با خدمات محدود انجام مي دهد، خدمات ديگري نيز ارائه مي‌كند كه شامل موارد زير است :

۱- خبرنامه هاي تحليلي كه به صورت روزانه، هفتگي و ماهانه ارائه مي شوند.

۲- ارائه تحليل در مورد پرتفوي سرمايه‌گذاران و شركت‌هاي سرمايه‌گذاري، محاسبه ريسك و بازده در مورد سرمايه گذاري هر شخص حقيقي و حقوقي .

۳- ارائه شاخص هاي منتخب روز، هفته و ماه

۴- ارائه سهام منتخب روز، هفته و ماه

۵- ارائه قيمت هاي ” بهنگام ” به همراه نرم افزار رسم نمودار

۶- ارائه نرم افزار تحليل و ارائه اطلاعات بورسي- اطلاعات بنيادي و تكنيكي

۷- ارائه خدمات خريد و فروش اينترنتي

۸- ارائه خدمات ايجاد صندوق هاي سرمايه گذاري مشاع

۹- ارائه دوره‌هاي آموزشي در زمينه تحليل بنيادي و تحليل تكنيكي هم چنين نحوه حضور در امتحانات نمايندگي series 3 و كارگزاري series 7

۱۰- ارائه خدمات مشاوره در زمينه خريد و فروش سهام و تشكيل پرتفوي

۱۱- ارائه شاخص خاص براي تشكيل پرتفوي و گزارش مربوط به آن

شرایط اعطاي مجوز و تداوم فعالیت کارگزار

– متقاضی، تقاضاي خود را کتباًً طبق نمونه‌هاي تعیین شده همراه با مدارك مورد نیاز که توسط هیئت مدیره سازمان تعیین می شود، به عنوان دبیرکل سازمان ارسال خواهد نمود.

– متقاضی باید داراي هیئت مدیره‌اي با حداقل پنج عضو باشد‌. اعضاي هیئت مدیره باید داراي تحصیلات کارشناسی یا بالاتر باشند‌‌. حداقل دو عضو از اعضاي هیئت مدیره باید داراي تحصیلات در رشته‌هاي مالی، حسابداري، اقتصادي؛ بازرگانی و مدیریت باشند. اعضاي هیئت مدیرة متقاضی باید داراي حداقل پنج سال سابقۀ مدیریت عمومی یا هفت سال سابقۀ کار در شرکت‌ها و موسسات مالی، سرمایه‌گذاري، اعتباري و یا مؤسسات حسابرسی و خدمات سرمایه‌گذاري باشند.

– اعضاي هیئت مدیرة کارگزار باید داراي حستن شهرت و اخلاق حرفه‌اي در رشتۀ تجربی خود باشند و پیشینۀ کیفري مؤثر نداشته باشند.

– حداقل سرمایه مورد نیاز براي دریافت مجوز کارگزاري پنج میلیارد ریال است.

– متقاضی فعالیت در استان تهران باید هم زمان حداقل دو شعبه در سایر استان‌هاي کشور دایر نماید.

– کارگزار باید براي جبران خساراتی که ممکن است از عملیات وي متوجه طرفین معامله شود، افزون بر سپردن تضمین نزد بانک مرکزي جمهوري اسلالامی ایران، نسبت به واریز سهم الشرکه خود به حساب تضمین بورس اقدام نماید.

– پس از تأیید صلاحیت و واجد شرایط بودن متقاضی و رئیس هیئت مدیره و یا مدیرعامل آن توسط بانک مرکزي، مجوز کارگزاري از طریق هیئت مدیره بورس صادر می گردد‌. پس از آن ثبت شرکت کارگزاري انجام  می‌‌‌گیرد.

– کلیه کارکنان کارگزار که براي انجام داد و ستد با سیستم معاملاتی کار می‌کنند باید حداقل داراي گواهی نامۀ اصول مقدماتی کارگزاري باشند.

– کارگزار موظف است سالانه مبالغی تحت عنوان حق عضویت و حق استفاده از تسهیلات و خدمات را که توسط هیئت مدیره تعیین می شود به سازمان پرداخت نمایند.

حق عضویت‌: مبلغی است که بابت فعالیت کارگزاران در بورس به عنوان عضو سازمان دریافت می شود.  میزان حق عضویت در سازمان هر ساله توسط هیئت مدیرة سازمان تعیین می شود.

کارگزار نمی تواند بدون کسب موافقت سازمان بورس فعالیت خود را متوقف کند.

ساختار سازمانی شرکت‌های کارگزاری

معمولاً ساختار سازمانی شرکت‌های کارگزاری مانند سایر موسسات و سازمان‌ها، متناسب با نیاز سازمان طراحی می‌شود. شکل قانونی و ماهیت حقوقی شرکت‌های کارگزاری به یکی از دو صورت؛ سهامی یا تضامنی می‌باشد. در طراحی ساختار سازمانی هر موسسه، عواملی چون موقعیت جغرافیایی و وظیفه سازمان درنظرگرفته می‌شود تا با ترکیب این عوامل اهداف اساسی و خدمات و حوزه‌های فعالیت آن پوشش داده می‌شود.

مسئولیت شرکت‌های کارگزاری

در حالت کلی این اعتقاد وجود دارد که شرکت‌های کارگزاری با دریافت کارمزد از مشتریان خود، از بدو افتتاح حساب بانکی تا تاریخ تسویه‌ي وجوه مسئول می‌باشند. در صورتیکه شرکت‌های کارگزاری در انجام مسئولیت خود کوتاهی نمایند و یا مرتکب قصور یا تخلفی شوند با مجازات‌های زیر روبرو خواهند شد.

۱- لغو پذیرش در بورس

۲- توقف فعالیت